راهی برای جذاب سازی سرمایه گذاری در ایران

روزنامه فرهیختگان در گفت و گو با علی اصغر عرشی در صفحه نفت و انرژی با اشاره به قراردادهای جدید نفتی، نوشت: در همین رابطه پای صحبت های علی اصغر عرشی، مشاور معاون وزیر نفت در امور بین الملل و بازرگانی نشستیم تا با اهمیت جذب سرمایه های خارجی در صنعت نفت آشنا شویم.

**آیا جذب سرمایه لازم از داخل کشور میسر نمی شود؟
اول از همه باید بدانیم که جذب سرمایه برای پروژه های بالادست بسیار حیاتی است و در همین حال در پروژه های میان دستی و پایین دستی هم به سرمایه های زیادی نیاز داریم. جذب سرمایه چه از داخل و چه از خارج از کشور می تواند به ایجاد اشتغال و رونق اقتصادی و افزایش تولید ناخالص ملی کمک کند؛ ولی باید بدانیم این تفکر که ما نیازی به سرمایه گذاری خارجی نداشته و آن را کنار بگذاریم اشتباه است.
در حال حاضر همه کشورهای صنعتی با وجود شرایط اقتصادی ویژه ای که دارند باز هم برای جذب سرمایه گذاران خارجی در کشورشان تلاش می کنند تا از رکود اقتصادی جلوگیری و به رونق اقتصادی در کشورشان کمک کنند. ورود سرمایه خارجی به کشور به افزایش ضریب امنیت ملی کمک می کند، چراکه سرمایه گذاران از ایجاد ریسک برای سرمایه شان جلوگیری می کنند.
ضمن آنکه استفاده از سرمایه خارجی نافی استفاده از سرمایه داخلی نیست و می توان با ایجاد جذابیت برای سرمایه گذاران خارجی در پروژه های کشور نسبت به جذب سرمایه های داخلی نیز اقدام کرد.
اما جذب سرمایه خارجی از منابع بین المللی در بازار جهانی یک هنر است و ما با توجه به پتانسیل های عظیمی که در داخل کشور داریم، به طور بالقوه می توانیم از این فرصت طلایی که پس از برجام برای کشور ایجاد شده، استفاده بهینه کنیم. نرخ بازگشت سرمایه در ایران بالا بوده و از طرف دیگر با وجود شرایط ناامن منطقه ای، کشورمان جزیره ثبات است و سرمایه گذار از این منظر برای خود احساس امنیت کرده که این خود یکی از مزیت های اقتصادی کشور است.
**چطور می شود از بازپرداخت سرمایه مطمئن شد؟
باید بدانیم که نفت موهبتی الهی است که عدم استفاده از آن کفران نعمت محسوب می شود. نفت می تواند موجب اشتغال جوانان ما شود، هرچند که نیروهای متخصص و برجسته ای در داخل کشور وجود دارد اما برای اینکه این نیروها را به روز نگه داریم باید بتوانیم آنها را نسبت به تحولات تکنولوژیک جهانی آشنا کنیم که این مهم از طریق تعامل با شرکت های بین المللی حاصل می شود.
در حال حاضر با کاهش بهای نفت، براساس آمار موسسه وود مکنزی، از سال ۲۰۱۴ میلادی تا اواخر سال ۲۰۱۵ میلادی، حدود ۳۸۰ میلیارد دلار پروژه بالادستی در زمینه تولید نفت در سرتاسر جهان در حوزه انرژی یا کنسل شده یا معوق شده است و پیش بینی می شود که تا سال ۲۰۲۰ میلادی حدود ۱۷۰ میلیارد دلار پروژه بالادستی دیگر نیز کنسل یا معوق شود. مجموع پروژه های کنسل شده تاکنون از استحصال ۲۷ میلیارد بشکه نفت جلوگیری کرده است و تا سال ۲۰۲۰ میلادی پیش بینی می شود روزانه حدود ۲.۹میلیون بشکه از امکان تولید نفت کاسته شود. این سرمایه های سرگردان و کاهش عرضه منجر به ایجاد پتانسیل بالایی شده که بازگشت سرمایه در ایران را در آینده تضمین می کند.
**مزایای دیگر جذب سرمایه خارجی چیست؟
افزایش سهم بازار نفت خام از دیگر مزایای سرمایه گذاری خارجی در ایران است، در دنیای امروز بازار انرژی بسیار رقابتی شده است، کشورهایی همچون عربستان، عراق، کویت، امارات و روسیه هیچ پروژه توسعه و تولید نفت خام و گاز طبیعی را تعویق یا کنسل نکرده اند بلکه به شدت به دنبال جذب سرمایه گذاری خارجی در میادین نفت و گاز خود هستند.
