اسرار پشت پرده ترور حسنعلي منصور

پس از كشته شدن منصور، رييس پزشكي قانوني با طرح شكايتي عليه دكتر منوچهر شاهقلي، وزير بهداري وقت، در دادسراي تهران اعلام كرد: شليك از طرف محمد بخارايي و نحوه برخورد گلوله ها با بدن نخست وزير، باعث قتل نخست وزير نشده بلكه وزير بهداري و تيم پزشكي او در جريان عمل جراحي، دچار اهمال و اشتباه شده اند كه همين امر علت مرگ منصور بوده است. بازپرس دادسراي تهران براساس اين اعلام جرم پرونده يي تشكيل داد تا روشن شود آيا اهمال منجر به مرگ نخست وزير عمدي بوده يا عدم مهارت وزير بهداري در انجام عمل جراحي باعث خونريزي مغزي و فوت حسنعلي منصور شده است. احضاريه يي از سوي بازپرس براي كشف حقيقت صادر شد تا وزير بهداري به سوالات او پاسخ دهد ولي اميرعباس هويدا كه از طرف شاه براي نخست وزيري انتخاب شده بود، نگذاشت تحقيقات بازپرس به نتيجه برسد. پرده اين ماجرا تا آخرين روزهاي حكومت رژيم همچنان گشوده مانده بود و مقامات امنيتي دستور توقف تحقيقات را به بازپرس داده بودند. به اين ترتيب هرگز روشن نشد كه آيا نخست وزير صرفا براثر خطاي پزشكان جراح مرده يا دست هايي در پس پرده پنهان بوده تا حسنعلي منصور بميرد.

