بانک‌های خارجی چرا به ایران نمی‌آیند؟

تحریریه پارسینه- فاطمه گنج کریمی: پس از آن همه رفت و آمدهای ایران به کشورهای مختلف و حضور مقامات کشورهای دیگر به ایران توافقات و مذاکرات بسیاری صورت گرفت که تاکنون شاید تعداد انگشت شماری از آنها در حوزه بانکی به نتیجه رسیده باشد.

در همین حال، وزیر اقتصاد کشورمان روز گذشته نسبت به کند بودن روند انجام تعهدات غرب در موضوع همکاری بانک‌های بزرگ با نظام بانکی ایران انتقاد کرده و خواهان انجام تعهدات غرب در این مورد شده است.

گفتی است که آمریکایی‌ها با « اما و اگرهایی» که در پشت صحنه برای بانک‌های بین‌المللی گذاشته‌اند، بانک‌ها را عملا از مبادله با تهران ترسانده‌اند که باید از آن با عنوان واهمه نظام بانکی بین‌المللی از همکاری با ایران نام برد.

از آغاز سال ۹۵ و پس از برداشته شدن تحریم‌های مالی علیه ایران که به نوعی بر روی کاغذ حذف شده، مذاکراتی مابین ایران و سایر کشورها انجام شده اما از منظر کشورهای دیگر حتی کشورهای همسایه ریسک مبادلات در سطح بالایی باقی قرار دارد و هنوز انتظاراتی که از برجام داشتیم، محقق نشده است.

در همین راستا پیش از این مجتبی خسروتاج رئیس سازمان توسعه و تجارت گفته بود، بیش از ۲۳۰ بانک با ما کار می‌کنند ولی بانک‌های بزرگ همچنان در همکاری با موانع و مشکلات روبرو هستیم. برقراری ارتباطات بانکی نیاز به برقراری ارتباط کارگزاری میان تک تکِ بانک‌های ایرانی و بانک‌های خارجی دارند.

در حال حاضر تعداد محدود موسساتی که با ایران کار می کنند شامل ریفیسن بانک و ارسته بانک اتریش، مدیوبانکا و بانکو پوپولاره ایتالیا، ای آی اچ بانک و بانک های کی اف دبلیو و ای کی ای آلمان، کی بی سی بلژیک، آی ان جی هلند و هالک بانک ترکیه هستند.

این بانک ها روابط کارگزاری با بانک های ایرانی برقرار کرده اند تا برای مبالغ کوچک ۱۰، ۲۰ یا ۵۰ میلیون دلاری، ال سی باز کنند.

اما در این بین خاطره جریمه‌های سنگین گذشته آمریکا برای چند بانک مهم آنها را از توافق و همکاری با ایران باز می دارد. از جمله جریمه ۹ میلیارد دلاری برای بانک فرانسوی بی ان پی پاریبا که در سال ۲۰۱۴ در ارتباط با نقض تحریمهای ایران صادر شد، فراموش نشده است. سوسیته جنرال فرانسه، دویچه بانک آلمان، کردیت سوییس، گروه ING هلند و استاندارد چارترد انگلیس در میان بانکهای اروپایی بزرگی هستند که هنوز آماده فعالیت در ایران نیستند.

از سوی دیگر، شهریور ماه سال جاری پرویز عقیلی، رئیس بانک خصوصی خاورمیانه در تهران گفت: «در حال حاضر، بانک های کوچک اروپایی موافقت کرده اند تا با ما کار کنند.» این بانک ها شامل بانک هایی از ایتالیا، اتریش، سوئیس، آلمان و بلژیک هستند.

اکنون به بررسی تفاهم نامه‌ها و تاریخ آنها می‌پردازیم تا به این نکته برسیم که در حال حاضر تا چه اندازه این تفاهم نامه‌ها شکل اجرایی به خود گرفته‌اند.

سفری که رسانه‌ای نشد

۱۴ فروردین، رئیس کل بانک مرکزی خواستار گسترش همکاری‌های بانکی ایران با قزاقستان و افتتاح شعب بانک‌های ایرانی و قزاقستانی در دو کشور شد. ولی اله سیف در دیدار با «دانیار اکیش اف» رئیس کل بانک مرکزی قزاقستان با ابراز خرسندی از حضور مقامات بانکی این کشور در ایران و ضمن تاکید بر گسترش روابط بانکی دو کشور گفت: امیدوارم این نشست در راستای امضاء تفاهم نامه روز گذشته در حضور روسای جمهور دو کشور، راههای گسترش هرچه بیشتر روابط بانکی طرفین و زمینه استفاده از تجربیات را فراهم کند.

در همین ماه در همایش بازرگانی مشترک ایران و پاکستان با حضور روحانی و نخست وزیر پاکستان یادداشت تفاهم همکاری‌های بانکی بین دو کشور به امضا رسید.

دولت ۱۷ فروردین ماه امسال خبر از سفر رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به فرانکفورت آلمان و مذاکره با روسای بانک مرکزی اروپا و آلمان داد، اما ولی اله سیف به ایران برگشت بدون اینکه خبری از جزییات این مذاکرات و نتایج آن رسانه ای شود.

نخست وزیر هند در مجموعه سعدآباد تهران پس از انجام دیدارهای دوجانبه با حضور مقامات دو کشور 12 سند همکاری بین ایران و هند امضا کرد. در این دیدار بیانیه تأیید فیمابین وزارت امور اقتصاد و دارایی جمهوری اسلامی ایران و اگزیم بانک هند اعلام شد .
در خصوص روابط بانکی ایران و هند اوایل فروردین یکی از رسانه‌ها نوشت: حتی دولت دهلی نو حاضر نشده به بانک‌های این کشور اعلام کند که تحریم‌های بانکی علیه ایران برداشته شده است. اظهارات حسین یعقوبی، مدیر امور بین الملل بانک مرکزی در جریان این مذاکرات هم نشان از «دبه» دولت و البته بانک‌های ترکیه برای عادی سازی روابط بانکی با ایران دارد.