به عنوان نمونه عربستان براساس چشم انداز ۲۰۳۰ خود قصد دارد تولید خود را دوبرابر کند و برای فروش سهام شرکت نفت خود در بازار بین المللی تمهیداتی به کار گرفته است. اگر ما در جذب سرمایه خارجی جدیت نداشته باشیم چگونه خواهیم توانست با رقبای خود در بازار جهت اکتساب سهم بازار نفت به رقابت بپردازیم.
از طرف دیگر چنانچه تولید نفت و گاز در کشور را افزایش دهیم ولی نتوانیم آن را در بازار به فروش برسانیم هیچ گونه مزیت اقتصادی برای کشور متصور نخواهد بود. افزایش سهم بازار نفت و گاز ایران در گرو جذب سرمایه خارجی و بازپرداخت آن سرمایه با نفت و گاز تولیدی است که این امر در رابطه با رقابت با رقبای سرسخت ما همچون امارات، قطر، عربستان، عراق و روسیه که در صنایع پایین دستی بازار سرمایه گذاری کرده و بعضا در اروپا، آمریکا و شرق آسیا دارای پالایشگاه هستند و بازار خود و فروش نفت خام شان را در آینده تضمین کرده و برای خود امنیت تقاضا ایجاد کرده اند، قابل تامل است.
جدای از این مسائل جذب سرمایه گذاران خارجی به انتقال تکنولوژی روز می انجامد. در صنعت نفت امروز شرکت های رقیب با انجام حفاری های افقی می توانند تولید از یک چاه افقی را به اندازه تولید ۲۰ تا ۵۰ حلقه چاه عمودی افزایش دهند.
تحول نوینی که در صنعت شیل اویل و شیل گاز آمریکا روی داده، وابسته به همین نوع حفاری و شکست هیدرولیک است. در حال حاضر بازگشت سرمایه در ایران و کشورهای همجوار حدود سه تا پنج سال است، در حالی که در پروژه های شیل اویل و شیل گاز آمریکا به دلیل اینکه شرکت های کوچک و چابک دانش بنیان پا به میان گذاشته اند بازگشت سرمایه برای آنها دو تا سه ماه است که این موضوع به چالشی بزرگ در صنعت نفت جهانی منجر شده است؛ چراکه ما اکنون فکر می کنیم با کاهش بهای نفت این شرکت ها ورشکست می شوند و دیگر نمی توانند تولید کنند، اما در واقع این طور نیست و این شرکت ها به محض بالا رفتن قیمت و به صرفه شدن تولید، اقدام به از سرگیری تولید و اشباع بازار می کنند و این باعث کاهش مجدد قیمت به دلیل افزایش عرضه می شود.
یکی از مشکلات عظیمی که در میادین در حال تولید متوجه کشور است، ضریب ازدیاد برداشت پایین است که به طور میانگین حدود ۲۵ درصد است؛ در حالی که در کشورهای همسایه از جمله عربستان به طور رسمی و اعلام شده این ضریب بیش از ۵۰ درصد است و با هدف گذاری هایی که برای خود طی ۱۰ تا ۱۵سال آینده تعیین کرده اند مقرر شده این افزایش ضریب به ۷۰ درصد برسد. پیشرفت تکنولوژی در ایران خیلی کند بوده است. به نظر می رسد در میادین مشترک ضریب ازدیاد برداشت رقبا بسیار بالاتر از ما باشد و اگر این تکنولوژی ها به ایران وارد نشود، منافع ما به مخاطره خواهد افتاد.
**آیا وزارت نفت حق طراحی چنین قرارداد هایی را داشت؟
قراردادهای جدید یک روش جدید سرمایه گذاری است که ما در کشور این مدل را برای ایجاد جذابیت در سرمایه گذاری طراحی کرده ایم و این حق را مجلس محترم شورای اسلامی طبق قانون به وزارت نفت داده است.
قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت، وزارت نفت را مکلف کرده تا نسبت به طراحی مدل های جدید قراردادی جهت جذب سرمایه های خارجی و داخلی اقدام کند به شرط آنکه مالکیت منابع ملی منتقل نشود. از دهه ۱۹۷۰ میلادی به بعد براساس مصوبات سازمان ملل، شرکت های خارجی حق مالکیت بر منابع و مخازن زیرزمینی کشورها را براساس هیچ نوع قراردادی نداشته و مالکیت مخازن و منابع نفت زیرزمینی به آنها منتقل نمی شود.
بلکه مالکیت بر نفت و گاز تولیدی در مبادی صادراتی و مصرفی به شرکت های بهره بردار منتقل می شود. ضمن آنکه قراردادهای جدید ذاتا قراردادهای خدمت هستند و در آنها مالکیت مخازن نفت و گاز زیر زمین به شرکت های سرمایه گذار منتقل نمی شود.