تحلیل سایت نزدیک به احمدی نژاد از آرایش نیروهای سیاسی قبل از انتخابات مجلس

محمدحسین حیدری در سایت دولت بهار نوشت:

به فاصله کمتر از 4 ماه تا برگزاری دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، فرآیند تکمیل آرایش نیروهای سیاسی روندی به مراتب کندتر و در عین حال غیر علنی را در قیاس با مقاطع مشابه در گذشته طی می کند و فضای سیاسی همچنان غیر انتخاباتی است. آیا کندی این روزهای تحولات سیاسی و خلاء موجود، منجر به شتاب فزاینده و انفجاری تحولات در روزهای منتهی به انتخابات، داغ شدن ناگهانی رقابت و خلق شگفتی خواهد شد؟ در نقطه مقابل آیا رقابتی سرد، کنترل شده و توافقی در پیش خواهد بود؟ یا میانگینی از این دو حالت انتظارمان را می کشد؟ این ها پرسش هایی است که قضاوت درباره آن را همچنان باید به تاخیر انداخت و نظاره گر بود.

قرار نیست ظرفیت احمدی نژاد فعال شود

در میان گروه های سیاسی، هواداران محمود احمدی نژاد نخستین گروهی هستند که تکلیف افکار عمومی و نیروهای سیاسی را روشن کرده اند. "شورای تبیین آرمان های انقلاب و بازخوانی خط امام (ره) و رهبری" تشکلی است که محمود احمدی نژاد همواره بر ماهیت غیر سیاسی آن تاکید کرده، هر چند این تاکید رئیس جمهور سابق با انکار مخالفان سیاسی پر شمار او مواجه شده است. شورای مذکور دارای ساختار تشکیلاتی است و تاسیس شعب آن در همه استان های کشور در دستور کار است. اعضای تشکل تاسیس شده توسط محمود احمدی نژاد را غالبا چهره هایی ناشناخته، جوان و غیرسیاسی تشکیل داده اند و ارزیابی قابل اتکایی از میزان انسجام، کارآمدی، توان علمی و قدرت سیاست ورزی آن ها در دست نیست.

در شرایطی که طی ماه های اخیر، نحوه نقش آفرینی محمود احمدی نژاد در انتخابات مجلس شورای اسلامی محل جدی ترین گمانه زنی های سیاسی بوده، دبیرخانه شورای تبیین آرمان های انقلاب و بازخوانی خط امام (ره) و رهبری طی اطلاعیه ای خاطرنشان کرد: "هریک از اعضای شورای استانی که مایل به حضور در عرصه انتخابات مجلس شورای اسلامی هستند، باید حداکثر تا اول آذرماه از عضویت خود در این شورا استعفا دهند." از آنجایی که تشکل تاسیس شده توسط محمود احمدی نژاد همچنان پشت درهای بسته مشغول فعالیت است، آماری از افرادی که با هدف شرکت در انتخابات مجلس از عضویت در شورا استعفا داده اند، در دست نیست. اما مهمتر از این مساله، پیام نهفته در اطلاعیه مذکور است: ظرفیت اجتماعی محمود احمدی نژاد در انتخابات مجلس دهم فعال نخواهد شد.

بلعیده شدن تمام حجم فضای سیاسی - اجتماعی کشور توسط دوگانه "احمدی نژاد - نه به احمدی نژاد" کمترین اثر فعال شدن ظرفیت رئیس جمهور سابق در انتخابات مجلس بود؛ دوگانه ای که رئیس جمهور سابق ظاهرا فعلا مایل به شکل گیری و بهره برداری از آن در مقطع کنونی نیست و شان نزول آن را انتخابات مجلس نمی داند؛ بررسی دلایل این تصمیم احمدی نژاد مجالی دیگر می طلبد. هم اکنون می توان درباره این پرسش که آیا با وجود مخالفت های شدید همه اجزاء جریان اصولگرایی با دولت دهم، محمود احمدی نژاد همچنان از انگیزه و نیتی مثبت برای کمک به انسجام اصولگرایان برخوردار است یا خیر، گمانه زنی کرد اما فارغ از قضاوت در این باره باید یادآور شد که حفظ نسبی انسجام در میان اصولگرایان اثر مستقیم و قطعی تصمیم رئیس جمهور سابق برای غیرفعال ماندن در انتخابات مجلس است.

دفتر رئیس جمهور سابق اگرچه طی دو سال گذشته با ترافیک مراجعات شخصیت های اصولگرا مواجه بوده اما از رسانه ای کردن این مساله خودداری کرده تا بهره برداری از رجعت دوستان سابق در سطح نازل رسانه ای متوقف نشود و همچنان انگاره بن بست سیاسی احمدی نژاد و تنهایی او در فضای سیاسی مخالفان را دلخوش و خوش بین به آینده نگه دارد. با این وجود می توان تخمین زد که در صورت فعال شدن محمود احمدی نژاد، علاوه بر مدیران دولت های نهم و دهم، بخش قابل توجهی از چهره های شاخص جبهه پایداری و جریان اصولگرایی نیز به سمت او کشیده می شدند.

