متن کامل مذاکرات کمیسیون ویژه برجام با عراقچی و تخت‌روانچی

پارسینه: با توجه به اهمیت ثبت دقیق این جلسات، و به منظور دسترسی بهتر پژوهشگران و علاقمندان به متن کامل این بررسی‌ها، سایت «یک بیست» اقدام به پیاده‌سازی و انتشار متن مشروح این جلسه نموده است.

متن پیش رو بخش اول جلسه‌ی این هفته است که در آن، پس از بحث‌های مقدماتی پیرامون ناراحتی پیش آمده در ماجرای گفتگوی ویژه خبری، تحلیل صحبت‌های اخیر رهبر انقلاب، و چگونگی ورود مجلس به موضوع برجام، ماهیت قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت و برخی محدودیت‌های کشورمان در حوزه‌های تسلیحاتی، موشکی، اقلام با کاربری دوگانه و… بر اساس قطعنامه و برجام مورد بررسی قرار گرفته است.

در این جلسه، عراقچی اعلام می‌کند که تیم ۵ نفره‌ای شامل رئیس‌جمهور، رئیس مجلس، وزیر امور خارجه، دبیر شورای عالی امنیت ملی و آقای ولایتی گزارش مذاکرات را دریافت و دستورالعمل‌های لازم را برای تیم مذاکره‌کننده مشخص می‌کردند

در ادامه متن مشروح بخش اول جلسه‌ی این هفته‌ی کمیسیون با حضور معاونین وزیر خارجه را ملاحظه نمایید.

زاکانی: بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین. عرض سلام و ادب و احترام دارم خدمت همه‌ی سروران عزیزم، مدعوین محترم جلسه‌ی امروز؛ جناب آقای عراقچی، جناب آقای تخت روانچی، جناب آقای دکتر قشقاوی و سایر سروران و عزیزان همراهشان و همکاران عزیزم در داخل مجلس و عزیزانی که دارند زحمت می‌کشند تا جلسه را ثبت و ضبط کنند. خب ما خدا را شکر می‌کنیم که خدا به ما توفیق داد در مجلس نهم در کمیسیون برجام این مسئولیت سنگین و بار بزرگ را به دوش بکشیم و امیدوار هستیم که بتوانیم به نحو احسن این مسئولیت را به انجام برسانیم. با فرمایشات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار خبرگان رهبری نکات بسیار مهم و فوق‌العاده پر اهمیتی بیان شد. اولاً معلوم شد آن مرجعی که باید برجام را تصویب بکند یا نکند، از نظر مقام رهبری مجلس شورای اسلامی است. یعنی آن مرجعی که در عید فطر تأکید رهبر معظم انقلاب بر تصویب یا رد پیرامون او بود، جای خودش را پیدا کرد. باز خدا را شکر می‌کنیم که خدا این لطف را در حق ما به عنوان نمایندگان مجلس نهم کرد، تا در یک هچین مقطع تاریخی‌ای انجام وظیفه کنیم و تشکر می‌کنیم از رهبری معظم که با اعتمادشان و با بیانات‌شان هم راه را شفاف کردند و هم اعتمادشان سبب افتخار برای یکایک ما است. ان شاء الله که ما بتوانیم از عهده‌ی این وظیفه‌ی سنگین بررسی بر بیاییم و بتوانیم در نهایت تلاش و کوششی که می‌کنیم، هم ان شاء الله گزارش مستند و دقیقی را خدمت نمایندگان محترم مجلس ارائه کنیم و هم در صورت ارائه‌ی لایحه و یا طرح بتوانیم با رسیدگی خودمان نظرات تخصصی مجموعه را به نمایندگان منعکس بکنیم. ما امروز در خدمت معاونین محترم وزارت امور خارجه و از اعضای اصلی تیم مذاکره کننده هستیم. جلسه‌ی قبل از آقای دکتر ظریف دعوت شد و ایشان سفر بودند و ما افتخار داشتیم که محضر جناب آقای عراقچی و جناب آقای تخت‌روانچی باشیم. امروز در ادامه‌ی جلسه‌ی گذشته ما از همین بزرگواران دعوت کردیم که در خدمت‌شان باشیم و افتخار هم داریم که جناب آقای دکتر قشقاوی هم تشریف آوردند. جلسه‌ی گذشته پیرامون کلیات مباحث چه آنچه در گذشته اتفاق افتاده بود و چه آنچه در گذشته‌ی نزدیک در این دو سال و با تلاش‌های تیم مذاکره کننده رقم خورد، مباحثی را مطرح کردند. امروز بنای ورود تخصصی به موضوع را داریم. ما از قبل خدمت برادران بزرگوارمان کتباً اعلام کرده بودیم که ما بخش بخش ورود تخصصی پیدا خواهیم کرد و آغازش از ورود حقوقی است، که سؤالات حقوقی و مباحث حقوقی و ابهامات اولیه را خود دوستان مطرح می‌کنند، بعد فرمایشات آقایان را می‌شنویم، بعد دیگر سؤالات تک‌تک نمایندگان خواهد بود. بعدش مباحث اقتصادی است و بعد مباحث دفاعی-امنیتی است. بعد از آن بحث پیرامون هسته‌ای به صورت تخصصی است و نهایت امر هم مسائل فرهنگی-سیاسی-اجتماعی مطرح می‌شود. لذا این پنج کمیته مسائل‌شان به صورت تخصصی مطرح می‌شود و ما خدمت شما افتخار داریم که بتوانیم دست به دست هم بدهیم و به عنوان یک مجموعه و یک پیکره از مجموعه‌ی نظام (دولت و مجلس) بتوانیم کمک کنیم به واکاوی و شفاف‌سازی و روشن شدن ابعاد مختلف برجام. خب اگر نکته‌ای، سؤالی، مطلبی و فرمایش هست بفرمایید. خب آقای [بروجردی] پیش از دستور بفرمایید که وارد دستور بشویم.

