گوناگون

قلب صنعت نفت تندتر می تپد

پارسینه: روزنامه ایران در صفحه اقتصادی نوشت: ایران به واسطه برخورداری از ذخایر انبوه نفت و گاز همواره یکی از بلوک های عمده در نقشه انرژی جهان به حساب می آید. با گذشت بیش از یکصد سال از توسعه و بهره برداری از میادین نفت و گاز کشورمان تغییرات عمده ای در سیمای این صنعت به وجود آمده است.

این گزارش که در شماره پنجشنبه 29 بهمن 1394 خورشیدی به قلم عطیه لباف انتشار یافته است، می افزاید: اما اکنون این صنعت در آغاز دوره ای مهم از حیات خود قرار دارد،دوره ای که صنعت نفت باید با تکیه بر بالندگی های افتخارآمیز متخصصان ایرانی و ظرفیت ها و توانمندی های علمی و عملی موجود، پسابرجام را تجربه کند و بیشترین تأثیر را بر اقتصاد ملی به جا بگذارد. بر این اساس جنس برنامه های توسعه ای صنعت نیز کمی متفاوت از گذشته است به طوری که توسعه هرچه سریعتر میادین مشترک نفت و گاز کشور اولویت اصلی به شمار می روند و دیگر قرار نیست مانند دوره های قبل از تحریم تمام طرح های توسعه ای صنعت به دست شرکت های خارجی سپرده شود، بلکه مهندسان ایرانی نیز در آنها نقش خواهند داشت. بر مبنای این تعاریف اکنون میادین مشترک غرب کارون و میدان مشترک پارس جنوبی از اولویت های صنعت نفت هستند که توسعه آنها در دو سال گذشته و در اوج تحریم ها با تکیه بر «خود باوری»متوقف نشد و اکنون که تحریم ها برداشته شده این روند با تکیه بر توان داخلی و منابع خارجی در حال شتاب گرفتن است. از این رو نگاهی به روند توسعه این میادین از آغاز تا کنون و برنامه توسعه ای آنها در سال های آتی خالی از لطف نیست.

**پارس جنوبی از جنگ تا پسابرجام

«پارس جنوبی» که یکی از بزرگ ترین میدان های گازی جهان به سبب برخورداری از 29 درصد ذخایر گازی دنیا به شمار می رود در مرز مشترک دریایی ایران و قطر قرار گرفته است. از این29 درصد حدود 8 درصد آن در خاک ایران و 21 درصد در خاک قطر است و شیب مخزن نیز به سمت قطر تمایل دارد. با وجود این قطر نخستین سرمایه گذاری خود را در این میدان از سال 1988 میلادی آغاز کرد و ایران در بهره برداری از این میدان گازی مشترک 17 سال از قطر عقب ماند. چرا که این مخزن زمانی شناسایی شد که ایران و عراق در حال جنگ بودند. در آن وقت تمام مسائل کشور اعم از جنگ و اقتصاد با مبلغی حدود 4 الی 5 میلیارد دلار اداره می شد. بنابراین در آن زمان ایران حتی فرصت فکر کردن به توسعه این میدان را نداشت. هیچ شرکت بین المللی هم مایل به حضور در بخش ایرانی میدان نبود.

اما در همین زمان قطر با آوردن شرکت های بین المللی توسعه میدان را آغاز کرده بود و تا اواخر جنگ ایران و عراق عملیات توسعه در بخش قطری میدان پیشرفت بسیار خوبی داشت. اواخر جنگ در زمان 8 سال اول وزارت بیژن زنگنه در وزارت نفت، ایران متوجه شد که یک میدان گازی میان ایران و قطر وجود دارد و شرکت های بین المللی در حال فعالیت در این منطقه اند.

آن زمان در محافل ایرانی بحث میدان گازی پارس جنوبی و اینکه چگونه به عنوان نخستین تجربه، حفاری در بخش دریا را شروع کنیم مطرح شد. آن موقع هم ایران تحریم بود؛ با وجود این چند شرکت بین المللی نظیر توتال فرانسه، انی ایتالیا، گس پروم روسیه، پتروناس مالزی و... در مناقصه طرح توسعه میدان شرکت کردند و حتی در توسعه فازها حضور هم یافتند. چند فاز به دست این شرکت ها و همینطور شرکت پتروپارس که اساساً به منظور توسعه این میدان پا گرفت، به بهره برداری رسید اما با اوج گیری تحریم ها شرکت های بین المللی دیگر حاضر به ادامه فعالیت در ایران نشدند و به کشورشان بازگشتند.