اصولگرایان؛ ماموریت غیر ممکن، ماموریت ممکن


پایداری، موتلفه، ایثارگران و رهپویان تنها مجموعه هایی هستند که عنوان اصولگرایی در معنای مصطلحش را می توان همچنان برای آن ها استفاده کرد.

ظهور دولت یازدهم و همسویی بخش های عملگرا، غیر امنیتی و غیرایدئولوژیک جریان موسوم به اصولگرا با حسن روحانی موجب آب رفتن اصولگرایی و وسعت یافتن دایره "اعتدال - اصلاحات" شد. با راحت شدن خیال احزاب 4 گانه از چالش معامله با نیروهای سیاسی وابسته به علی لاریجانی و فروکش کردن نگرانی های ناشی از نحوه مواجهه با محمود احمدی نژاد در انتخابات، پایداری، موتلفه، ایثارگران و رهپویان زیر نظر آیات یزدی، موحدی کرمانی و مصباح یزدی مشغول برنامه ریزی برای "وحدت" هستند، هرچند آن را به اشتباه "ائتلاف" نامگذاری می کنند، چه اینکه ائتلاف عبارت است از هنر رسیدن به پیمان همکاری مشترک آن هم میان نیروهای سیاسی که از تفاوتی معنادار با یکدیگر برخوردارند. در حقیقت همین دورهم آمدنِ ناگزیرِ مربع مذکور نیز از بیرون مهیا شده و محصول کنار کشیدن احمدی نژاد و لاریجانی و بی عملی قالیباف است. تحقق وحدت مربع مذکور کاملا محتمل به نظر می رسد به خصوص که دیگر هیچ علی اکبر ولایتی وجود ندارد که سر بزنگاه همه داشته های سیاسی اصولگرایان را بر باد دهد و آن ها را از درون منهدم کند.

شکست و ناکامی سریالی مهمترین زمینه همکاری مشترک مربع پایداری، موتلفه، ایثارگران و رهپویان است. 39 و 46 بهترین جایگاه هایی بود که محمد نبی حبیبی، دبیر کل حزب 40 ساله موتلفه در دور اول و دوم انتخابات مجلس نهم در تهران بدست آورد. حسین فدایی، دبیرکل جمعیت ایثارگران نیز در انتخابات گذشته از راهیابی به مجلس بازماند. علیرضا زاکانی، دبیرکل جمعیت رهپویان پس از رد صلاحیت در انتخابات ریاست جمهوی، تا آخرین ثانیه های رای گیری در حال تردد بین ستاد انتخاباتی قالیباف و سعید جلیلی دو نامزد ناکام انتخابات بود.

فقدان استقلال از حاکمیت، نابلدی فزاینده سیاسی، دلخوشی به محافل امنیتی، برخورداری از روابط بسیار مخدوش و تیره با طبقه متوسط شهرنشین و نهادهای مدرنی چون دانشگاه، سینما و ...، مخالفت ایدئولوژیک با قدرت گرفتن اصلاح طلبان و برخورداری از گفتمانی کاملا سلبی و غیر ایجابی دیگر زمینه های همکاری مشترک مربع اصولگرایان است.

تصمیم گیران مربع اصولگرایی پس از خرداد 92 قاعدتا باید بهتر از هر کس دیگری درک کنند که به دلیل برخوردار نبودن از هیچ ستاره سیاست ورز، شجاع، مردمی و غیر وابسته، نمی توانند چندان روی ریزش های اجتماعی دو سال گذشته حسن روحانی حساب باز کنند. در انتخابات مجلس دهم نه مانند دوره هشتم از کارآمدی دولت نهم خبری هست تا اصولگرایان با بهره برداری از آن قاطعانه بر "یاران خاتمی" پیروز شوند و نه چون دوره نهم، اصلاح طلبان به صورت خودخواسته از رقابت کنار می کشند تا اصولگرایان خودشان با خودشان رقابت کنند، با وجود حسن روحانی و ترکیب فعلی شورای نگهبان نیز نمی توان حساب زیادی روی رد صلاحیت رقبا باز کرد. به همین دلیل به جای فتح مجلس دهم، حفظ نیروهای کنونی در مجلس بویژه چهره های حیثیتی چون غلامعلی حداد عادل و جلوگیری از وقوع یک آبروریزی تاریخی هدفی واقع گرایانه و دست یافتنی برای اصولگرایان به نظر می رسد.

