شعارهای مورد علاقه مردم در دوران انقلاب چه بود؟ +نمودار
پارسینه: شعارهای هر انقلاب و جنبش اجتماعی بیانگر مطالباتی است که کنشگران برای تحقق آن تلاش میکنند. اهداف، نیازها، شرایط موجود و.. مسائلی است که در شعارها بیان میشوند. این مسائل در انقلاب سال ۵۷ چه بود؟
محمد بختیاری در مجموعه مقالاتی با عنوان بررسی شعارهای دوران قیام چاپ شده در کتاب جمعه (۱۳۵۸) حدود ۸۰۰ شعار زمان انقلاب را بررسی کرده است. در بخش اول به مطرح کردن موضوع و توضیحات ابتدایی آن میپردازد و در بخش دوم آماری از طبقهبندی شعارها ارائه میکند.
توضیح: چون داده خام یعنی شعارها در دسترس نبود، اعداد و ارقام بر اساس نوشتار موجود پیادهسازی شده است. بههمین دلیل جمع اعداد کلی بعضی از طبقهبندیها که در مقاله ذکر شده با زیرمجموع دارای اختلاف است اما به دلیل امانتداری تصحیح نشدند. ضمنا، بعضی از شعارها در بیش از یک طبقه بهکار رفتهاند، یعنی عدد ۸۰۰ بیان کل شعارها بدون طبقهبندی است.
شعارها در ۱۲ موضوع کلی و ۵۱ زیرموضوع دستهبندی شدهاند.
نمودار زیر نشان میدهد در بین موضوعات کلی، شعارهای ضد سلطنت پهلوی بیشترین فراوانی و میل به قیام مسلحانه کمترین فراوانی را داشتهاند.
بختیاری دربارهی چرایی ضدیت شعارها با شاه مینویسد:«تمرکز شعارها بر شخص شاه از یک سو بازگوی وجه مشترک همهٔ گروهها و نیروهای اجتماعی در مبارزه با اوست. و از سوی دیگر این حقیقت را افشاء میکند که گروههائی آگاهانه یا ناآگاهانه، بهمنظور محدود کردن مبارزه در همین سطح، کوشش میکردهاند. پیداست که ویژگیهای فرهنگی و مذهبی، و محدودیت آگاهیهای سیاسی و اجتماعی جامعه نیز خود زمینهٔ مساعدی بوده است برای توفیق نسبی این کوششها. »
نمودار زیر ۵۱ زیرطبقه را نشان میدهد:
نکته جالب در هر دو نمودار، میزان بالای شعارهای عامیانه یا شوخی است. در نگاهی میتوان آن را از خصوصیات فرهنگ ایرانی دانست که علاقه دارد همه چیز را بهشوخی بگیرد. اما امروزه تاثیر شوخی و تمسخر دیکتاتورها بر حرکتهای اجتماعی را میتوان دید. مخالفان پوتین در روسیه کار خود را با طنز جلو میبرند، باسم یوسف مصری بهخاطر شوخی با مرسی به دادگاه فراخوانده شد و.. .
میزان بالای شعارهای مذهبی و شخص امام خمینی نشان میدهد که دغدغهی مسائل دینی(فرهنگی) بیشتر از مسائل اقتصادی(۲۴ شعار) بوده است. و این نظریه تایید میشود که جوامع دارای بیشترین طبقه متوسط دست به انقلاب میزنند. اگر شعارهای عامیانه را در نظر نگیریم، براندازی رژیم پهلوی، گرایش به مذهب و اعتراض به وضع فرهنگی آن زمان همراه با ملیگرایی از دغدغههای اصلی انقلاب ۵۷ بودهاند.
نکته دیگر اینکه بر اساس شعارها، انقلاب ۵۷ ماهیتی دو قطبی داشته است: محمدرضاه پهلوی، نماد سلطنت، ظلم و استبداد در برابر امام خمینی نماینده مذهب، راهبر قیام و آزادیخواهی.