اساساً وقتی یک دونده از دونده دیگر عقب مانده است اگر می خواهد عقب افتادگی خود را جبران کند نه تنها باید با سرعت رقیب بلکه با سرعت بیشتری بدود. اما در این زمان سرعت فعالیت ما در حالی که توسعه میدان در بخش قطری به اتمام رسیده بود و ما بسیار عقب تر از قطر بودیم به سبب شدت گرفتن تحریم ها کندتر شد. در این میان مدیریت ضعیف دولت دهم شرایط را سخت تر کرد.

دولت دهم طرحی موسوم به توسعه همزمان فازهای ٣٥ ماهه پارس جنوبی تعریف کرد که بر مبنای این طرح منابع مالی اندک میان فازهای ٣٥ ماهه پارس جنوبی شامل طرح توسعه فازهای ١٣ (معادل دو فاز) و ١٤ (معادل دو فاز)، فاز ١٩ (معادل دو فاز)، فازهای ٢٠ و ٢١ و فازهای ٢٢، ٢٣ و ٢٤ (معادل دو فاز) تقسیم می شد و قرار بود این فازها همزمان بعد از گذشت 35 ماه به بهره برداری برسند. در حالی که درصد پیشرفت این فازها یکسان نبود و منابع مالی نیز برای توسعه 35 ماهه تمام این فازها کفایت نمی کرد. این موضوع باعث شد با گذشت 70 ماه از شروع این طرح هیچ یک از فازهای موسوم به 35 ماهه (حتی آنهایی که پیشرفت بالای 90 درصد داشتند) به بهره برداری نرسند.

زمانی که دولت یازدهم روی کار آمد نظام توسعه 35 ماهه فازهای پارس جنوبی را برهم زد، چراکه به تولید رسیدن حتی یک فاز از این میدان به منزله کاهش فاصله تولید ایران از قطر بود و با وجود تحریم ها و محدود بودن منابع مالی امکان توسعه همزمان فازها وجود نداشت. بنابراین کار شاخصی که انجام شد این بود که بر اساس میزان بودجه و توان مالی دولت، درصد پیشرفت فاز و همین طور بلوک بندی فازها اولویت بندی صورت گرفت تا هر چه زودتر فازهای نیمه کاره به تولید برسند و برای کشور درآمد ایجاد کنند.

بلوک هایی که در مرکز در میدان گازی پارس جنوبی قرار دارد میزان فرار گاز از این بلوک ها،بیشتر است و به همین خاطر دولت اولویت ها را طوری ترسیم کرد که منابع به سمت بلوک هایی که زودتر به بهره برداری می رسند و ضمن قرار گرفتن در مرکز به تولید نزدیک تر هستند، برود. خوشبختانه با اجرای این برنامه هدفمند در کمتر از یک سال فاز ١٢ که معادل 3 فاز استاندارد است به مرحله تولید رسید و امسال نیز از فازهای١٥ و ١٦، ١٧و ١٨، ١٩و٢٠ و ٢١ گاز طبیعی استحصال شد. این در حالی است که توسعه مابقی فازها نیز در دستور کار قرار دارد و طرح توسعه مابقی فازها تعطیل نشده است.

**فازهای بهره برداری شده در دولت یازدهم

بهره برداری کامل از فاز 12 پارس جنوبی که از لحاظ ظرفیت پالایش گاز طبیعی، بزرگ ترین طرح توسعه این میدان است زمستان سال گذشته انجام شد. در اجرای طرح مذکور 67 درصد ارزش کار شامل ساخت، نصب و راه اندازی کامل همه عرشه ها و تمام لوله گذاری های دریایی و بخش های عمده کارهای پالایشگاه توسط ظرفیت های ایرانی به انجام رسیده است.

