ایران و عربستان: به سوی آینده دوستانه‌تر یا ادامه رقابت؟

به گزارش خبرنگار «پارسینه»، بنابر اعلام محمد جواد ظریف، مقدمات لازم برای انجام بازدید دیپلمات های ایران و عربستان از اماکن دیپلماتیک خود در کشور میزبان فراهم شده است و انتظار می رود تا چند هفته دیگر و بعد از ایام حج، این اتفاق رخ دهد.

اندیشکده «استارتفور» این اقدام را دست کم در ظاهر به «تبادل شاخه زیتون» که به نوعی ابراز تمایل برای صلح است تشبیه می کند و ادامه می دهد:

همزمان، شایعه شده است که محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، در نظر دارد خالد بن سلمان، برادر 28 ساله خود را که هم اکنون سفیر ریاض در ایالات متحده است، به عنوان وزیر خارجه جدید انتخاب کند. منابع استراتفور می گوید او عوض کردن عادل الجبیر را متهم کردنش به این که بیش از اندازه نسبت به ایران تندروی داشته است توجیه می کند. این تغییر همچنین می تواند به ولیعهد تازه منصوب شده برای تمرکز بیشتر قدرتش کمک کند، به ویژه پس از آن که پسرعمویش، محمد بن نایف، را از قدرت کنار زد.

با وجود این که دیدارهای دیپلماتیک پیش رو و دست دادن وزیران خارجه دو کشور در حاشیه کنفرانس سازمان همکاری اسلامی به روابط دوستانه تری در آینده اشاره دارند، همچنان چند پرسش مهم مطرح هستند. نخست این که آیا این سفرها تلاشی صادقانه برای کاهش تنش در روابط دو کشور هستند؟ یک توضیح محتمل این است که ولیعهد جوان همچنان که تلاش می کند تا توازنی میان اولویت های کشورش در خارج و اختلاف ها در داخل ایجاد کند، به دنبال یک سیاست خارجی ظریف تر است. تغییر در سیاست خارجی عربستان احتمالا مستلزم نرم تر شدن تقاضاهای ریاض از شریکان خارجیش خواهد بود- چیزی که در مورد موضع عربستان نسبت به قطر خلافش دیده می شود.

یک توضیح ممکن دیگر این است که عربستان سعودی تلاش می کند تا اصطکاکش با ایران را در کلام کاهش دهد، در حالی که با اقداماتش به ایران ضربه می زند. این پادشاهی اقداماتی انجام داده است که از این فرضیه پشتیبانی می کنند، از جمله دست اندازی به هلال نفوذ ایران در عراق از طریق بازگشایی گذرگاه مرزی که برای دهه ها بسته بود، گسترش روابط اقتصادی و دیپلماتیک با بغداد، افزایش سرمایه گذاری در بندرهای جنوب عراق و میزبانی از مقتدی صدر.

در حالی که تبادل دیدارهای دیپلماتیک برای امیدوار شدن نسبت به آینده ای دوستانه تر در روابط ایران و عربستان کافی است، برای کاهش نگرانی های ریاض از ظهور همکاری ایران و ترکیه در سوریه و شمال عراق کافی نیست. نشانه های روابط دیپلماتیک گرم تر تا اندازه ای قابل توجه بوده اند که می توان گفت ریاض را مجبور کرده اند تا سیاست خارجیش را همزمان با تمرکز قدرت ولیعهد، تغییر دهد. با این وجود، منطقه واقعیت های ژئوپولتیک دیرپای منطقه همچنان می گویند که این دو قدرت به رقابت با یک دیگر در سال های پیش رو ادامه خواهند داد.