بهخاطر نبود متغیر زمان نمیتوان دقیق مشخص کرد هر شعار در چه تاریخی گفته میشده اما با تحلیل نسبی میتوان دریافت اتفاقات نزدیک به ۲۲ بهمن بیش از پیش جریانساز میشدهاند. مثل شعارهای ضد بختیار، درخواست اسلحه و حمایت از نیروی هوایی.
نمودار زیر تمام دستهبندیها را نشان میدهد:
نقشه زیر میزان حجم هر طبقه را بیان میکند:
در جدول زیر میتوانید ۱۸۰ شعار گردآوری شده از همان منابع را مطالعه کنید:
کد |
شعار |
تعداد کلمات |
1 |
مرگ بر شاه |
3 |
43 |
ساواک ترا میکشیم . |
3 |
97 |
پیروزی از ماست . |
3 |
140 |
نان مسکن آزادی . |
3 |
38 |
کابینهٔ بختیار توطئه آمریکاست . |
4 |
49 |
استقلال، آزادی جمهوری اسلامی . |
4 |
58 |
پیروزی نهائی اخراج آمریکائی . |
4 |
59 |
آمریکا توخالیست ویتنام گواهیست . |
4 |
81 |
مسلسل مسلسل جواب آمریکائی . |
4 |
86 |
تزکیه تشکل جنگ مسلحانه . |
4 |
87 |
اعتصاب اعتصاب مدرسهٔ انقلاب . |
4 |
101 |
برادر مجاهد شهادتت مبارک . |
4 |
116 |
الـله اکبر خمینی رهبر . |
4 |
149 |
برابری، برادری حکومت کارگری . |
4 |
170 |
جاوید شاه در مستراح . |
4 |
8 |
بههمت تودهها شاه ترا میکشیم . |
5 |
24 |
رژیم شاهنشاهی سرچشمهٔ فساد است . |
5 |
25 |
رژیم شاهنشاهی نابود باید گردد . |
5 |
34 |
خسرو داد یک عامل استبداد . |
5 |
39 |
بختیار شیرهکش باید بره مراکش . |
5 |
57 |
بعد از شاه نوبت آمریکاست . |
5 |
64 |
بهگفتهٔ خمینی ارتش برادر ماست . |
5 |
83 |
تنها ره رهائی جنگ مسلحانه |
5 |
88 |
دانشجو - روحانی پیوندتان مبارک . |
5 |
89 |
تفرقه تفرقه سلاح شاه خائن . |
5 |
102 |
برادر شهیدم راهت ادامه دارد . |
5 |
104 |
استقلال آزادی حکومت (جمهوری) اسلامی . |
5 |
105 |
عاشورا عاشورا قیام ملی ما . |
5 |
123 |
خلق بهخون میکشد سلطنت پهلوی . |
5 |
128 |
ایران را سراسر سیاهکل میکنیم . |
5 |
130 |
درود بر برزگر متحد کارگر . |
5 |
143 |
جمهوری، آزادی نه شاه مادرزادی . |
5 |
144 |
زندانی سیاسی آزاد باید گردد . |
5 |
145 |
کارگر کارگر زنده بهکار توایم . |
5 |
146 |
دولت سرمایهدار دشمن نوع بشر . |
5 |
147 |
نان مسکن آزادی حکومت مردمی . |
5 |
148 |
بههمت تودهها شاه ترا میکشیم . |
5 |
154 |
فدائی فدائی تو افتخار مائی . |
5 |
158 |
حزب همه رنگ حزب توده . |
5 |
161 |
سگ جدید دربار شاپور بختیاره . |
5 |
163 |
بختیار بختیار منقلت رو نگهدار . |
5 |
171 |
کورش بلندشو که من شاشیدم . |
5 |
11 |
این شاه آمریکائی اعدام باید گردد . |
6 |
12 |
شاه جنایت میکند کارتر حمایت میکند . |
6 |
13 |
شاه جنایت میکند ج.. زیارت میکند . |
6 |
41 |
بختیار توله سگ آقا میاد صددرصد |
6 |
44 |
