جنگ داخلی لیبی؛ قطر در برابر امارات، مصر و عربستان

به گزارش خبرنگار «پارسینه» به نقل از واشنگتن اگزماینر، رقابت قطر و امارات حتی بیشتر از عوامل ملی گرایانه یا اسلام گرایانه در ادامه جنگ داخلی لیبی نقش داشته است. حضور بیش از حد فعالانه دو کشور در لیبی به این علت است که بر خلاف سوریه و یمن، نقش ایالات متحده و دیگر قدرت های بزرگ در آنجا به نوعی کمرنگ است.

دو شیخ نشین حاشیه خلیج فارس به دنبال آن هستند که لیبی پس از جنگ نفوذ داشته باشند و از فرصت های اقتصادی آن بهره ببرند. لیبی دارای آخرین ذخایر نفت و گاز تحت اکتشاف در خاورمیانه است. به جز آن، قطر توافق هایی مالی با این کشور دارد که به دوره حکومت قذافی برمی گردد. امارات هم به عنوان یکی از نخستین کشورهایی که در لیبی سرمایه گذاری کرده است، به دنبال در اختیار گرفتن کنترل بخش مالی آن است.

پس از انتخابات بحث برانگیز سال 2014، یک بار دیگر لیبی به آشوب کشیده شد و گروه های متعددی با یکدیگر درگیر شدند. شبه نظامیان بربر (طوارق منطقه غات)، تروریست های داعش، اعضای توبه کننده ارتش قذافی، و چندین گروه دیگر از جمله حاضران در نبرد هستند. هرچند، در طول سه سال گذشته، صحنه سیاست لیبی با سه ائتلاف بزرگ که هر یک ادعا می کند دولت مشروع است، تعریف شده است.

کنگره ملی عمومی به شکل گسترده ای زیر نفوذ اخوان المسلمین است و توسط قطر حمایت می شود. در مقابل، امارات و عربستان از ارتش ملی لیبی به رهبری ژنرال خلیفه هفتار پشتیبانی می کنند. ارتش ملی ادعا می کند نماینده مجلس نمایندگان است که در طبرق مستقر است.

هر دو گروه فوق تلاش می کنند خود را نزدیک به دولت وفاق ملی که از سوی سازمان ملل متحد به عنوان دولت مشروع لیبی شناخته می شود، نشان دهند.

همچنین، دو طرف دارای متحدان دیگری هم هستند. مصر از هفتار حمایت می کند در حالی که ترکیه در گذشته از کنگره ملی عمومی پشتیبانی می کرد.

قطر حضوری طولانی مدت در سیاست لیبی دارد و از دوره قذافی با مخالفان اسلام گرای او رابطه داشت. زمانی که بهار عربی در سال 2011 آغاز شد، دوحه از اخوان المسلین که سازمان یافته ترین نیروی سیاسی در کشورهای مختلف عربی است حمایت کرد.

قطر نخستین کشوری بود که شورشیان لیبی را به رسمیت شناخت و از ابتدای 2011 ارسال سلاح برای آنها را آغاز کرد تا قذافی را سرنگون کنند. گزارش های رسانه ای نشان می دهند که نیروهای ویژه قطر در لیبی مستقر شده بودند و دست کم به تعدادی از شورشیان لیبیایی آموزش های نظامی ارائه می کردند.

امارات هم از ابتدای درگیری ها ارسال سلاح به شورشیان را آغاز کرد، اما در ایجاد روابط پایدار ناکام بود. در عوض، اماراتی ها به سمت ژنرال هفتار گرایش پیدا کردند که گفته می شود مامور سابق سیا بوده و تا سال 2011 در ویریجینیای شمالی زندگی در تبعید را پشت سر می گذاشته است.

در می 2014 هفتار جنبشی نظامی برای ایجاد ارتش ملی لیبی و کنار زدن تندروها را به راه انداخت. البته او بسیاری از گروه ها که دیگران به عنوان میانه رو در نظر می گیرند را هم تندرو می داند. این زمان، رقابت قطر و امارات در لیبی آغاز شد. زمانی که هر کشوری به طور رسمی از طرف های متخاصم حمایت کرد، بحرین، امارات و عربستان سفیرانشان را از دوحه فراخواندند و تا هشت ماه بعد دیپلمات ها به ماموریت خود بازنگشتند.

ژنرال هفتادساله احتمالا تواناترین فرمانده نظامی است که تا کنون در لیبی حضور داشته است. او همچنین تردیدهایی را ایجاد کرده است که به دنبال جاه طلبی های نئوقذافی برای حکومت بر کشور است. جدا از ویژگی های شخصیتی، خیزش سریع او با حملات هوایی مصر و امارات در حمایت از ارتش ملی لیبی سرعت گرفت.

در ابتدا، دو کشور به خاطر مخالفت آمریکا، نقششان را مخفی کردند، اما پس از قتل عام مسیحیان قبطی در فوریه 2015، مصر حملات هوایی خود در لیبی را علنی کرد.کنگره ملی عمومی جدید که مورد حمایت قطر بود، حملات هوایی مصر را «تهاجمی وحشتناک» توصیف کرد و شبکه قطری الجزیره هم تلفات غیرنظامیان در این حملات را برجسته کرد.

ادامه حملات هوایی به شکلی فزاینده ای گویای تشدید درگیری ها به شکلی متعارف بود. فعالیت های نیمه مخفی اکنون کاملا آشکار بودند.

قطر برای حمایت از نایبانش واکنش نظامی نشان نداد. حتی اگر می خواست، لیبی دورتر از برد عملیاتی هواپیماهای قطر بود.

در هر صورت، روابط دیپلماتیک در شورای همکاری خلیج فارس به زودی به حالت عادی بازگشتن و حتی قطر به تجاوز نظامی عربستان در یمن پیوستد.

هرچند، در لیبی تنش ها میان دو طرف با افزایش حملات امارات و مصر در ماه های اخیر، فروکش نکرده است. این مسئله در بمباران های اخیر مصر در لیبی هم مشهود بود. در حالی که به نظر می رسید از حملات 26 می به مسیحیان قبطی به عنوان بهانه امر استفاده شود، دولت مصر اعلام کرد گروه هایی که مرتکب آن جنایت شده اند لزوما هدف حملات هوایی نخواهند بود. در مقابل، شورای مجهادین دِرنا، هدف این حملات قرار گرفتند. این گروه اسلام گرا مانع تلاش های هفتار برای در اختیار گرفتن کنترل کشور بود. بنابر گزارش رسانه های عرب، این گروه از قطر کمک دریافت می کرد.

اکنون که قطر منزوی شده و گزینه های اندکی هم در اختیار دارد، ممکن است لیبی را به عنوان مکانی برای حمله متقابل به امارات انتخاب کند. اگر چنین باشد، جنگ طولانی و نادیده گرفته شده لیبی می تواند طولانی تر هم شود.