ناگفته‌های وزیر انرژی آمریکا از مذاکرات هسته‌ای با ایران

به گزارش «پارسینه»، ارنست مونیز در گفتگو با بلومبرگ به نقش دانشمندان در پیشبرد سیاست های جهانی از جمله توافق هسته ای ایران و توافق پاریس در زمینه محیط زیست پرداخت. بخشی از این این گفتگو را که به توافق هسته ای ایران مربوط است می خوانید:

موضوع ایران کجا برای شما شروع شد؟

وزارت انرژی، آزمایشگاه ها، و پیش از آن که بخشی از آنها (مذاکره کنندگان) شوم از گفتگو حمایت می کردم.

منظورتان چیست؟

نقش سنتی دانشمندان در گفتگوهای بین المللی این چنینی، مانند کنترل تسلیحات و چیزهای دیگر، فراهم کردن تحلیل های پشتیبان مذاکره کنندگان، دیپلمات ها و وزارت خارجه است. مرکز کارشناسان هسته ای در این کشور، آزمایشگاه های وزارت انرژی است. پس ما گروهی از هفت آزمایشگاه ملی، به اضافه دو سایت هسته ای دیگر به عنوان تیم پشتیبانی مذاکره کنندگان داشتیم که طراحی های جایگزین برای راکتور اراک، مسئله سانتریفیوژها و سوالات دیگر را تحلیل می کردند...

اوایل فوریه 2015، مذاکرات با سرعتی که می خواستند پیش نمی رفت و اگر اصول [علمی] طرف ایرانی و اصول طرف آمریکایی به صورت بنیادین روی میز مذاکرات نبود، دستیابی به عقب گرد چشمگیر سطح فعالیت های هسته ای ایران بسیار دشوار می شد.

آیا آن زمان می دانستی که با علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، زمانی در ام.آی.تی همکار بوده ای؟

مشاور دکتری او دوستی بسیار عزیز است. پس ما حرف هایی برای گفتن داشتیم. و این فایده زیادی داشت -برای افزایش حس اعتماد شخصی در حالی که مذاکرات در جریان بود. این مسئله باید از این واقعیت که مذاکرات بر پایه اعتماد نبود جدا شود: توافق بر پایه راستی آزمایی بود. اما ما رابطه ای بر اساس اعتماد داشتیم. هر دوی ما تلاش می کردیم به جایی برسیم که بتوانیم مشکل را حل کنیم و متوجه بودیم که کار با دشواری پیش می رفت.

و این کمک کرد تا متوجه شوید که علی رغم اختلاف ها، ناسازگاری اساسی بین مواضع دو ملت وجود ندارد؟

وقتی که ما به مذاکرات اضافه شدیم، با پیش زمینه حرفه ای‌مان، به سرعت به نتیجه رسیدیم. ما اوایل آوریل در لوزان به چارچوب توافق دست پیدا کردیم. تنها در عرض دو ماه. و سپس توافق نهایی در 14 ژوئیه که تنها 3 ماه دیگر به آن اضافه کرد. آن [مذاکرات] بسیار فشرده و بسیار دشوار بود. من و جان کری در آخرین دور مذاکرات 19 روز پشت سر هم به همراه صالحی و ظریف در وین بودیم. حتی دیدن یک وزیر در یک جا برای 19 روز کاملا غیرمعمول است، چه برسد به 4 نفر از دو کشور متفاوت. ما همیشه به آنچه ضروری و عملگرایانه بود چشم داشتیم و باید بگویم، دیدگاهی فیزیکدانی/ مهندسی: خوب، مشکل را متوجه می شوی، حلش می کنی.

چگونه کارشناسان فنی و ارتباطات نهادی را به موفقیت دیپلماتیک تبدیل کردید؟

برای شما مثالی می زنم. زمانی که ما به طرف آمریکایی مذاکرات پیوستیم، انتظار داشتیم که تاسیسات فردو، تاسیسات زیرزمینی ایران، باید کاملا تخلیه و تعطیل شود.

ما صحبت کردیم و من فهمیدم تا زمانی که این تاسیسات برای اهدافی که ما تایید نمی کنیم -هرگونه غنی سازی اورانیوم- مورد استفاده قرار نمی گیرند، نیازهای ما را تامین می کند. آنچه را که او می گفت فهمیدم و باور کردم: برای او، برای او فعالیت کردن در آنجا (فردو) کاملا حیاتی بود. بنابراین، به عنوان بخشی از توافق، ایران و روسیه بر روی تولید برخی ایزوتوپ های پزشکی همکاری می کنند. باقی تاسیسات هم به [فعالیت های] علمی اختصاص پیدا می کند. این تاسیسات زیر نظارت آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد بود. این به ایران چیزی را می داد که بر آن پافشاری می کردند، و از مسائل اساسی ما هم تجاوز نمی کرد.

رخدادهای دیگر چگونه روابط کاری با روسیه را تغییر دادند؟

آنها اعلام کرده بودند که بیشتر برنامه های همکاری با ما را کنار می گذارند. به صورت آشکاری از زمان حمله به اوکراین همکاری های ما به شکلی اساسی کاهش یافت. ما همچنان اصرار می کردیم زمانی که منافع امنیت ملی مشترکی وجود دارد -ممنوعیت اشاعه سلاح های هسته ای، کنترل مواد هسته ای- ما باید همچنان با هم کار کنیم؛ و [اکنون هم] همکاری داریم، از جمله امحای اورانیوم غنی شده لهستان در همین اواخر.

مسئله ای نبود که سطح همکاری های ما به طور چشمگیری کاهش یافته بود.