۱۱ شهریور ماه تفاهم‌نامه همکاری بانکی میان ایران و روسیه در حوزه‌های مبارزه با پولشویی، مبارزه با تامین مالی تروریسم، پیمان‌های پولی و تسویه حساب به ارزهای محلی توسط کامیاب، معاون ارزی بانک مرکزی و اسکوبلکین، معاون بین‌الملل بانک مرکزی روسیه امضا شد.

۱۲ مهر ماه در جریان پنجمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری‌های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری فدرال آلمان، ۱۰ سند و تفاهم نامه همکاری مشترک به امضای وزیر امور اقتصادی و دارایی کشورمان و معاون صدراعظم و وزیر اقتصاد و انرژی آلمان به امضا رسید. این تفاهم نامه‌ها شامل همکاری های مشترک در زمینه تامین مالی پروژه ها، سرمایه گذاری متقابل، سرمایه گذاری مشترک، همکاری‌های بانکی و بیمه ای، تامین زیرساخت در زمینه انرژی نفت، گاز و پتروشیمی، انرژی های تجدید پذیر، راه آهن، محیط زیست، راه و شهرسازی، خودروسازی، هواپیمایی، انتقال فناوری است.

۱۶ مهر ماه رئیس کل بانک مرکزی گفت در جریان مذاکرات با مقامات ویتنامی پیشنهاد اتصال سوئیچ کارت های بانکی بین دو کشور مطرح شد که بانک مرکزی ویتنام از این پیشنهاد استقبال کرد و پیش بینی می شود در آینده ای نزدیک، این موضوع محقق شود.

در همین ایام رییس جمهور با سفری که به مالزی داشت، گفت: توافق‌های بانکی ایران و مالزی نیز اجرایی می شود و ان شاءالله بخش های مختلف کشور بتوانند از این فضا استفاده کنند.

۱۶ مهر ماه نیز وزیر اقتصاد و قائم مقام بانک مرکزی به منظور شرکت در اجلاس پاییزه بانک جهانی و صندوق بین المللی پول راهی واشنگتن شدند. در اجلاس سالانه صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی، علاوه بر مقامات بانک‌های مرکزی و وزرای دارایی کشورها، فعالان اقتصادی از بانک‌ها و موسسات مالی نیز گرد هم می‌ آیند تا با مقامات تجاری و بانکی کشورها گفت و گو و تبادل نظر کنند.

در این اجلاس نمایندگان بانک مرکزی ایران نیز با مقامات اقتصادی صندوق بین‌المللی پول و مدیران ارشد بانک‌های مرکزی و تجاری برخی کشور‌ها به طور جداگانه دیدار می‌کنند. باتوجه به شرایط پسابرجام، در حاشیه این اجلاس، نمایندگان ایران‌ در خصوص راهکار‌های گسترش روابط بانکی و رفع موانع موجود با مقامات اقتصادی سایر کشورها رایزنی خواهند کرد.

وزیر امور اقتصادی و دارایی در حاشیه اجلاس بانک جهانی با وزرای اقتصاد ترکیه و ایتالیا دیدار و در مورد مسائل و چالش‌های بانکی و گمرکی پیش روی ایران گفتگو کرد.

۱۷ مهر ماه وزیر اقتصاد ایتالیا با ابراز خرسندی از روند توسعه همکاری های دو کشور بر پایبندی به توافقات حاصله با تهران تأکید کرد. وزیر اقتصاد ایتالیا با تاکید بر اینکه ما آماده حرکت شتابان به جلو برای توسعه همکاری اقتصادی با ایران هستیم، بانک‌ها و شرکت های ایتالیایی برای افزایش همکاری دوجانبه اراده جدی دارند و اکنون نیز منتظر پاسخ شما درباره پیشنهاد شرکت‌های ساچه و اگزیم بانک هستیم.

با این حال، باید منتظر بود و دید که نتیجه این مذاکرات چه می شود و آیا ایران در این مذاکرات نقش خود را به خوبی ایفا می‌کند!

و آخرین خبر اینکه وزیر اقتصاد ایتالیا از آمادگی خود برای سفر به ایران به منظور نهایی کردن توافقات مالی و بانکی صورت گرفته در آینده ای نزدیک خبر داد و گفت: بانک ها و شرکت‌های ایتالیایی برای افزایش همکاری های دوجانبه اراده جدی دارند.

اما تاکنون با وجود مذاکرات گسترده با کشورهای مختلف در زمینه فعالیت های مشترک بانکی هنوز حتی یک بانک متوسط یا بزرگ برای همکاری با ما موافقت نکرده است. در حال حاضر برخی کشورها حاضر نیستند به راحتی سطح روابط بانکی خود با ایران را افزایش دهند و به روال قبل از تحریم ها برگردانند!

برگرداندن سطح روابط بانکی با دیگر کشور نیازمند مذاکرات و تحرک جدی دیپلماسی مدیران ارشد بانک مرکزی و در تعامل تنگاتنگ با وزارت خارجه است.

اما با تمام این مذاکرات و تفاهم نامه ها بازهم این سوال ایجاد می‌شود که با وجود تمام این مذاکرات چرا بازهم وزیراقتصاد از ناامیدی خود در خصوص روابط با بانک های بین المللی میگوید و اساسا چرا کشورها از ایجاد روابط بانکی با ایران می‌هراسند؟ آیا بازهم پای آمریکا در میان است و یا ضعف مسوولان بانکی و اقتصادی کشور برای مذاکره بهتر؟