چالش خطرناک منطقه

البته در ماه های اخیر با ورود روسیه به جنگ در سوریه برخی توازن های منطقه ای به خصوص در ارتباط با وضعیت سوریه به هم خورد و در این میان ترکیه خود را در یک شرایط دشوارتری می بیند.

اما پس از آنکه هواپیمای جنگی روسیه در مرز سوریه و ترکیه سقوط کرد، سایه ای از جنگ بر روابط مسکو و آنکارا افکنده شد. آن گونه که رسانه ها تحولات مربوط به این رویداد را مورد پردازش قرار داده اند، گویی دو کشور در یک وضعیت رویارویی نظامی هستند.

اما به رغم پیچیدگی شرایط، پدیدار شدن یک جنگ بین ترکیه و روسیه متصور نیست. هرچند اظهار نظر مقام های دو کشور دستکمی از یک تخاصم، البته در سطح رسانه ای - روانی ندارد.

ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه در واکنش به سقوط هواپیمای این کشور توسط ترکیه به صراحت گفت: «این اقدام تبعات جدی بر روابط روسیه و ترکیه دارد.»

پوتین همچنین اظهار داشت: «دولت کنونی ترکیه این کشور را به سوی افراطی شدن هدایت می کند»؛ و اما در مقابل رجب طیب اردوغان با اعلام اینکه هواپیمای روسی در فضای ترکیه مورد هدف قرار گرفته شده، به روسیه درباره حمایت از بشاراسد هشدار داد و گفت: «اگر روس ها دوستی با ترکیه را از دست بدهند، بیشتر زیان خواهند کرد.»

هرچند اردوغان یک روز پس از سقوط هواپیمای روسی تا حدی مواضع خود را تعدیل کرد و گفت قصد تشدید بحران با روسیه را ندارد، لیکن این دیدگاه اردوغان که در محل بمباران نیروهای روسیه در خاک سوریه ترکمان های سوری حضور دارند و عناصر داعش در آنجا نیستند، می تواند بیانگر استراتژی ترکیه در قبال سوریه و مواضع آنکارا نسبت به حضور روسیه در سوریه باشد.

چراکه ترکیه دستکم در یک سال گذشته تحت تاثیر تغییر میدانی جنگ در سوریه در حاشیه تحولات این کشور قرار گرفته است. به همین دلیل آنکارا نسبت به تحولات سوریه و به حاشیه رفتن بیشتر سیاست ترکیه در این عرصه نگران است.

به خصوص که انتقادها در محیط داخلی ترکیه و از سوی احزاب مخالف در نقد سیاست عدالت و توسعه علیه سوریه بالا گرفته است. اگرچه ترکیه در پیش آمدن هر رویداد جنگی احتمالی با روسیه به ناتو دل خوش کرده است، لیکن رویکرد کشورهای اروپایی در قبال تنش روسیه و ترکیه دوپهلو بوده است. البته کمتر پیش بینی می شود که تنش های موجود بین آنکارا و مسکو به یک رویارویی نظامی بینجامد.

اما آمریکا و اروپا چندان هم بی میل نیستند که با ایجاد اصطکاک نظامی محدود بین ترکیه با روسیه در مرز سوریه به شکلی مسکو را در سوریه به چالش بکشند. البته این نکته هم قابل تامل است که ترکیه می کوشد با دامنه ای از تنش با روسیه در سوریه اهداف بلندمدت تری در محیط پیرامونی خود ایجاد کند؛ به خصوص که به نظر می رسد ترکیه به نحوی به دنبال آن است نواحی مرزی خود با سوریه را در وضعیت نظارت نظامی قرار دهد تا هم فضایی حمایتی برای شورشیانی که در سال های اخیر حامی آنها بوده است به وجود آورد و هم اینکه این شکل از تحرک نظامی در مرز با سوریه به معنای تعقیب خواسته ایجاد منطقه باشد.

اما بالا گرفتن تنش های روسیه و ترکیه بر سر سوریه، تنها یک رویارویی یا تقابل بین این دو کشور نیست؛ بلکه به نظر می رسد توازن سیاسی - نظامی مربوط به سوریه به هم خورده است و این مساله می تواند در نوع بازیگردانی و ایفای نقش بازیگران منطقه بین المللی تاثیرگذار باشد. تنش و مجادله لفظی مقامات روسیه و ترکیه با گذشت چند روز بعد از سقوط جنگنده روسی در مرز ترکیه، فروکش نکرده است.

در حالی که روسیه خواهان عذرخواهی رسمی مقامات ترکیه است، مقامات آنکارا گفته اند که اقدام آنها قانونی بوده است و عذرخواهی نمی کنند. هم زمان ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه که در فرانسه به سر می برد، اقدام ترکیه را خیانت کارانه خوانده است. اما این مجادلات لفظی تمام ماجرا نیست و به نظر می رسد تنش ها میان روسیه و ترکیه به اشکالی استمرار پیدا خواهد کرد؛ به خصوص که این روزها مقامات روسیه از اقدامات ترکیه در قاچاق نفت از سوی داعش خبر داده اند.

هرچند که اکنون ترکیه به تعبیری به سپر بلای آمریکا و غرب در ارتباط با سوریه تبدیل شده است، از نگاه سیاسی آثار و تبعات کشمکش های ترکیه در اتخاذ سیاست تهاجمی در قبال همسایگانی چون سوریه و کشیده شدن دامنه این چالش به روابط با روسیه بر اقتصاد و امنیت ترکیه سنگینی می کند.

*منبع: روزنامه فرهیختگان