بروجردی: بسم الله الرحمن الرحیم. همانطور که اشاره کردید مطالب مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای محترم مجلس خبرگان، بسیار مطالب مهمی بود. منتها یک جمله از یک اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار هست و آن این بود که اگر تحریم‌ها برداشته نشود، هیچ توافقی در کار نخواهد بود. [حضار: توافق نه، معامله‌ای در کار نخواهد بود] هیچ معامله‌ای. همان توافق دیگر. هیچ معامله‌ای در کار نخواهد بود. یعنی گره زدن سرنوشت برجام و این توافق صورت گرفته با تحریم‌ها. به نظر می‌رسد با توجه به این رهنمود که یک بازتاب گسترده‌ی جهانی هم داشت [بهتر است] ما اولویت را به این بدهیم. یعنی واقعاً این تحریم‌ها، که یک در میان اعضای محترم عالی‌رتبه‌ی آمریکایی از رئیس‌جمهور گرفته تا وزرایشان مرتب می‌گویند بالاخره ایران کارش را انجام بدهد، بعد ما انجام می‌دهیم و این دغدغه را در افکار عمومی ملت ما ایجاد کردند [که سرانجام تحریم‌ها چه می‌شود]، تکلیف را بدانیم. اگر واقعاً قرار بر این هست که این اتفاق آن گونه که ترسیم شده و نظر نظام جمهوری اسلامی است، نیافتد؛ از ابتدا ما تکلیف را بدانیم و در واقع سرنوشت را بتوانیم در این جهت رقم بزنیم. متشکرم.

نقوی حسینی: یک بحث رسانه‌ای در ارتباط با کمیسیون برجام الان مطرح است و رسانه‌ها این خط را دارند دنبال می‌کنند و آن حضور حضرتعالی به عنوان رئیس کمیسیون در شبکه‌ی دو و گفت‌وگوی ویژه است. گویا آن‌جا درخواست شده که یک نفر هم از تیم مذاکره کننده آن‌جا حضور پیدا بکند و جنابعالی با این درخواست موافقت نکردید. بحث این است که رئیس کمیسیون یک طرفه رفته آن‌جا صحبت کرده و مسائل این طوری. این را هم یک توضیحی بدهید که هم دوستان در جریان باشند و بدانند که چه اتفاقاتی افتاده است و موضوع چه بوده است. ببخشید.

