نگاهی به مهم‌ترین رخدادهای جهان در سال ۱۳۹۵

بزم تروریست ها

سالی که با حوادث مرگبار بروکسل بلژیک آغاز شد، سالی خوب برای وحشت افکنی تروریست ها بود. حمله کامیونی به جشن مردم نیس فرانسه در روز باستیل و تیراندازی های اورلاندو بخشی از اقدامات تروریستی در قلب اروپا و آمریکا بودند تا آنها را در حمایت از گروه های بنیادگرا به تردید اندازند.

با این وجود، باز هم غرب آسیا بود که خونبارترین حملات تروریستی را تجربه کرد. بیش از ۳۰۰ کشته و ۲۲۵ زخمی در انفجار یک کامیون بمب گذاری شده در بازار کراده بغداد، فجیع ترین روز سال را در سیزدهم تیرماه رقم زد. تنها چنین حادثه ای می توانست کشته و زخمی شدن ۲۶۵ نفر در انفجار چند خودروی بمب گذاری شده در محله صدر بغداد، تیراندازی و انفجارهای فرودگاه آتاتورک استانبول با ۲۷۵ کشته و زخمی، حمله به تجمع هزاره های افغانستان در کابل با ۳۴۰ کشته و زخمی، حمله انتحاری به پارکی در لاهور پاکستان که منجر به کشته شدن ۷۵ نفر و زخمی شدن ۳۴۰ نفر دیگر که بیشتر مادر و کودک بودند شد، و بمب گذاری های جبله و طرطوس سوریه که نزدیک به ۳۸۵ کشته و زخمی به همراه داشت را از صدر فهرست بدترین حملات تروریستی به پایین بکشد.

البته این تمام آنچه تروریست ها مرتکب شدند نبود و حتی برای فعال ترین ذهن ها هم سخت است فهرستی کامل از وحشت آفرینی های تروریست ها فراهم کند.

لرزش دموکراسی

کمتر سالی را می توان پیدا کرد که دموکراسی ها و انتخابات این گونه باعث ترس جهان شده باشند. رفراندوم خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا که با رای مثبت مردم همراه شد، نخستین شوکی بود که از این ناحیه به جهان وارد شد. بریتانیا که هیچگاه به طور کامل با سیاست های اتحادیه اروپا همراه نبوده است، این بار در تصمیمی عجیب، رای به جدایی داد.

البته احتمالا این بدترین انتخاب مردمی در سال ۱۳۹۵ نبود. نادیده گرفتن دونالد ترامپ، رییس جمهور ایالات متحده، به عنوان پدیده ای نوظهور در عرصه سیاسی این کشور و جهان ممکن نیست. در حالی که کمتر کسی منتظر پیروزی مولتی میلیاردر بلوند با ایده هایی عجیب و غریب بود، نظام انتخاباتی عجیب و غریب تر ایالات متحده نشان داد که می توان با کسب رای کمتر هم پیروز شد. انتخاب ترامپ نور امیدی در دل افراط گرایان ایجاد کرده است و این مسئله تنها به مردم ایالات متحده محدود نمی شود، بلکه راست گرایان در اروپا هم جان تازه ای گرفته اند و تندروهای خاورمیانه، همچون رهبران اسرائیل و عربستان، هم به جنب و جوش افتاده اند.

در همین نزدیکی اما کودتایی دوگانه علیه دموکراسی رخ داد. هرچند رجب طیب اردوغان توانست با حمایت مردم کودتای ارتش را ناکام بگذارد، اما خود با بازداشت ها و اخراج های گسترده، کودتای دوم علیه دموکراسی را کلید زد و در تلاش است تا با برگزاری رفراندوم تغییر قانون اساسی، به سلطان ترکیه در قرن بیست و یکم بدل شود.

شکست رفراندوم قانون اساسی در ایتالیا و رای مخالف مردم کلمبیا به توافق صلح با شورشیان فارک، نمایی دیگر از دیوانگی دموکراسی ها بود.

