پاسخ مذاکره‌کننده سابق اتحادیه اروپا به منتقدان برجام

به گزارش «پارسینه» ، با آغاز ریاست جمهوری دونالد ترامپ، نگرانی ها درباره آینده برجام و نظم و امنیت منطقه ای افزایش پیدا کرده است. در همین زمینه، خاویر سولانا، عضو برجسته موسسه بروکینگز و نماینده این اتحادیه در مذاکرات هسته ای دهه هشتاد، یادداشتی در یورونیوز نوشته است که آن را با کمی تلخیص می خوانید:

مایه تاسف است که توافق های بین المللی بسیار اندکی در سال های اخیر به دست آمده اند. در دوره ای که رقابت قدرت های بزرگ مانع از همکاری پیشی گرفته است، دو استثنای مهم امید را زنده نگه داشته اند که پاسخ های چندجانبه به چالش های جهانی همچنان امکان دارند. این دو استثنا عبارتند از توافق هسته ای ایران و توافق اقلیمی پاریس.

اما اکنون، دونالد ترامپ تهدید کرده است که هر دو توافق را کنار می گذارد و انتخاب او به عنوان رییس جمهور شکنندگی این توافق ها را آشکار کرده است. اگر ایالات متحده از آنها کناره گیری کند یا در تطابق با هر یک از آنها شکست بخورد، ضربه ای بزرگ به نظام حکمرانی جهانی وارد خواهد شد که بنیان آن بر توافق های چندجانبه برای حل مشکلات بین المللی است.

نخستین سالگرد اجرایی شدن برجام با تحلیف ترامپ همزمان شد و ارزشش را دارد که ببینیم در صورتی که این توافق کنار گذاشته شود چه اتفاقی می تواند بی افتد.

البته که در آمریکا انتقادهایی از برجام، و در مجموع درباره مذاکره با ایران وجود دارد و برخی کشورهای دیگر در خاورمیانه می ترسند که این توافق به تغییر موازنه قدرت منطقه ای بی انجامد و به منافع آنها آسیب بزند. مخالفان توافق سه دلیل اصلی برای رد آن مطرح می کنند: هرگز نمی توان به ایران برای انجام تعهداتش عمل کرد؛ توافق می تواند موقعیت ایران در منطقه را به شکل غیرقابل قبولی ارتقا دهد؛ و ایران سزاوار آن نیست که مورد توجه قرار گیرد.

آیا یک سال پس از برجام ایران به تعهداتش عمل کرده است؟ آژانس بین المللی انرژ اتمی می گوید این کار را کرده است.ایران به آژانس اجازه داده است که هر مکانی که درخواست دارد را بازرسی کند - از جمله جاهایی که قبل از توافق ممنوع بوند- و دسترسی بازرسان به سیستم های الکترونیکی و زنجیره غنی سازی را تضمین کرده است.

آژانس اصرار دارد که هیچ کشوری تا این اندازه تحت نظارت نبوده است. همان طور که «گروه بحران بین الملل» اشاره می کند، «ترامپ نخستین رییس جمهور آمریکا در بیش از دو دهه است که بدون نگرانی نسبت به عبور پنهان ایران از آستانه [غنی سازی مورد نیاز برای] سلاح هسته ای، وارد دفترش می شود».

بسیاری از ما امیدوار بودیم که این توافق به شکل قابل توجهی به بهبود روابط ایران با همسایگانش و ایالات متحده منجر شود، اما این اتفاق رخ نداد. توافق پنجره ای دیپلماتیک را برای ایجاد ثبات در منطقه باز کرد، اما این فرصت بر باد رفت. جنگ های سوریه و یمن ادامه دارند، ایجاد روابط دوستانه میان ایران و عربستان در آینده نزدیک نامحتمل به نظر می رسد، و روسیه به شکلی آشکار وارد منطقه شده است.

اما نباید برجام را که به عنوان توافقی برای عدم اشاعه سلاح های هسته ای منعقد شد، سرزنش کرد. دیپلماسی منطقه ای در آن زمان غیرممکن بود، اما با درنظر گرفتن دوره جدید تحت زمامداری ترامپ، طرف های اروپایی مذاکره کننده باید مسئولیت حفظ برجام را بر عهده بگیرند و فورا ابتکاراتی را پیشنهاد کنند که ثبات در منطقه را افزایش دهد.

روسیه و ترکیه دیداری را بین معارضان و دلوت سوریه برای آغاز مذاکرات صلح، در قزاقستان ترتیب داده اند. این تلاش باید با اضافه شدن دیگر طرف ها گسترش پیدا کند و به عنوان نخستین گام برای ایجاد اعتماد منطقه ای استفاده شود. تمام مشارکت کنندگان از این که به جای حمله به توافق ایران، بر روی ایجاد صلح انرژی بگذارند، منتفع خواهند شد.

تصور وضعیت کنونی بدون برجام ناامیدکننده است. عربستان سعودی که دچار مشکل شده است احتمالا بخواهد به مداخله در یمن پایان دهد، اما این کار آسانی نیست. ایران انتخابات ریاست جمهوری را در پیش دارد، در حالی که از درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی، رییس جمهور سابق و یکی از معماران جمهوری اسلامی، گیج است. ترکیه به دنبال نتیجه ای از درگیری های سوریه است که در راستای سیاست هایش نسبت به کردها باشد. روسیه به عقب نشینی نیروهایش از سوریه نیاز دارد - مداخله ای که باعث اعمال فشار به اقتصادش شده است. و اتحادیه اروپا نیاز دارد بحران پناهندگان را در چارچوب ثبات منطقه ای حل و فصل کند.

ترامپ باید با جدیت در مورد منافع آمریکا، به ویژه در منطقه، فکر کند. اگر این کار را کند متوجه می شود که جایگزین مشارکت در ایجاد ثبات منطقه ای، خطری به مراتبط بدتر از یک کابوس می تواند باشد.