زاهدی: بسم الله الرحمن الرحیم. در ابتدا همان بحثی را که جناب آقای دکتر بروجردی در مورد رهنمودهای مقام معظم رهبری اشاره فرمودند [مطرح می‌کنم] و این که موضوع لغو تحریم‌ها بایستی جدی باشد. من دفعه‌ی قبل هم اتفاقاً از جناب آقای دکتر عراقچی در مورد روز انتقالی سؤال کردم که ۸ سال از تاریخ روز قبول توافق خواهد بود یا متعاقب گزارش مدیر کل آژانس به شورای حکام آژانس. در آن جا ایالات متحده و در بند ۲۱ آمده هیچ تعهدی برای لغو نداده است. فقط گفته جهت اتخاذ اقدام…

زاکانی: جنابعالی وارد دستور شدید؟

زاهدی: نه، چون بحث فرمایش مقام معظم رهبری بود می‌خواهم بگویم این را الان آقایان باید…

زاکانی: اولویت باید بدهیم.

زاهدی: بحث دوم در این زمینه، دفعه‌ی قبل جناب آقای دکتر عراقچی یک اشاره‌ای داشتند به موضوع مذاکرات عمان. این طوری در برخی محافل خاص مطرح شده که در گزارش اولیه‌ای که خدمت مقام معظم رهبری داده شده و آن گزارش هم توسط آقای دکتر عراقچی تهیه شده، گزارش ناقص بوده و دارای اشکالات متعدد و بعد از آن ظاهراً از کانال‌های دیگری گزارش کامل خدمت مقام معظم رهبری داده شده است. می‌خواهم راجع به صحت و سقم این، که آیا این گزارش ناقص بوده یا دارای اشکال بوده…

عراقچی: کدام گزارش؟

زاهدی: گزارشی که از عمان بوده. گزارش اولیه‌ی عمان که وزارت امور خارجه متولی مذاکرات عمان بوده است. و [بفرمایید] این بحث هم به یک مناقشه و جدلی که بین آقای جلیلی و آقای ولایتی در دوران انتخابات اتفاق افتاد، ربط دارد یا نه.

کوثری: بسم الله الرحمن الرحیم. من پیرو صحبت جناب آقای بروجردی می‌خواهم این را عرض بکنم، حالا نمی‌خواهم به طور قطعی بگویم اما بر اساس شنیده‌ها، دو تا موضوع در شورای عالی امنیت ملی به نتیجه رسیده است که بر اساس همین موضوع، یک تحریم است و دو بحث نظامی است، بازدید مراکز نظامی یا بحث موشکی یا بحث صادرات و واردات و… . که اولویت هم همین بحث تحریم‌ها است. یعنی اگر ما بر اساس صحبت حضرت آقا اولویت بدهیم به این مسأله‌ی تحریم‌ها فکر می‌کنم این بهترین موضوع باشد و بعد مسائل دیگرش. دومی‌ش هم، باز من پیشنهاد دارم حالا هر جور که شما تصمیم گرفتید، بحث بازدید از مراکز نظامی باشد. چون بالاخره توی قطعنامه بند ۳، ۴ و ۵‌ش آمده است و آنجا ۸ سال و ۵ سال مطرح کرده است. لذا با اینکه جناب آقای عراقچی فرمودند الزام‌آور نیست، ولی با این حال اگر این موضوع بحث بشود که دقیقاً مشخص بشود و یا اینکه خواسته‌ی ما باشد، من فکر می‌کنم بتواند اثرگذار باشد.