در عین حال به شرط یافتن جسارت و کنار گذاشتن روحیه زد و بند و معامله گری، دست و پای مربع اصولگرایی برای خلق شگفتی در عرصه انتخابات چندان هم بسته نیست. بعید است که اصولگرایان بتوانند حداد عادل را دوباره بر کرسی ریاست مجلس بنشانند اما می توانند کاری کنند که رئیس مجلس دهم علی لاریجانی نباشد. آن ها می توانند همین شگفتی را زمینه ساز پیروزی های بعدی قرار دهند. به نظر می رسد تنها راه رئیس نشدن علی لاریجانی در مجلس دهم، راه نیافتن او به مجلس است، هدفی که می تواند با کاندیداتوری سعید جلیلی از حوزه انتخابیه قم و رهبری دقیق یک ائتلاف 3 نفره توسط او در این حوزه انتخابیه، تحقق یابد. اما آیا سعید جلیلی می تواند پوستین محافظه کاری را پاره کند و مهمتر از آن آیا او در این دو سال آنقدر مشق سیاست کرده که حریف علی لاریجانی باشد؟

جبهه اعتدال: ائتلاف حول سیاست خارجی دولت

اصلاح طلبان با پذیرش کناره گیری محمدرضا عارف به نفع حسن روحانی در انتخابات ریاست جمهوری، اگرچه فرصت تنفس و زمینه بهتری برای فعالیت سیاسی خود مهیا کردند با این وجود ولع جریان موسوم به اعتدالگرا را برای تکرار فرمول خرداد 92 شدیدا برانگیختند تا جایی که امروز عناصر نزدیک به دولت به صورت مکرر و صریح ریاست نسیه عارف را رد کرده و خواستار تکرار حکمرانی علی لاریجانی بر مجلس دهم شده اند.

نیروهای سیاسی نزدیک به دولت با اصل گرفتن پروژه سیاست خارجی حسن روحانی و نیز با عنایت به کمرنگ و جابجا شدن خط کشی سنتی "اصولگرا-اصلاح طلب"، اعتقاد به سیاست خارجی حسن روحانی را زمینه ائتلاف قرار داده اند. در همین زمینه غلامحسین کرباسچی، دبیر کل حزب کارگزاران به روزنامه شرق گفته است: "چیزی که اصلاح‌طلبان باید دنبال کنند این است که با توجه به مشکلات و معضلات کشور، دنبال یارگیری از طرف مقابل باشند. ما نباید انحصارطلب باشیم و بگوییم هرکسی از اول اصلاح‌طلب بود، در دایره ماست. باید هرکسی که سیاست‌های خارجی و داخلی دولت را قبول دارد و معتدل است و از افراط دوری می‌کند را جزء یاران خودمان تلقی کنیم و در این جرگه بیاوریم، گرچه اختلاف سیاسی داشته باشیم."

هفته نامه صدا نیز در شماره جدید خود ابعاد جدیدی از استراتژی یارگیری جریان موسوم به اعتدال را به نمایش گذاشته و از تشکیل جلسه "گروه 4" متشکل از "اصولگرایان معتدل"ی چون علی لاریجانی، علی اکبر ولایتی، علی اکبر ناطق نوری و مرتضی مقتدایی (مدیر شورای عالی حوزه علمیه قم) برای تهیه فهرستی از "اصولگرایان معتدل" خبرداده است. علی اکبر ولایتی تلویحا و آیت الله مرتضی مقتدایی صریحا حضور در این جلسه را تایید کرده اند.

هم اکنون علی لاریجانی و حسن روحانی به عنوان دو بازیگر هوشمند به خوبی یکدیگر را در فضای سیاسی پیدا کرده اند. علی لاریجانی واجد ویژگی هایی چون برخورداری از تجربه پیروزی های متوالی در انتخابات مجلس، تشکیلات منسجم (حزب رهپویان ولایت) و نیروی انسانی وفادار و مورد اعتماد است، مزیت هایی که حسن روحانی از آن ها محروم است. در مقابل علی لاریجانی به عنوان یک نیروی ستادی همواره با مشکل محبوبیت و چالش در پایگاه اجتماعی روبرو بوده؛ محرومیتی که حسن روحانی و اصلاح طلبان توانایی جبران آن را دارند. در واقع مزیت ها و محرومیت های متقابل حسن روحانی و علی لاریجانی کاملا بر یکدیگر منطبق هستند. علاوه بر این رویکرد هردوی آن ها به هضم در نظام بین الملل جنبه ای ایدئولوژیک نیز به همکاری شان داده است. مهمتر از همه اینکه، ائتلاف "لاریجانی - روحانی" در میدان پیش رو مجددا از موهبت غیبت محمود احمدی نژاد برخوردار است و قرار است با رقیبی مبارزه کند که فرمول شکست او را پیش از این در خرداد 92 تجربه کرده است، کافی است طبقه متوسط شهرنشین را از تحدید آزادی هایشان توسط نامزدهایی که طی ماه های آتی به "افراط" و "خشونت" متهم می شوند، ترساند.

با این وجود خشم عارف و معضل اصلاح طلبانی که رگ دوم خردادی شان همچنان متورم است، بعید نیست منجر به تولد فهرست های انتخاباتی جدید شود و اصولگرایان مجال بیشتری پیدا کنند. وجود چهره هایی چون صادق خرازی نیز که مشکوک به آبستن شدن توسط محافل شبه امنیتی نزدیک به اصولگرایان هستند نیز می تواند دردسرهایی خرد برای ائتلاف "روحانی - لاریجانی" محسوب شود. در عین حال به نظر می رسد این فهرست ها از اشتراکات بسیار زیادی برخوردار خواهند بود و ائتلاف "روحانی - لاریجانی" با چالش عمده ای مواجه نخواهد شد.