شاه دربدر شد ساواک بیپدر شد . |
6 |
53 |
اسرائیل نابود است باقطع این نفت |
6 |
55 |
ما ج.. نمیخواهیم ما شاه نمیخواهیم . |
6 |
61 |
ارتش تو بیگناهی آلت دست شاهی . |
6 |
63 |
زنده و جاوید باد پرسنل هوائی . |
6 |
68 |
سرباز برادر ماست ارتش دشمن ماست . |
6 |
71 |
ارتش بهاین بیغیرتی هرگز ندیده ملتی . |
6 |
72 |
اگه ارتش نباشه شاه بهخودش میشاشه . |
6 |
74 |
ارتش جنایتکار است مزدور استعمار است . |
6 |
77 |
میکشم میکشم آن که برادرم کشت . |
6 |
90 |
مردم چرا نشستین ایران شده فلسطین . |
6 |
99 |
تنها ره سعادت ایمان جهاد شهادت . |
6 |
100 |
خون شهیدان خلق سرخی پرچم ماست . |
6 |
103 |
سکوت هر مسلمان خیانت است بهقرآن . |
6 |
107 |
اینست شعار ملی خدا قرآن خمینی . |
6 |
110 |
خمینی بت شکن ریشهٔ شاهو بکن . |
6 |
121 |
مردم چرا نشستین ایران شده فلسطین . |
6 |
125 |
از انقلاب مردم شاه فراری شده . |
6 |
126 |
حکومت اسلامی آری حکومت خودکامان هرگز |
6 |
131 |
کارگر نفت ما حامی سرسخت ما . |
6 |
138 |
بختیار محکوم است پهلوی معدوم است |
6 |
150 |
تنها راه رهائی راه مجاهدین است . |
6 |
151 |
درود بر مجاهد مرگ بر منافق . |
6 |
153 |
تنها ره رهائی پیوند با فدائی . |
6 |
155 |
درود بر فدائی سلام بر مجاهد . |
6 |
159 |
امروز هوا ابریه مردن شاه حتمیه . |
6 |
160 |
بهکوری چشم شاه زمستون هم بهاره |
6 |
176 |
فرح دستکشت کو شوهر ...کشت کو . |
6 |
3 |
شاه زنا زاده است خمینی آزاده است |
7 |
10 |
تا مرگ شاه خائن نهضت ادامه دارد . |
7 |
45 |
هر کی که شاهپرسته معلومه که دیّوثه . |
7 |
46 |
اینست شعار دولت چماق بدست و غارت . |
7 |
47 |
قانون اسباب بازی یک نهار ویک صدی . |
7 |
75 |
ما ارتش ملی میخوایم نه ارتش آمریکائی . |
7 |
78 |
مشت گره کردهٔ ما روزی مسلسل میشود . |
7 |
82 |
تنها ره رهائی مسلسل مجاهد و فدائی . |
7 |
119 |
صل علی محمد رهبر ما خوش آمد . |
7 |
129 |
ملت دیگه بیدار شده آمادهٔ پیکار شده . |
7 |
141 |
صف نفت صف نان حقه شاه بیدین . |
7 |
152 |
درود خلق و خالق نثار تو مجاهد . |
7 |
156 |
تنها ره رهائی مسلسل مجاهد و فدائی . |
7 |
157 |
نفرین خلق و خالق نثار تو منافق . |
7 |
164 |
قل اعوذ کفروا تخت شاه شد دمرو . |
7 |
178 |
کره خر آلاشتی بختیار رو جا گذاشتی . |
7 |
7 |
ای بیشرف حیا کن سلطنت را رها کن . |
8 |
14 |
فرح شورتت چه رنگه کارتر میگه سه رنگه . |
8 |
33 |
یک مویز و دو قیسی سقط شده اویسی . |
8 |
36 |
بختیار بختیار مأمور بی اختیار سگ جدید دربار . |
8 |
42 |
یک مملکت یک دولت آن هم بهرأی ملت |
8 |
50 |
نه آمریکا نه شوروی مرگ بر رژیم پهلوی . |
8 |
52 |