حقیقت‌پور: بسم الله الرحمن الرحیم. چون در دستور کارمان بستر بحث‌ها و مذاکرات ۱+۵ را داشتیم، من یک درخواستی از آقای دکتر عراقچی دارم. اگر امکان‌ش باشد. یک، نامه‌ای را آقای سلطان قابوس قبل از مذاکرات مسقط به ایران منعکس می‌کنند. مفاد آن نامه را می‌خواهیم. اگر امکان داشته باشد برای کمیسیون برجام بخوانند. دو، پرونده‌ی مشروح مذاکرات هسته‌ای [را می‌خواهیم]. چون دوستان‌مان در جلسات گذشته گفتند آمریکایی‌ها در یک جلسه‌ای بحث غنی‌سازی در ایران را پذیرفته بودند. ما می‌خواهیم ببینیم آیا این در پرونده‌ی مذاکرات هسته‌ای وجود دارد و سندی بر این قضیه وجود دارد یا ندارد؟

تاج‌گردون: بسم الله الرحمن الرحیم. جناب آقای دکتر زاکانی، چون من این پخش تلویزیونی برنامه‌ی جلسه‌ی کمیسیون را نگاه کردم، البته من نمی‌دانم چه جوری انتخاب می‌کنند. اینکه چه موضوعی را بگویند، محرمانه هست، نیست، این‌ها را احتمالاً شما نگاه می‌کنید. من نمی‌دانم.

زاکانی: توضیح می‌دهم.

تاج‌گردون: اما یک خواهشی که الان دارم، الان مثلاً امروز ما یک دستور جلسه داریم، یعنی و در حقیقت موضوع مشخص است که الان ما باید وارد این مباحث بشویم و طبق آن برویم جلو، چون اگر جلو نرویم به کارمان نمی‌رسیم. اما یک سری مباحث، فرض می‌کنم من یک دوستی مثل آقای دکتر زاهدی دارم و می‌گوید در آن جلسه آقای دکتر عراقچی یک گزارشی داد و آن گزارش ناقص است. این را صدا و سیما دارد ضبط می‌کند. این یک سوژه می‌شود که در آن جلسه در حضور مقام معظم رهبری چه اتفاقی افتاد؟ اصلاً حاشیه سوار بر متن می‌شود و ما می‌رویم روی یک موضوعی که اصلاً ربطی ندارد. یا مثلاً همین سؤالی الان دکتر حقیقت‌پور پرسیدند، واقعاً سؤال ذهنی من است، ولی خب من می‌گویم حالا آقای جلیلی یک چیزی گفتند و آقای عراقچی هم یک چیزی گفتند، من اینجا باید با مجموع فاکتورهایی که مطرح می‌شود به یک نتیجه‌ای برسم تهش، که آیا سال ۹۱، بهار ۹۱ آمریکایی‌ها این حق هسته‌ای ما را پذیرفته‌اند یا نه؟ وگرنه این بحث‌های این‌جوری [نتیجه ندارد]. من خواستم یک تذکری بدهم که واقعاً در دستور وارد بشویم و دستور را عوض نکنیم. باز بشود، مسیر به نتیجه نمی‌رسد.

زارعی: بسم الله الرحمن الرحیم. من سؤالی که جلسه‌ی قبل داشتم را فکر می‌کنم آقای عراقچی باید در این جلسه پاسخ بدهند. آقای عراقچی هم قول دادند که پاسخ بدهند. بحث قطعنامه و برجام و ارتباط این دو با هم را. چون اساساً قطعنامه بر اساس برجام به وجود آمده و برجام هم نوعی پیوست از قطعنامه است. این استدلالی که این‌ها هیچ ارتباطی با هم ندارد و ما می‌توانیم به قطعنامه عمل نکنیم، آیا واقعاً این مبنای حقوقی دارد یا نه؟ در واقع یک تصمیم سیاسی صرف است و چه پیامدهایی برای کشور می‌تواند داشته باشد؟

