آغاز جنگ نرم میان ایران و عربستان

تحریریه پارسینه : در حال حاضر اکثر کشورها نامزد خود برای دبیرکلی اوپک را معرفی کرده اند در این میان ایران و عربستان نیز هر کدام نام دو نماینده برای تکیه زدن بر این پست را اعلام کرده اند.

اندونزی، عربستان، ایران ، عراق، نیجریه و ونزوئلا کشورهایی هستند که هر کدام نامزد خود برای دبیرکلی اوپک را اعلام کرده اند و باید اینبار کدام یک از این کشورها موفق به تکیه زدن بر این صندلی می شوند. هر چند که بسیاری از کارشناسان شانس ایران و عربستان برای تکیه زدن بر این سمت را تقریبا غیرممکن می دانند و تاکید دارند به دلیل مشکلات سیاسی بین دو کشور به نظر می رسد اینبار اعضای اوپک به دبیرکلی هیچیک از این کشورها رای نخواهند داد. پیش از این نامزد دبیرکلی ایران غلامحسین نوذری وزیر پیشین نفت معرفی شده بود.

مدت مسوولیت عبدالله سالم البدری که در نشست دسامبر پارسال به عنوان سرپرست این سازمان انتخاب شد ژوئیه ٢٠١٦ (تیر/ مرداد ماه ٩٥) به پایان می رسد. بنابراین در نشست هفته آینده باید نسبت به انتخاب دبیرکل جدید تصمیم گیری شود.

حدود سه سال است که از دوره دوم سه ساله دبیرکلی عبدالله سالم البدری لیبیایی می گذرد اما از آن زمان تاکنون به دلیل نبود اجماع میان اعضای این سازمان برای انتخاب دبیرکل جدید، وزیران نفت اوپک در نشست پاییز هر سال خود تصمیم می گیرند که دوره دبیرکلی البدری ٧٥ ساله را همچنان یک سال دیگر تمدید کنند، تا جایی که دیگر به راحتی می توان خبر پایانی نشستهای پایان هر سال اوپک را با تیتر« سقف تولید اوپک ثابت و البدری دبیرکل ماند» حدس زد.

پیش از انتخاب البدری در سال ٢٠٠٧، اوپک نیز با چالش مشابهی روبرو بود به گونه ای که اعضا بر سر انتخاب دبیرکل به اجماع نمی رسیدند، از سال ٢٠٠٤ پس از پایان دوره دبیرکلی آلوارو سیلوا کالدرون ونزوئلایی که در سال ٢٠٠٢ به این سمت منصوب شده بود، این رؤسای اوپک بودند که در کنار سمت تشریفاتی یکساله ریاست، پست دبیرکلی را نیز بر عهده داشتند.

در فاصله سالهای ٢٠٠٤ تا ٢٠٠٧، پورنومو یوسگیانتورو اندونزیایی، شیخ احمد فهد الاحمد الصباح کویتی و ادموند مادئوابه به داکورا نیجریایی هر کدام به مدت یک سال علاوه بر ریاست، سمت دبیرکلی اوپک را عهده دار بودند تا این که سرانجام وزیران نفت اوپک در سال ٢٠٠٧ پس از یک بن بست سه ساله، بر سر انتخاب عبدالله سالم البدری به عنوان دبیرکل اوپک به اجماع رسیدند.

البدری لیبیایی پیش از سال ٢٠٠٧ نیز بر اساس تصمیم نشست ٩٦ اوپک برای یک دوره ٦ ماهه عهده دار وظایف اجرایی دبیرکل این سازمان شده بود، تا این که ریلوانو لقمان نیجریایی از سال ١٩٩٥ آمد و تا سال ٢٠٠٠ میلادی سمت دبیرکلی را برعهده گرفت.

سمت دبیرکلی اوپک در طول تاریخ ٥٥ ساله خود با فراز و نشیبهای زیادی همراه بوده است به گونه ای که گاهی عمر خدمت یک دبیرکل پنج سال و گاه ٦ ماه بوده است.

در طول چند دهه فعالیت اوپک در یک دوره زمانی در غیاب دبیر کل، پنج رئیس کنفرانس که همزمان سکاندار وزارت نفت کشورهای خود بودند، سرپرستی بالاترین سمت اجرایی دبیرخانه را بر عهده داشته اند.

این سازمان بین المللی تاکنون در حیات بیش از پنجاه ساله خود با احتساب البدری لیبیایی ٢٢ دبیر کل داشته که نخستین آن نیز فواد روحانی از ایران بوده و چهار سال نیز در این سمت انجام وظیفه کرده است.