امریکا اسیر است چین و روس ذلیل است |
8 |
54 |
اشک چشم ما شوره کارتر با فرح جوره |
8 |
67 |
ارتش تو خون ملتی تا کی اسیر ذلتی . |
8 |
69 |
فرمانده ارتشی توئی که آدمکشی، سرباز زحمتکش است . |
8 |
76 |
ای رهبران ای رهبران ما را مسلح کنید . |
8 |
85 |
تشکل کلید پیروزی ماست اتحاد ضامن پیروزی ماست . |
8 |
120 |
تا شاه کفن نشود این وطن وطن نشود . |
8 |
127 |
بهسلطهجویان شرق و غرب فروش خاک ایران هرگز . |
8 |
165 |
ارتش باید مرگ بخوره نه مال مردم بخوره |
8 |
168 |
رژیم میخواد لفتش بده راه نجات پیدا کنه . |
8 |
174 |
مملی اگه شاه نمیشد این همه غوغا نمیشد . |
8 |
177 |
عجب کره خری بود عجب سگ پدری بود . |
8 |
15 |
کارتر فرحو با نازش میخواد شرکت نفتو جهازش میخواد . |
9 |
17 |
ولیعهد سلطنت محال است سگ زرد برادر شغال است |
9 |
28 |
نه شریفی نه امامی بلکه یک خر (کل) تمامی . |
9 |
84 |
ارتش خلقی بهپا میکنیم میهن خود را رها کنیم . |
9 |
91 |
قسم بهروح مادرم فاطمه ندارم از کشته شدن واهمه . |
9 |
98 |
شب تاریک ملت روز میگردد خمینی عاقبت پیروز میگردد . |
9 |
117 |
ما همه سرباز توایم خمینی گوش بهفرمان توایم خمینی . |
9 |
166 |
تا شاه کفن نشود نفت توی گلن (گالن) نشود . |
9 |
167 |
پدرسگ بیا پائین پدرسگ بیا پائین (روز انداختن مجسمهها ). |
9 |
172 |
ما بچههای مولوی شاه را گرفتیم تو طویله بستیم |
9 |
179 |
بیل و کلنگ و حلبی همهش تو کون پهلوی . |
9 |
23 |
برقرار میکنیم حکومت علی را سرنگون میکنیم رژیم پهلوی را . |
10 |
37 |
نه شاه میخوایم نه شاهپور مرگ بر این دو مزدور . |
10 |
56 |
فری غصه نخور مملی بمیره جیمی خودش میاد تورو میگیره . |
10 |
60 |
ویتنام، فلسطین متحد خلق ما امریکا، اسرائیل دشمنان خلق ما . |
10 |
70 |
ارتش دنیا دشمن کش است ارتش ایران برادر کش است . |
10 |
96 |
کاخ ستم را واژگون ما کردهایم از موج خون |
10 |
108 |
حکومت توحیدی مظهر عدل و دادست رژیم شاهنشاهی سرچشمهٔ فسادست . |
10 |
111 |
رهبر نهضت آزادگانست آیتاله خمینی انقلابیترین مرد جهانست آیتالـله خمینی . |
10 |
113 |
درود بر خمینی بتشکن مرگ بر این یزید قانون شکن . |
10 |
122 |
قسم بهمردم قسم بهمیهن ننشینم از پا تا مرگ دشمن . |
10 |
173 |
از بس که عرعر کرد بختیار رو هم خر کرد . |
10 |
20 |
شاه طرفدار ماست خواهرش همکار ماست. (از زبان ساکنین شهر نو ). |
11 |
40 |
وای بهحالت بختیار اگر آقا فردا نیاد (اگر خمینی دیر بیاد ). |
11 |
51 |
فرمودهٔ روح خدا چنین است اجحاف در ارزاق ضد دین است |
11 |
73 |
گلهای ایران همه پرپر شده ارتش ما خر بوده خرتر شده . |
11 |
142 |