زاکانی: خب من تشکر می‌کنم. خب یک نکاتی را که دوستان فرمودند، ۴ نفر از دوستان راجع به دستور جلسه صحبت کردند که با توجه به اهمیت بخش اقتصادی، بخش اقتصادی اولویت پیدا بکند. من بحث‌م این است که امروز ما بحث اقتصادی را حتماً خواهیم داشت. یعنی بحث اقتصادی امروز حتماً خواهد شد و طبق آن نامه‌ای هم که ما خدمت آقای عراقچی و خدمت آقای تخت‌روانچی تقدیم کردیم، دومین موضوعی که به آن رسیدگی می‌کنیم موضوع اقتصادی است. در موضوع اقتصادی هم همه‌ی ابعاد را بررسی می‌کنیم که بارزترین بعد او بحث تحریم‌ها است، که فرمایش مقام معظم رهبری با یک ظرافت و دقت خیلی بالایی، ایشان پیرامون آن مطرح کردند. اما چون در بحث حقوقی در جلسه‌ی قبل وارد شدیم و بحث نیمه تمام است، اجازه بدهید بحث حقوقی تمام بشود و بحث بعدی ما اقتصادی است و اولین بحث اقتصادی هم تحریم‌ها خواهد بود و همین یک ساعت، سه ربع دیگر ان شاء الله به آن خواهیم رسید. لذا در جلسه‌ی امروز فرمایش سروران عزیزم تحصیل حاصل است و به آن خواهیم رسید.

