آزمون مسئولیت پذیری در بحران سوریه

این یادداشت در ادامه می افزاید: یک فرآیند دشوار و پیچیده دیپلماتیک که حملات تروریستی در بیروت و سپس پاریس اهمیت آن را بیش از پیش روشن کرد. اما آیا افق پیش روی مذاکرات وین روشن است؟

**یک توافق تعیین کننده

برای دست یافتن به تصویری از نتیجه 2 دور مذاکرات جدی و دشوار انجام شده در وین، باید به ماهیت توافقاتی که تاکنون به دست آمده اند توجه کرد. اگرچه همه رسانه ها در گزارش توافق های وین به زمان بندی 6 ماهه برای دستیابی به یک پیش نویس برای قانون اساسی جدید سوریه و زمان بندی 18 ماهه برای برگزاری انتخابات پرداختند، اما یک مرحله مهم و تعیین کننده دیگر نیز در وین مورد توافق قرار گرفت که می تواند نقطه عطف و کلید حل بحران سوریه باشد.

در وین توافق شده است که تا اول ژانویه 2016 یعنی حدود یک ماه و نیم دیگر باید گفت و گوهای سوری-سوری بین نمایندگان دولت و نمایندگان مخالف زیر نظر سازمان ملل برگزار شود. گفت و گویی که پیش تر گفته می شد ممکن است در نشست اخیر وین نیز رخ دهد، اما نشد. حتی در عمل هیچ نماینده ای از دولت سوریه و مخالفان این دولت در مذاکرات شرکت نداشتند.

هرچند برخی سران ائتلاف مخالفان دولت سوریه همان روز در وین و در نزدیکی محل مذاکرات حضور داشتند و نظاره گر اتفاقات بودند. نمایندگان دولت سوریه طبعا وزیر خارجه این کشور و هیئت همراه اوست. اما هنوز پس از 5 سال بحران افراد یا گروه مشخصی مخالفان دولت سوریه را نمایندگی نمی کنند. افرادی که بتوانند تضمین دهند که به جز حمایت های خارجی از حمایت بخشی از مردم درون سوریه هم بهره مند هستند و در تحولات میدانی نیز می توانند مسئولیت پذیر باشند.

آن چه به عنوان ائتلاف مخالفان دولت سوریه شناخته می شود روز به روز از اعتبارش کاسته می شود. اندیشکده 'موسسه واشنگتن' اخیرا در تحلیلی از مذاکرات وین نوشت: «ائتلاف مخالفان هیچ مشروعیتی درون سوریه ندارد و بیش از این نمی تواند به عنوان نماینده مردم و گروه های مخالف دولت سوریه شناخته شود.»

**حلقه مفقوده بحران 5 ساله

توافق شده است که در این قریب به 45 روز، کشور اردن مسئولیت تهیه لیست گروه های مخالفان مشروع دولت سوریه را بر عهده بگیرد. (البته با اینکه ترکیه، اردن، قطر و سعودی در سال های گذشته در یک جبهه علیه اسد بوده اند، اما وزیر خارجه سعودی با سپردن این مسئولیت به اردن مخالف بود.

هرچند بدیهی است طبعا این فهرست تهیه شده باید مورد وفاق اعضای نشست وین هم باشد.) باید تاکید کرد که بخش بزرگی از مسیر حل بحران سوریه در تهیه همین فهرست است. یافتن افراد و گروه هایی که از سوی تمامی کشورهای دخیل در حل سیاسی بحران سوریه مشترکا به رسمیت شناخته شوند.

با مشخص شدن این گروه ها، به ویژه گروه هایی که به نظامیان معتدل مخالف اسد موسوم هستند، صحنه بحران قابل درک تر می شود. مشخص شدن این گروه ها گام اول در آتش بسی است که قرار است طی 6 ماه آینده برقرار شود.

این آتش بس صرفا بین ارتش سوریه و گروه هایی انجام می شود که به عنوان مخالفان مشروع مشخص شوند، هویت سران و اعضای آن ها روشن باشد و مختصات جغرافیایی حضور میدانی شان اعلام شود. براساس آن چه در وین مورد توافق قرار گرفته، در تمامی مراحل برای حل سیاسی بحران سوریه، عملیات نظامی علیه گروه های تروریسی از جمله داعش و جبهه النصره ادامه خواهد یافت.

اگر چنین هدفی محقق شود، این امکان مهیا می شود که حملات علیه گروه های تروریستی و تکفیری متمرکز تر و موثرتر ادامه یابد. گروه هایی نظامی که خود را به عنوان گروه های مشروع غیرتروریستی معرفی کنند، در عمل به حملات علیه داعش و دیگر تروریست ها کمک کرده اند.

پس از چنین مرحله ای بسیار راحت تر می توان قضاوت کرد که ارتش سوریه با گروه های مخالف خود درگیر جنگ مسلحانه بوده، یا در حال مبارزه با تروریست ها بوده است. مشخص شدن این گروه ها به شفاف شدن رفتار کشورهای عربی و غربی که ادعای حمایت از مردم سوریه دارند نیز منجر می شود.

اگر دی میستورا، نماینده سازمان ملل در بحران سوریه و همکاران اردنی او بتوانند گزارش دقیقی از این گروه ها ارائه کنند، می توان قضاوت کرد که در 5 سال گذشته پشتیبانی های مالی و تسلیحاتی از چه گروه هایی انجام می شده است.

**بخشی از مشکل یا بخشی از راه حل؟

براساس آن چه ما می دانیم، این گام تعیین کننده پیشنهادی بوده است که مشترکا از سوی ایران و روسیه در نشست وین مطرح شده است. پیشنهادی که با وجود مخالفت های مکرر وزیر خارجه عربستان، منطق محکم آن قابل انکار نبود. این پیشنهاد و میزان تحقق آن در روزهای پیش رو نشان می دهد که چه بازیگرانی بخشی از راه حل و چه بازیگرانی بخشی از مشکل در بحران سوریه بوده اند.

اکنون کشورهای حامی مخالفان و همچنین مخالفانی که خودشان را متمایز با گروه های تندرو و افراطی می دانند، در برابر آزمونی جدی قرار گرفته اند. آزمون مسئولیت پذیری!

*منبع: روزنامه خراسان