زیر بار ستم نمیکنیم زندگی جان فدا میکنیم در ره آزادگی . |
11 |
169 |
ما شیر و موز نمیخوایم ما شاه دزد نمیخوایم (در مدارس ). |
11 |
180 |
پسر رضاگری گاو میچرونه تا میگیم مرگ بر شاه تیر میپرونه . |
11 |
9 |
با پتک کارگر با داس بزرگر از ریشه برکنیم این شاه حیلهگر . |
12 |
175 |
رضاشاه سرت سلامت عروست (دخترت) جنده در اومد پسرت کونده در اومد . |
12 |
18 |
کودکان از کودکی از کشتن موران خوشند خاندان پهلوی از کودکی آدم کشند . |
13 |
62 |
ای سرباز فراری تو حرّ این زمانی ز لشکر یزیدی بهسوی خلق بازآ . |
13 |
106 |
شاهِ جلاد ما تازه مسلمان شده آبِ غسل و وضوش خون جوانان شده . |
13 |
136 |
ای برزگر کشت زمین واجب است دهقان بدان که این شاه خائن است |
13 |
162 |
یا ایهاالناس آن شاه نسناس هر جا که باشه باز تو نخ ماس . |
13 |
2 |
ای امام زمان رحمی بهما کن ما را از دست این جلاد رها کن |
14 |
16 |
هر کی بر سر قبر رضا کچل نرینه الهی که خیر از کونش نبینه . |
14 |
114 |
بیا خمینی وطن انقلابست نقش مخالفین تو بر آبست جان ما فدایت همچو مصطفایت |
14 |
133 |
سرمایه از روز ازل نبوده سرمایهدار حق ترا ربوده بهدست آور این حق جاودانت . |
14 |
26 |
زیر بار ستم نمیکنیم زندگی جان فدا میکنیم در ره آزادگی سرنگون میکنیم سلطنت پهلوی |
15 |
112 |
کار شاه تمام است خمینی امام است استقلال و آزادی جمهوری اسلامی آخرین کلام است . |
15 |
124 |
انحصار قدرت حق ملته، مرگ بر شاه امتیاز و حرمت حق ملته، مرگ بر شاه . |
15 |
48 |
نفتو کی برد آمریکا گازو کی برد شوروی پولشو کی خورد پهلوی مرگ بر این سلطنت پهلوی . |
17 |
132 |
کارگر برزگر قهرمان کار شما سرمایه را میسازد با تشکیل و تجهیز نیروهایت با تشکیل حزب کارگرانت |
17 |
139 |
کشتار دانشجویان بهدست شاه جلاد خواستهٔ آنان بوده برچیدن استبداد بهترین تسلیت بر پدر مادران مرگ بر شاه ( ۴ ) |
19 |
65 |
ارتش تو هم با ما باش با ملت هم صدا باش در راه حق بهپا باش با دشمن آشنا باش . |
20 |
29 |
ازهاری بیچاره ای سگ چار ستاره مردیکهٔ گوساله پیرسگ شصت ساله باز هم بگو نواره نوار که پا ندراه گفتی که صد هزاره چشمای تو خماره . |
26 |
94 |
آثار فساد و خفقان ما نگذاریم از شاه دنی نام و نشان ما نگذاریم کاخ نیاوران را بهخاک و خون میکشیم قسم بهخون شهدا شاه ترا میکشیم . |
28 |
بهعنوان نمونه، بیشترین طول کلمات استفاده شده در این ۱۸۰ شعار، حدود ۲۸ کلمه و کمترین آن ۳ کلمه بوده است و شعارهای شش کلمهای بیشترین فراوانی را داشتهاند: (جمع کلمات زوج ۸۱ و کلمات فرد ۷۶) این یعنی آیا جملات موزون شش کلمهای بیشتر در دارای ریتم هستند یا بهتر در ذهن میمانند؟ کارشناسان زبان فارسی باید نظر دهند.