بحران های خاورمیانه

اگرچه داعش سالی خوب را در وحشت آفرینی در سراسر جهان پشت سر گذاشت، اما با شروع عملیات های گسترده زمینی و هوایی در سوریه و عراق، این گروه تروریستی به شدت زیر فشار قرار گرفت. آزادسازی فلوجه در تیر ماه، نقطه عطفی مهم در نبرد با این گروه تروریستی بود و با آغاز عملیات موصل از میانه های پاییز، انتظار می رود که به زودی خزان خلافت خودخوانده ابوبکر البغدادی هم فرا برسد. هرچند، روشن است که از دست رفتن زمین های داعش به معنای زوال اندیشه بنیادگرایی نیست.

در سوریه هم با ورود روسیه و ترکیه به میدان نبرد، روند تحولات تغییری چشمگیر داشت. اگرچه داعش و دیگر گروه های تروریستی در این کشور روزهای دشواری را سپری می کنند، اما حضور نظامی ترکیه در شمال سوریه، معادله را پیچیده تر کرده است. در حالی که واپسین روز سال هم در حال سپری شدن است، آتش بس فراگیر، هرچند ناقص، در سوریه حاکم است و چشم ها به فرآیند صلحی دوخته شده است که در آستانه و ژنو جریان دارند. هرچند، گروه های تروریستی تمایلی به بازگشت آرامش به این کشور جنگ زده ندارند و حملات چند روز اخیر به دمشق نشان دهنده رویکردی تازه در اقدامات آنها است.

دیگر بحران بزرگ خاورمیانه را باید در یمن جستجو کرد. جایی که فقیرترین کشور عربی مورد تهاجم بی وقفه همسایگان ثروتمندش قرار گرفته است و دلارهای نفتی نه تنها بمب های خوشه ای بریتانیا و موشک های دقیق آمریکایی را بر سر مردم یمن سرریز می کند، بلکه دهان نهادهای بین المللی، همچون سازمان ملل متحد را هم بسته است تا قحطی و گرسنگی مردم یمن بحرانی انسانی را در سکوت خبری رها کند. اکنون، تنها برخی نهادهای حقوق بشری و رسانه های خارج از جریان اصلی هستند که گاه گداری تلنگری به افکار عمومی می زنند.

پناهجویان بی پناه

در سال گذشته کمتر روزی را می توان یافت که آبی مدیترانه شاهد مرگ پناهجویان نبوده باشد. مردمی که در میانه جنگ، قحطی و گرسنگی در کشورهای شمالی و غربی آفریقا به دنبال آخرین روزنه امید خود دل به دریا می زنند، باید بسیار خوش شانس باشند که به آن سوی آب برسند. در سوی دیگر، مرزهای به شدت مسلح شرق اروپا قرار دارند تا راه را بر آوارگان و پناهجویان خاورمیانه ببندند تا آنها که از خانه خود رانده شده بودند، در میانه راه بمانند.

تنش، تنش، تنش

سال ۱۳۹۵ در حالی به پایان می رسد که تنش های بین المللی، دست کم از زمان فروپاشی شوروی و پایان جنگ سرد، در اوج خود قرار دارد. دونالد ترامپ که وعده تنش زدایی با روسیه داده بود نه تنها در این مسیر با موفقیت همراه نبود، بلکه رسوایی رابطه نزدیکانش با مقامات روسیه باعث افزایش تنش ها هم شده است. این در حالی است که او پیش از این با اظهارات و اقداماتش موجب ناخرسندی چین شده بود.

در دیگر سو، روس ها بار دیگر با پشت گرمی زرادخانه خود در سطح جهانی فعال شده اند. از تقویت نظامی در مرزهای کشورهای اروپای شرقی تا حضور مستقیم در جنگ داخلی سوریه و نزدیکی به چین، می توان نشانه های بیدار شدن خرس را دید.

در خاورمیانه هم با تغییرات سیاسی در ایالات متحده، تندروها جان تازه ای گرفته اند و شاهزاده های سعودی با همراهی ضمنی اسرائیلی ها و تحریک بلندپروازی مقامات ترکیه، در تلاشند تا فشارها به ایران را به حداکثر برسانند.

سال ۱۳۹۵ را به سختی می توان سال خوبی در نظر گرفت، به ویژه هنگامی که جویای حال جهان باشیم و اکنون، در آستانه سال نو، تنها می توان امیدوار بود که زخم های زمین و مردمانش اندکی التیام یابند.