گوسفند آواسی بهبودیافته شیری-گوشتی (Improved Dairy Awassi sheep)

نژاد استثنایی گوسفند آواسی، پرجمعیت ترین و متداول ترین نژاد گوسفند در سراسر آسیای جنوب غرب است.

آواسی نژاد غالب گوسفند در عراق، سوریه و فلسطین بوده و تنها نژاد گوسفند در لبنان، اسراییل و اردن است. تمامی گوسفندان دنبه دار آسیا، آفریقا و اورپا از این نژاد منشعب شده و همچنان نیز گوسفندان ایران شباهت بسیار زیادی با نژاد آواسی نشان می دهند (گوسفند اهوازی ایران قرابت زیادی با این نژاد دارد).

در طی هزاران سال گذشته، نژاد آواسی با محیط گرمسیری و تحت گرمسیری محل پرورش خود در مناطق خشک و نیمه خشک جنوب غرب آسیا کاملا سازگار شده است. رنگ سفید پشم و پنهان کردن سر در زیر سایه بدن یکدیگر، روش حفاظتی طبیعی این حیوان در برابر تابش شدید خورشید در طی ماه ¬های گرم سال است. به دلیل وجود رنگدانه های تیره در سر و گردن، بیماری های مربوط به حساسیت نوری در مخاطات دهان، بینی، گوش ها و پلک چشم، در این نژاد بروز نمی کند. سازگاری نژاد آواسی با محیط تحت گرمسیری به میزان قابل توجهی به خصوصیات فیزیولوژیک این نژاد مربوط است. قدرت تنظیم تعادل حرارتی بدن در فصول مختلف سال و متناسب با تغییرات دما و رطوبت در طی شبانه روز یا در سایه و آفتاب از خصوصیات منحصر به فرد این نژاد است.

مطالعات نشان می دهد در شرایط نگهداری یکسان، دمای متوسط بدن این حیوانات در مقایسه با نژادهای اروپایی وارداتی نه دهم درجه سانتی گراد پایین تر است. در طول تابستان نیز با افزایش دما، تعداد ضربانات قلب در نژاد آواسی (از 90 تا 130 در زمستان به 60 تا 100 و حتی تا 42 در تابستان) کاهش یافته و سبب کاهش دمای بدن می شود. همچنین تعداد تنفس کمتر، با کاهش تبخیر در حیوان توانایی بیشتری در مقابله با گرما ایجاد می کند. تعداد متوسط حرکات تنفسی در روزهای گرم در نژاد آواسی 64 و در نژادهای دورسِت و سافولک به ترتیب 150 و 120 محاسبه شده است.

آواسی بومی غیر بهبود یافته، گوسفندی خوش بنیه، قوی و متوسط جثه با خصوصیات شیری-گوشتی است. در نتیجه اصلاح نژاد متمرکز بر تعداد هزاران راس گوسفند آواسی بومی و در طی بازه زمانی 50 ساله از 1910 الی 1960 به منظور افزایش راندمان تولید شیر و گوشت، آواسی بهبودیافته شیری-گوشتی حاصل شد. این حیوانات به لحاظ فیزیکی بزرگ تر و پالوده تر از آواسی معمولی هستند. وزن آواسی بومی 30 الی 50 کیلوگرم برای میش و 60 الی 90 کیلوگرم برای قوچ می باشد.

این درحالی است که وزن میش آواسی بهبودیافته شیری به 70 کیلوگرم می رسد و وزن قوچ از 100 کیلوگرم تجاوز می نماید. پستان و سر پستانک ها در آواسی های بومی شکل های گوناگون داشته و کانفورماسیون پستانی دارای عیوب فراوان است. پستان های آویزان با سر پستانک های کوچک و زاویه افقی یا رو به بالا که از انتهای پستان منشعب نشده و بیشتر به اطراف پستان متمایل هستند دوشش شیر را دشوار می سازد. در آواسی های بهبودیافته شیری پستان به خوبی به بدن متصل است، عمق متوسط و غیر پاندولی دارد. بافت گلبولی، توسعه متوازن پستان مابین پاها، اندازه، ضخامت مناسب و جهت عمودی سرپستانک ها سبب افزایش تولید شیر و ایجاد سهولت در امر شیردوشی می باشد.

میزان تولید شیر در گله های بومی از 60 الی 268 کیلو متغییر است (متوسط تولید 6 دوره متوالی شیرواری). تولید شیر گله های بهبودیافته در بسیاری از گله ها به طور متوسط از 400 کیلو در هر دوره شیرواری تجاوز می نماید و در برخی از گله های ممتاز به 520 کیلوگرم نیز می رسد.
خصوصیات گوشتی آواسی به دلیل طعم مطبوع، سرعت بالای رشد و راندمان مناسب لاشه مورد توجه بسیار است.

راندمان لاشه گوسفندان شیری-گوشتی 50 الی 54 درصد و در مواردی به بیش از 57 درصد نیز می رسد. نرخ رشد بره های نر در دوران پرواربندی از 300 گرم تا 380 گرم در روز متغییر است و بره ها در 5 الی 6 ماهگی اوزان 50 الی 60 کیلوگرم وزن کشتار را نشان می دهند.
قابلیت های ژنتیکی این دام ها نظیر ظرفیت تولیدی بالا، سازگاری کامل با اقلیم منطقه، مقاومت به بیماری های بومی در اثر سابقه حضور طولانی در کشور، این حیوانات را به پایه ژنتیکی مناسبی برای شروع فعالیت های بهنژادی و بستر سازی برای پرورش صنعتی دام های سبک بدل می سازد.