دبیرکل اوپک در جایگاه مدیر اجرایی دبیرخانه، با همکاری شورای نمایندگان هیئتهای عامل کشورهای عضو، امور اجرایی این سازمان را بر عهده دارد، این پست با اجماع وزیران نفت این نهاد بین المللی تعیین می شود و این مقام اجرایی به یقین باید تبعه یکی از کشورهای عضو باشد.

پیش از برگزاری نشست ١٦١ اوپک در تابستان سال ٢٠١٢ که قرار بود البدری بازنشسته شود و جای خود را به دبیرکل جدید بدهد، چهار کشور جمهوری اسلامی ایران، عراق، عربستان و اکوادور با معرفی کاندیداهای خود به دبیرخانه اوپک در وین اتریش، نخستین گام را در راه انتخاب دبیرکل برداشتند و رقابت آغاز شد.

ایران، غلامحسین نوذری، وزیر نفت دولت نهم، عراق، ثامر غضبان، وزیر نفت پیشین خود، عربستان ماجد المنیف، نماینده آن زمان خود در هیئت عامل اوپک و اکوادور ویلسون پاستور، وزیر وقت نفت این کشور را به عنوان کاندیداهای خود برای احراز پست دبیرکلی معرفی کردند، اما اکوادور بعدها کناره گیری کرد. با این حال در آستانه نشست ١٦٥ اوپک در تابستان سال ٢٠١٤، نیجریه هم با اعلام کاندیدایی که وزیر وقت نفت این کشور بود، وارد رقابت برای احراز پست دبیرکلی اوپک شد.

اعضای اوپک در دسامبر ٢٠١٤ (دیماه ٩٤) دوباره تصمیم گرفتند دوره دبیرکلی البدری را یک سال دیگر تمدید کنند، این در حالی است که براساس ماده ٢٨ اساسنامه اوپک درباره انتخاب دبیرکل، دوره دبیرکلی اوپک سه ساله است و امکان تمدید آن برای یک دوره سه ساله دیگر نیز وجود دارد، با این حال شاهد بوده ایم که به دلیل نبود اجماع نه تنها البدری نرفته بلکه از نشست دسامبر ٢٠١٢ به بعد هر بار نیز یک سال دیگر در پست دبیرکلی ابقا شده و از راه حلهای جایگزین هم خبری نبوده است.

پیش از این، زمانی که اوپک به چنین بن بستی می رسید از دو راه حل که سابقه هم داشته است، استفاده می کرد؛ راه حل نخست این است که رئیس کنفرانس تا زمان انتخاب دبیرکل جدید، وظایف مربوط به دبیرکل را نیز بر عهده می گیرد و از آنجا که رئیس دوره ای اوپک سکاندار وزارت نفت کشور خود است، بنابراین فردی را به عنوان نماینده خود برای رسیدگی به امور دبیرخانه مامور می کند.

راه حل دوم این است که یکی از مدیران یا معاونان ارشد دبیرخانه اوپک تا انتخاب دبیرکل جدید به طور موقت رسیدگی امور را به عهده می گیرد و اعضای اوپک نیز باید درباره استفاده از این راه حلهای موقتی نیز توافق نظر داشته باشند.

بی شک نمی توان نقش دبیرکل اوپک را در ایجاد و حفظ هماهنگی میان اعضای اوپک و کسب اعتبار جهانی برای این سازمان به عنوان نهاد تاثیر گذار در معادلات بازارهای جهانی نفت خام نادیده گرفت.

بحث تعیین تکلیف دبیرکل اوپک با توجه به پایان یک دوره یکساله دیگر البدری، در کنار بررسی سیاستهای تولید اوپک در ٦ ماه نخست سال ٢٠١٦ با توجه به شرائط پیچیده کنونی بازار نفت و سطوح پایین قیمتها، یکی از مواردی خواهد بود که در دستور کار نشست آینده اوپک قرار می گیرد.

حالا باید تا پنجشنبه هفته آینده که وزیران نفت اوپک بار دیگر گردهم می آیند به انتظار نشست و مشاهده کرد که آیا دوباره رسانه ها در سراسر دنیا هنگام مخابره خبر پایان نشست اوپک تیتر تکراری «البدری همچنان دبیرکل ماند» را منتشر خواهند کرد یا چالش قیمت نفت بر پیچیدگی رقابت سنتی ایران و عربستان برای دبیرکلی می افزاید؟!

به هرحال نمی توان از این نکته گذشت که جنگ نرم ایران وعربستان هفته آینده در اوپک به تصویر کشیده خواهد شد و باید دید چه کشوری برنده این جنگ خواهد بود؟