تولید خبر در دفاتر خارج از کشور و ضعف زبان خارجی

زبان توسعه یافته ترین ابزار فکری است که برای برقراری ارتباط بین انسانها و جوامع انسانی به کار گرفته می شود. علاوه بر آن، دردنیایی که پیشرفت وسایل ارتباط جمعی آن را به دهکده ای جهانی بدل کرده است مجهز شدن خبرنگار برای تولید و انتقال پیام ضرورتی اجتناب ناپذیر محسوب می شود.

دکتر اکبر نصرالهی، استاد رسانه و ارتباطات در این باره می گوید ؛ معتقدم رسانه ها با "تولید و پرداخت اختصاصی" می توانند خود را متمایز کنند و در فضای رقابتی موجود حضور موثر داشته باشند.

متاسفانه در این خصوص رسانه ها ی ایرانی در داخل و خارج با بحران مواجهه هستند. سهم تولید اختصاصی به دلایل مختلف ساختاری و ضعف های تخصصی، انگیزه ناکافی و نظارت غیر موثر، ناکافی است.

مشکل "تولید اختصاصی" در دفاتر نمایندگی صداوسیما در خارج کشور ، به دلیل تسلط نداشتن بر زبان محل ماموریت ،بیش از داخل است البته برخی خبرنگاران در برخی دفاتر تولیدات خوبی داشته اند اما در مجموع با توجه به هزینه ای بسیار زیاد دفاتر ، تولید سوژه ها و پرداخت اختصاصی رضایت بخش نبوده است؛

اگر یک سوم این هزینه ، به هر فرد حقیقی یا حقوقی مقیم همان کشور محل ماموریت (حتی غیر ایرانی و مخالف ایران) داده می شد به دلیل تسلط بر زبان ، اشنایی با محیط و ارتباطات گسترده ، هر گزارش و خبری را که خواسته می شد تهیه و ارسال می کرد .

این استاد ارتباطات می افزاید؛ مشکل مذکور با پیشرفت تکنولوژی های ارتباطی و افزایش دسترسی ها مردم و سواد رسانه‌ای آن ها بیشتر و محسوس تر از قبل است ؛ اگر قبلا با اعزام خبرنگار و بکار گرفتن چند مترجم محلی ،خبرهای تولیدی محل ماموریت، ترجمه و به داخل ارسال می شد اما اینک حضور در محیط و گرفتن و ترجمه و خیلی از کارهای مرتبط می تواند در داخل کشور انجام شود و خرید و اجاره دفاتر با هزینه های زیاد موجود و استقرار خبرنگاران در خارج توجیه اقتصادی و حرفه ای ندارد .

مدیر کل سابق نظارت و ارزیابی اخبار صدا و سیما بااشاره به فلسفه داشتن دفاتر در خارج از کشور می گوید؛ فلسفه داشتن دفاتر شناخت و شکار سوژه هایی است که دیگران تاکنون آن را تولید و منتشر نکرده اند و بر اساس مدل ۱۵-۱-۵-۷۰ حتی اگر ۱۵ درصد باشد محتوای رسانه ها را متنوع و آنها را از رسانه های دیگر متمایز می کند . این مدل را در کتاب راهنمای پوشش خبری مفصل توضیح داده ام . متاسفانه کثرت بخش های خبری،توقعات نامعقول و بسیار زیاد وقت و بی وقت بخش های خبری و مهمتر از همه ارزیابی خبرنگاران اعزامی بر اساس کمیت (تعداد خبرهای ارسالی) نه کیفیت خبرها(تولید اختصاصی و متفاوت ) کار را مشکل و چشم انداز را تیره و تار کرده است.

احمد صمدی خبرنگار صدا و سیما در آلمان قصور رسانه ها را عامل ضعف فراگیری زبان بین المللی و تسلط به آن دانسته و معتقد است؛ به نظرم مهمترين مقصر چنين اتفاقاتي خود رسانه ها هستند. متاسفانه نه تنها خبرنگاران بلكه در مديران رسانه ها هم تعداد اندكي هستند كه با زبانهاي خارجي اشنا هستند.

از مديران رسانه ها بايد اين سوال را پرسيد چنددرصد رسانه هاي ما با همتايان خارجي شان تعامل دارند و اين تعاملات مستقيم است؟ يعني مديران رسانه ها با همتايان خارجي شان در نشست ها و سمينارهاي بين المللي ارتباط برقرار مي كنند؟ كداميك از رسانه هاي ديداري و شنيداري و نوشتاري ما در اتحاديه هاي بين المللي حضور ميابند و درانجا ديدگاههاي خود را مطرح مي كنند. البته حضور صداوسيما را در اتحاديه تلويزيونهاي اسيا و اقيانوسيه را استثنا مي كنيم. البته در اين مورد هم نقدهايي وجود دارد. در هر حال به نظرم رسانه هاي داخلي تا زماني كه بين المللي فكر نكنند اين قبيل اتفاقات همچنان رخ خواهد داد.

مجید اخوان، خبرنگار صدا و سیما در ترکیه نیز با اشاره به ضرورت مسلط شدن خبرنگار به زبان بین المللی آن را شرط لازم و نه کافی دانسته و می گوید؛ خبرنگار حتما باید به یک یا چند زبان غیر مادری تسلط داشته باشد و به این موضوع هیچکس شک ندارد. ((بنده با هزینه شخصی بیش از دو هزار دلار در ابتدای ماموریتم سعی کردم این نقص را با فراگیری زبان ترکی استانبولی جبران کنم)). صرف آگاهی به زبان، می‌توان یک فرآورده خبری قابل قبول را تولید کرد؟ حتما خیر. چرا که اگر جز این باشد هر فرد غیرایرانی مقیم کشوری که دفتر وجود دارد بالقوه یک خبرنگار است.

شخصی مانند خانم امانپور را نه زبان و نه پول رسانه به این حد از شهرت ارتقا داده، انچه که باعث این شهرت شده اتاق فکر رسانه اوست که با راهنمایی و تزریق اندیشه و راهکار و ارائه همه خدمات پشتیبانی او را حمایت می‌کند.

اخوان می گوید؛ من نوعی در دفتر یک فکر یک نظر و یک توانایی محدود دارم چنانچه اتاق فکری در رسانه نباشد و حمایت محتوایی نکند نمی‌توان ادعای رقابت هم کرد.وی معتقد است شاید خبرنگار را بتوان خرید، اما خبر با پول خریده نمی‌شود.

گفتنی است در این نشست مجازی که در کانال تلگرامی 'پوشش خبری' با حضور استادان مطبوعات و رسانه، کارشناسان و خبرنگاران برگزارشد، اهمیت تسلط به زبان بین المللی و تخصص در تولید اختصاصی خبر بویژه در دفاتر خارج از کشور صدا و سیما، و لزوم توجه به آن در سیاستگذاری رسانه بررسی شد.