اما واقعه چگونه آغاز شد؟
پنجشنبه اول بهمن ماه 43: هنگام صبح نمايندگان مجلس شوراي ملي، منتظر ورود حسنعلي منصور بودند كه قرار بود پس از لايحه حقارت بار «كاپيتولاسيون» لايحه ذلت بار ديگري را درباره قراداد مشترك نفت با خارجيان تسليم مجلس كند.اين قرارداد درباره ايجاد كنسرسيومي با پنج شركت خارجي (از جمله شركت نفت انگليس) براي مشاركت در انجام عمليات اكتشاف در حوزه هاي نفت ايران و بهره برداري و فروش مشترك از منابع نفتي تنظيم شده بود و شاه اصرار داشت همان روز به تصويب كلي مجلس برسد.حدود ساعت 10 صبح اتومبيل سياه رنگ نخست وزيري همراه با اسكورت محافظان جلوي در كوچك قسمت غربي مجلس توقف كرد و منصور هنگام ورود به ساختمان مجلس با شليك دو گلوله ضارب (محمد بخارايي 28 ساله) نقش زمين شد. به گزارش پليس، محمد بخارايي، رضا صفارهرندي و مرتضي نيك نژاد (هر سه مسلح) در محل كمين كرده بودند كه دو تير شليك شده بخارايي به گردن و شكم منصور خورده و پنج گلوله نيك نژاد هم به ناودان ساختمان و ماشين اسكورت اصابت كرده و سه گلوله ديگر هم هوايي شليك شده بود. نيك نژاد در بازجويي گفته بود با اين تيراندازي مي خواستم توجه ماموران را از محمد بخارايي منحرف كنم.در پي عمليات پليس جمعي از اعضاي فداييان اسلام دستگير و محاكمه شدند كه سرانجام سحرگاه روز 26 خردادماه 44، چهار نفر از محكومان (محمد بخارايي، رضا صفارهرندي، مرتضي نيك نژاد و صادق اماني) در ميدان تير حشمتيه، تيرباران شدند.روز ترور، حسنعلي منصور كه پس از اصابت گلوله ها بر زمين افتاده و سرش هم صدمه ديده بود، به بيمارستان پارس واقع در خيابان فرانسه منتقل شد و تحت معالجه قرار گرفت. از همان روز منوچهر صيادي خبرنگار گروه حوادث كيهان، خود را وارد جمع پرستاران كرد و توانست به طور شبانه روز در بيمارستان بماند و گزارش هاي خود را به روزنامه بفرستد تا اينكه حسنعلي منصور پس از شش روز، ساعت يك ونيم بعد از نيمه شب ششم بهمن به علت خونريزي مغزي جان سپرد و اميرعباس هويدا به نخست وزيري رسيد.حسنعلي منصور و دوستش اميرعباس هويدا با همكاري گروهي از تحصيلكردگان در غرب، براي حضور در عرصه هاي مهم سياسي يك مركز سياسي به نام «كانون مشرقي» با تاييد امريكا تشكيل دادند و منصور از طرف شاه در اسفند سال 42 به نخست وزيري رسيد اما با گذشت 8 ماه ترور شد و شاه، هويدا را به نخست وزيري برگزيد در حالي كه فقط همين هشت ماه سابقه وزارتش بود و بخاطر چنين انتخابي، بسياري از سياستمداران كاركشته ناراضي بودند. اما اصل ماجرا... همكارم منوچهر صيادي تعريف مي كند: وقتي حسنعلي منصور در بيمارستان پارس بستري شد، به توصيه هويدا، وزير بهداري (دكتر منوچهر شاهقلي) سرپرستي تيم جراحان را برعهده گرفت تا جراحي هاي لازم انجام شود، در حالي كه اين وزير تخصص در چنين جراحي هايي را نداشت و در بيمارستان پارس از امكانات پزشكي و جراحي خبري نبود. منوچهر صيادي مي گويد يك شب حال نخست وزير وخيم شد و براي نجاتش از مرگ پزشكان نياز فوري به خون پيدا كردند تا به بيمار تزريق شود اما كاركنان بيمارستان گفتند: در اين بيمارستان خون براي تزريق به بيمار نداريم. چند پرستار را مامور كردند تا از چند مركز پزشكي خون فراهم كنند اما با دست خالي برگشتند، در حالي كه حال بيمار لحظه به لحظه وخيم تر مي شد. اين خبرنگار قديمي تعريف مي كند، آن شب من با جيپ استيشن روزنامه كه شبانه روز در اختيارم بود از بيمارستان روانه جنوب شهر تهران شدم و از يك سازمان كوچكي در خيابان مولوي، چند سي سي خون با سفارش يكي از دوستان پزشكم گرفتم و با سرعت سرسام آوري به بيمارستان پارس برگشتم كه با تزريق اين خون، علايم حياتي نخست وزير كمي بهبود يافت.يكي دو روز مانده به مرگ حسنعلي منصور با پافشاري خانواده اش يكي از جراحان برجسته فرانسوي به نام پروفسور «سبگار» به تهران آورده شد و او پس از معالجه بيمار تاييد كرد كه به علت بي مبالاتي توسط تيم پزشكي، اميد چنداني به نجات بيمار نيست، در حالي كه با جراحي دقيق و موثر مي شد نخست وزير را نجات داد.
پس از مرگ منصور، شوراي پزشكي كه به دستور هويدا تشكيل شده بود در گزارشي نوشتند وقتي او را به بيمارستان انتقال دادند آثار مرگ در وجودش پيدا بود و براي نجاتش كاري نمي شد كرد. هويدا هم اين نظريه شورا را تاييد كرد و قرار شد جنازه هرچه زودتر دفن شود.
اما مرحوم دكتر محمد طباطبايي رييس سازمان پزشكي قانوني دستور داد گروهي از پزشكان اين سازمان به معاينه جسد بپردازند و اين گروه اعلام كرد هنگام انتقال حسنعلي منصور به بيمارستان علايم حياتي در او وجود داشت و زنده بود و اگر اهمال تيم جراحي نبود و بيمارستان تجهيزات پزشكي لازم را داشت بيمار نجات مي يافت. به عقيده اين پزشكان اگر مصدوم را پس از ترور به بيمارستان مجهز سينا انتقال مي دادند، مرگ او پيش نمي آمد. ضمنا تاييد كردند كه دو گلوله يي كه به منصور اصابت كرده باعث مرگش نشده بلكه خونريزي مغزي در اثر اهمال تيم جراحي سبب فوت او شده است.
دكتر طباطبايي پس از دريافت اين نظريه به عنوان رييس سازمان پزشكي اعلام جرمي عليه دكتر منوچهر شاهقلي وزير بهداري به اتهام اهمال در معالجه نخست وزير در دادسراي تهران مطرح كرد و يادآور شد كه دكتر شاهقلي تنها يك جراح ترميمي بوده و صلاحيت و مهارت لازم را براي جراحي نخست وزير نداشته است اما همان گونه كه اشاره شد با توطئه مردان دولت از جمله هويدا، بازپرس اجازه تحقيق درباره مرگ منصور را نيافت و پرونده اين حادثه تا آخرين روز رژيم گذشته همچنان مفتوح بود.


نويسنده: محمد بلوري
روزنامه اعتماد، شماره 2221