نقدی کوتاه بر رویا پنداری وحی و قرآن

یکی از ممیزاتی که این نظریه برای خود دارد این است که، مشکلاتی را که مفسران برای درک برخی از آیات مشکل قرآن دارند حل میکند و آنان را به وادی توجیهات کلامی و ادبی که در فهم متن در تفسیرلازم است، نمیکشاند. رویا دانستن وحی و قرآن موجب قابل فهم شدن آیاتی نظیر آتش گرفتن دریاها و یا شجره ی زقوم و رووس شیاطین و یا شهاب سنگ هایی که بواسطه ی آن شیطان ها رانده میشوند میگردد.

به تعبیر بهتر، رویا دانستن وحی و قرآن موجب میگردد که ما زبان قرآن را ساده تر بفهمیم زیرا اگر این اوصاف را در خواب ببینیم دیگر بدنبال توجیه زبان قرآن با رمز و کنایه نیستیم، دیگر به ارایه های ادبی نظیر مجاز و استعاره و کنایه و یا تقسیم سوره ها به مجمل و مبین و ناسخ و منسوخ و هر آنچه که مفسران برای توجیه این گونه آیات بر ساخته اند نیازمند نخواهیم بود.

تمام سخن رویا پنداری وحی در اینست که فهم از غوامض قرآنی با قرار گرفتن در این نظریه آسان و قابل فهم خواهد شد و دیگر اینگونه تصاویر که قرآن از بهشت و دوزخ و امثال آن ارائه میکند مانند سایر خواب هاست که نیازی به تفسیر ندارد و مفسر را به تکلف نمی اندازد.

اما در پاسخ باید گفت اگر چه این توجیه ساده مینماید و به گمان آقای سروش پرده از غوامض آیات قرآن بر می دارد اما بقول ایشان چون رویاست پس این بار نیاز به خواب گزار و تاویل و تعبیر دارد.
پس ما تازه اول راهیم. چون باید معبر قرآن، نیز سنجیده و بر اساس علم تعبیر خواب خواب ها را تعبیر کند. و از آنجا که خوابگزاران دارای اصول مشترکی نیستند، باید سال ها وقت بگذاریم تا این بار به جای اصول التفسیر، اصول التعبیر بنویسیم. یعنی فی الواقع ما کمکی به فهم قرآن نکرده ایم بلکه از چاله ی تفسیر و کنایه و مجاز و رمز گشایی تفسیری، به چاه تعبیر های متناقض خوابگزاران و سمبل ها و رمز ها و نمادهایی که لابد باید معرف حقیقت مراد و منظور ایات درآن رویا باشند، در افتاده ایم. باید نیز برای حل دشواری تعبیر قران و تناقض در ادراکات و علوم و سمبل ها و رمزهای خوابگزاران جهت تعبیر خواب های پیامبر ص، دیگر بار به ملاک ها و میزان های این بار تعبیری و نه تفسیری دست یافت. می بینیم راهی که به نظر می رسید برای آسان نمودن فهم قرآن پیشنهاد شده بود، خود گرفتار سختی راه شد.

... که عشق (ره)آسان نمود اول، ولی افتاد مشکل ها.


داود سلیمانی