در سال 1393 علاوه بر فاز 12، فازهای 15 و 16 و فازهای 17 و 18 جمعاً با خروجی بیش از 125 میلیون مترمکعب در روز گاز در مدار تولید قرار گرفت. با وجود آغاز تولید گاز از این فازها، امسال دولت یازدهم فازهای 15و 16 را با ظرفیت کامل در مدار تولید قرار داد و در ماه اخیر افتتاح واقعی آنها را جشن گرفت. این در حالی است که دولت قبل یک بار دیگر و به صورت صوری این فازها را افتتاح کرده بود.

تکمیل و افتتاح فازهای 15 و 16 میدان گازی پارس جنوبی با بیش از 70 درصد سهم ساخت داخل در اجرای این پروژه که این رقم تاکنون بالاترین میزان سهم ساخت داخل در اجرای پروژه های میدان گازی پارس جنوبی است از دستاوردهای برنامه ریزی دولت یازدهم به شمار می رود.

هم اکنون تمامی واحدهای شیرین سازی پالایشگاه فاز 17 و 18 نیز آماده سازی شده است که با اجرای نهایی بخش های باقیمانده حفاری، امکان تولید و برداشت نهایی گاز در حوزه فراساحلی به میزان 50 میلیون مترمکعب فراهم خواهد شد. در حال حاضر روزانه حدود 30 میلیون متر مکعب گاز در پالایشگاه این فاز تولید و به شبکه سراسری عرضه می شود. پیشرفت کلی طرح فاز ١٩ پارس جنوبی نیز در حال حاضر ٩١ درصد است و در نیمه نخست اسفندماه سال جاری تولید گاز از سکوی اقماری این فاز به ٥٠٠ میلیون فوت مکعب در روز خواهد رسید.

آمارها حاکی از آن است که نخستین واحد شیرین سازی گاز پالایشگاه فازهای ٢٠ و ٢١ نیز تا پایان اسفندماه با دریافت گاز ترش از پالایشگاه فازهای ٦ تا ٨ پارس جنوبی به بهره برداری اولیه می رسد و کل طرح نیز تا تابستان سال آینده آماده تولید و ارسال گاز می شود.

اکنون سهم تولید این میدان از کل گاز غنی تولیدی کشور بیش از 50 درصد است. سال آینده نیز فازهای ٢٢ و ٢٤ و ١٣ و در آخر فاز ١٤ در برنامه های توسعه ای دولت یازدهم قرار دارد که برمبنای برنامه های دولت بخشی از این فازها در سال 95 به تولید خواهد رسید. دولت یازدهم وعده داده است که در سال 96 پرونده پارس جنوبی بسته می شود و عملاً تولید گاز از این میدان به 800 میلیون متر مکعب و تولید میعانات گازی به یک میلیون مترمکعب در روز می رسد. در این سال برداشت گاز و میعانات گازی ایران از قطر پیشی خواهد گرفت.

**توسعه و تولید از میادین مشترک غرب کارون

همانطور که اشاره شد یکی از اساسی ترین راهبردهای صنعت نفت در تمامی ادوار، توجه به حوزه ها و میادین مشترک نفتی است، اما متاسفانه با وجود این حساسیت بهره برداری از این میادین که بخش قابل توجهی از منابع و ذخایر اثبات شده نفت ایران را در برمی گیرند در سال های اخیر با مشکلاتی مواجه بوده است. در چنین شرایطی رقبای ما با سرمایه گذاری های کلان و با مشارکت شرکت های خارجی به سرعت در حال برداشت هستند و گوی رقابت را از ایران ربوده اند.

اکنون دولت یازدهم توسعه شتابان این میادین را جزو اولویت های اصلی صنعت نفت قرار داده است تا کمی از این عقب ماندگی را جبران کند.

بزرگترین میادین نفتی ایران مانند«آزادگان»، «یادآوران»، «یاران» و «دارخوین» در غرب کارون جای گرفته اند که مخزن این میدان ها با کشورهای همجوار مشترک است. بر همین اساس در حوزه نفت بیشترین تمرکز دولت یازدهم متوجه میادین غرب کارون شده است و درپی تأکید وزیر نفت مبنی بر در اولویت قرار گرفتن توسعه میادین مشترک نفتی و گازی، طرح توسعه یکپارچه میدان های مشترک نفتی غرب کارون سال گذشته توسط شورای اقتصاد به تصویب رسید تا ظرفیت تولید نفت کشور طی سال های آینده روزانه 550 هزار بشکه افزایش یابد.

*منبع: روزنامه ایران