محمد بختیاری در پایان مقاله دوم که متاسفانه دیگر ادامهاش بهچاپ نرسید یک تحلیل از فردگرایی و جمعگرایی شعارها ارائه میدهد و مینویسد:« با توجه بهچگونگی برخورد مردم با مسائل جامعه و جنبش، همان طور که از مطالب و موضوعات یاد شده نیز بهوضوح برمیآید، خصلت اساسی شعارهای طرح شده، تکروی سازندگان آن است. این جنبهٔ فردگرایانه ناشی از فرهنگ و معتقدات سنتی مردمی است که قرنها زیر سلطهٔ استبداد، منتظر این بودهاند که دستی ازغیب برون آید و کاری بکند. و بهرغم آن که خود در قیامی عمومی علیه رژیم وابسته بهامپریالیسم بهپاخاسته بودهاند، باز هم چه دشمن و چه منجی خود را بهصورت فردی تصور میکردهاند.»
«از مجموع شعارهای مورد بررسی، ۶۴۰ شعار یا ۸۰ درصد شعارهائی است دربارهٔ مسائل فردی. و فقط ۱۶۰ شعار یا ۲۰ درصد شعارها بهگرایشها و برخوردهای اجتماعی یا غیرفردی مردم با نهادهای اجتماعی و انقلاب مربوط است.»
کد176حرفی ندارم
ینی اون کد 55 اصن یه هلاک کرد منو، فقط حیف که نصفش تحقق پیدا کرد
والله ما اغلب تواون تظاهرات بودیم کلمات رکیک به این صورت نبود
نتیجش چی شد؟
عید ما روزی بود کز شاه آثاری نباشد
پهلوی بی حیا را کاخ و درباری نباشد
زادة شــوم رضـاخــان با رژیــم قــلدرش
بهـر پیشرفت یهودان، دست در کاری نباشد
گرگ عصر بیست و یک از برج شهریور بود
دست وی تا مرفق از خون شهیدان تر بود
می خورد انبار نفت و می رود راه سقوط
کارتر ارباب و او بر درگهش نوکر بود
ای شه قلدر! شهنشاهی سزاوار تو نیست
چونکه وجدان و شرافت هیچ در کار تو نیست
نوکر بیگانگانی، شاه ایران نیستی
بی لیاقت! عقــل در مغــز سبکبــار تو نیســت
گریه کن ای شاه خائن گریه کن
گریه کن ای تخم شیطان گریه کن
ای که تا مرفق به خون آغشته ای
ای که یک عمر است آدم کشته ای
گــریه بــر هــر درد بـی درمان دواست
گــریـه های آریــامهــری ســزاســت
روز و شب، خونریزی و کشتار باشد کار شاه
بر خلاف دین حق باشد همه کردار شاه
مژده آورد پیک حق از راه
که ظفر می رسد به حزب الله
وعده صبح از این جهت دادست
رهبــر مـــا خـــمینی روح الله
پنجاه سال سلطنت قتل و ظلم و زور
پنجاه سال شاهی از عدل و داد دور
پنجاه سال تهمت و تبعید و حبس و بند
پنجــاه ســال ظلــم به مخلوق مستمند
ای صبا بر گو به شاه خفته دل، بیدار شو
مست قدرت گشته ای، تا کی، دمی هشیار باش
ظلـم ها کــردی به ملــت تا به ســر حد جنون
گـر نه ای مـأمـور دشمن، زیـن عمــل بیدار باش
بنده محبوب یزدان آیت الله خمینی
رهنمای اهل ایمان آیت الله خمینی
نیست باک از زجر و زندان وز جفا مردان حق را
اشجع است از شــیــر غــرّان آیت الله خمیــنی
شاه را گو: مرجع تقلید را آزاد کن
مسلمین دلخسته را، از این الم دلشاد کن
رهبـــران پیشـــوای ملت و زندان کجا
خــویشتــن آمــاده بهـر کیفر میعاد کن
شاه را گو مرجع تقلیـد را آزاد کن مسلمین خسته دل را زین الم دلشاد کن
ای که میخواهی دوام سلطنت از خون خلق یـــادی از آن روزهـــای آخر مرداد کن
ای که می نازی به تخت و بخت و تاج و اقتدار این جهان فانی است، تاریخ پدر را یاد کن