هشتصد متر تونل،هشتصد متر تا امید

تونل مخفی،دوستان از دست رفته و یکی از طولانی ترین محاصره ها در تاریخ معاصر در سارایوو پایتخت بوسنی رقم خورده است.از ۶ آوریل ۱۹۹۲ تا ۲۹ فوریه سال ۱۹۹۵ سارایوو ،پایتخت بوسنی زیر شدیدترین حملات و گلوله باران ارتش صرب های بوسنی قرار داشت.در این سالها مردم سارایوو در محاصره ای سخت و طاقت فرسا همراه با زندگی توام با خطر و ترس دست و پنجه نرم می کردند.

در محاصره ای که مردم از نظر غذا،دارو،تسلیحات و مایحتاج اولیه زندگی و سوخت در مذیقه بودند.مردمی که برای زنده ماندن برای یافتن چند تکه نان باید قصد جان خود را می کردند . بقای سارایوو تا حدی مدیون تونل مخفی نزدیک فرودگاه است زمانی که همه سارایو محاصره صرب ها بود و تنها فرودگاه این شهر دست سازمان ملل قرار داشت که نیروهایش همان نقش صرب ها را ایفا می کردند؛ چرا که مانع ورود و خروج مسلمانان به شهر می شدند.

مردم اگر غذای اندکی می خواستند باید کوله پشتی می بستند، سینه خیز خود را به باند فرودگاه شهر می رساندند و با یک دویدن ناگهانی خود را به سمت آن باند می رساندند تا با این کار بتوانند خود را به شهر برسانند تا از بیرون شهر چیزی به داخل شهر بیاورند، که گاهی توسط تک تیراندازهای صرب هدف قرار می گرفتند.به این شکل آذوقه در آنجا تأمین می شد و اگر لحظه ای دیرتر می رسیدند، گشتی های سازمان ملل و نفربرها که روی باند شب ها گشت می دادند آنها را گرفته و برمی گرداندند.

آوریل ۱۹۹۳ میلادی در حالی که ساکنان تحت محاصره سارایوو در شرایط سخت و طاقت فرسایی قرار داشتند، یکی از فرماندهان ایرانی که به کمک رزمندگان مسلمان بوسنی شتافته بود برای شکستن حصر ، نقشه حفر تونلی زیرزمینی را طراحی کرد.

اما برای شروع عملیات حفاری ، موانع زیادی وجود داشت. بارش باران و نفوذ گل و لای ، عدم وجود تجهیزاتی به جز بیل و کلنگ و فانوس و محدودیت‌های محرمانه بودن طرح از جمله مشکلاتی بود که مجاهدین مسلمان با آن دست و پنجه نرم کردند اما سرانجام تلاش شبانه‌روزی آن‌ها بعد از حدود چهار ماه به ثمر نشست و در ساعت ۹ شب ۳۰ جولای ۱۹۹۳ میلادی با به هم رسیدن دو طرف تونل به یک نقطه مشترک، روزنه امیدی برای کمک به مردم ستمدیده سارایوو باز شد.

تونل امید ( TUNEL SPASA) که حالا به عنوان نماد مقاومت مسلمانان بوسنی به موزه تبدیل شده است، هشتصد‌و‌پنجاه متر طول، یک متر و سی سانتی‌متر عرض و یک متر و بیست سانتی‌متر ارتفاع داشت و منطقه "دوبرینیا " را از زیر باند فرودگاه سارایوو به منطقه "دونی کتراتس" در خارج از محدوده محاصره وصل می‌کرد.

در مدت بیش از هزار روز محاصره سارایوو کار انتقال غذا ، سوخت، مهمات، دارو و مجروحین از طریق این کانال صورت می‌گرفت.

خانم "شیدا کولار " پیرزن مسلمانی که در آن ایام خانه خود را برای حفر تونل در اختیار فرماندهان و رزمندگان جنگ قرار داده بود و خودش هم به آنان کمک می‌کرد اکنون منزلش را در اختیار انجمن حفظ دستاوردهای جنگ قرار داده تا به عنوان موزه مقاومت، مورد بازدید علاقه‌مندان و گردشگران قرار گیرد.

اگر وارد تونل شوید به وضوح متوجه شرایط سخت دوران جنگ می توان شد،وقتی که هشتصد متر را باید با کمر خمیده طی کرد و تا زانو در آب های زیر زمینی و گل و لای برای امداد رسانی قدم برداشت و با سرمای بسیار زیادی که حتی در فصل تابستان و گرما تونل بسیار خنک است همگی نشان از شرایط فوق العاده سخت دوران محاصره را به خوبی بازگو می کند.

با وجود آنکه ایران مجری اصلی در طراحی و ساخت تونل بوده است اما پس از جنگ و دوران سازندگی سارایوو که هزینه های آن به کمک برخی کشورها تامین شده است ،ساخت و طراحی تونل را هم به ستاد مشترک ارتش بوسنی نسبت داده اند و در توضیحاتی که توسط راهنمای تونل ارايه می شد هیچ اسمی از ایران آورده نشد.

* ریحانه تهامی