نکته‌ی دوم که جناب آقای نقوی حسینی بیان کردند، من خدمت‌تان عرض کنم که بعدازظهر روز پنج‌شنبه جناب آقای رنجبران از صدا و سیما تماس گرفتند و بیان کردند که با توجه به فرمایشات حضرت آقا و نقش مجلس، ما اینجا مقرر کردیم که شما بعد از خبر بیایید و صحبت کنید. من نکته‌ای که به ایشان گفتم این بود که من راجع به برجام صحبت نمی‌کنم. چون ما هنوز داریم بررسی می‌کنیم و صحبت نمی‌کنم، اما راجع به فرمایشات حضرت آقا که فرمودید انجام وظیفه می‌کنم. راجع به روش کار کمیسیون هم صحبت می‌کنم که مردم و مخاطبین اطمینان پیدا بکنند که مجلس دارد تلاش بالایی را انجام می‌دهد. مجدداً ایشان گفتند باشد، خوب است. مجدداً بعد از نماز زنگ زدند و گفتند شمه‌ای از آن نکاتی که راجع به مجلس می‌خواهید بیان بکنید را بگویید که ما بتوانیم در چارچوب صحبت‌هایمان بیاوریم، که من یک اجمالی را کوتاه و تلفنی توضیح دادم. بعد هم بنا شد برویم صدا و سیما. در مسیر صدا و سیما و در ماشین بودم که زنگ زدند و گفتند که ما از صبح تا حالا دنبال دوستان وزارت خارجه بودیم که تشریف بیاورند. حالا با یک بیان خاصی گفتند ایشان تشریف نیاوردند، اما الان اعلام کردند که آقای بعیدی نژاد می‌خواهند بیایند و کنار شما بنشینند و در واقع صحبت کنند. جالب هم بود که وقتی به من زنگ زدند گفتند برای اینکه کار غیراخلاقی نکرده باشیم، می‌خواهیم به شما این را بگوییم، که بنده گفتم اولاً این کار، کار غیر اخلاقی‌ای است که در مسیر صدا و سیما دارید این را به من می‌گویید، نکته‌ی دوم هم این است که اصلاً ما بنای مناظره نداریم. اصلاً مناظره غلط است. ما سند رسانه‌ای داریم و مناظره غلط است. ثانیاً اگر کسی بخواهد مناظره بکند، در واقع این جوری مناظره نمی‌کند. ما هنوز مقطع مناظره‌مان نرسیده، ما هنوز قضاوتی نداریم. ما سر چه چیزی مناظره کنیم؟ من هم به شما گفته‌ام راجع به برجام من صحبت نمی‌کنم. بعد راجع به روش کمیسیون هم که معنا ندارد کسی بیاید با مجلس مناظره بکند. من بهشان گفتم چرا شما شأن کمیسیون را رعایت نمی‌کنید؟ شأن مجلس را رعایت نمی‌کنید، لذا بنده برمی‌گردم. بنده اصرار که برمی‌گردم و آن دوستان اصرار که نه شما بیا. شما در واقع بیا. دو سه نوبت صحبت شد. در همین اثنا جناب آقای بروجردی زحمت کشیدند؛ مشهد بودند، با بنده صحبت کردند من همان عرض را خدمت آقای دکتر بروجردی داشتم و عرض کردم که این مسیری را که آقایان انتخاب کردند، مسیر عدم رعایت شئونات مجلس است و این اصلاً هیچ نسبتی ندارد با روش کار ما با تیم مذاکره کننده. یا روش کار ما با شرایطی که هست. گفتند پیرامون آن فرمایشاتی که حضرت آقا بیان کردند می‌خواهند اظهاراتی را بفرمایند، که همان جا -آقای بروجردی [به عنوان شاهد] هستند- گفتند که آقای عراقچی مشهد هستند با تلفن صحبت کنند. گفتیم خب آقای عراقچی زحمت می‌کشند صحبت کنند. در مسیر و حتی در صدا و سیما هم که رفتم، آخرین زنگی که خورد و تلفنی من با مجری محترم صحبت کردم، به ایشان گفتم من برمی‌گردم و اجازه بدهید من برگردم. ایشان اصرار کرد که نه، ما صحبت کردیم آقای بعیدی‌نژاد برگردد. یعنی ما نه در دعوت‌ش مداخله‌ای داشتیم و نه در شیوه‌ی برگزاری جلسه مداخله داشتیم. بعداً هم که بنده از صدا و سیما پی‌گیری کردم، مسئولین صدا و سیما گفتند که اصلاً موضوع راجع به مجلس بود. خب اگر موضوع راجع به مجلس بود که اصلاً منتفی است. در آن جلسه‌ای هم که بنده شرکت کردم قبل از این که بنشینم با آقای رنجبران هم همان‌جا گفتم که به هیچ وجه، نه مثبت و نه منفی من راجع به برجام صحبت نمی‌کنم. فقط یک تکه فیلم راجع به فرمایشات آن روز حضرت آقا آن‌جا پخش کردند که آمریکایی‌ها بدعهدی می‌کنند و بحث تحریم را [نشان دادند]. به من گفتند راجع به این موضوع [صحبت کنید] من گفتم حضرت آقا فرمودند این را دیگر خیلی واضح است. کسی یک بار برجام را خوانده باشد می‌داند یک دسته‌بندی‌ای برای رفع تحریم در برجام وجود دارد که ما به ازای آن رفع تحریم نیست. یعنی یک وقفه و زمانی را می‌گیرد و بیشتر راجع به آمریکایی‌ها صحبت کردم. لذا این به نظرم در واقع کاملاً شفاف بود. دیروز برخی از رسانه‌ها یک مقدار حقیقت امر زیاده‌روی کرده بودند از باب برداشت‌های شخصی خودشان. نکاتی را بیان کرده بودند که نادرست بود.

نکته‌ی بعدی که در واقع بیان شد راجع به گزارش عمان بود که آقای زاهدی بیان کردند که آقای عراقچی زحمت‌ش را سری قبل کشیدند، حتماً اگر بیانی باشد بیان می‌فرمایند.

راجع به مفاد نامه‌ی سلطان قابوس هم که آقای حقیقت‌پور ذکری را داشتند و یا پرونده‌ی مشروح مذاکرات هسته‌ای، من عرض کنم که ما یک سری چیزها را برای رسیدگی، کتباً‌ از تیم و از دبیرخانه خواهیم خواست. و آن پرونده‌ی مشروح و یا مفاد نامه از این جنس است که ما باید کتباً بخواهیم و در حقیقت دوستان باید برای کمیسیون این را بفرستند.

نکته‌ی آقای تاج‌گردون که [راجع به] برنامه‌ی تلویزیونی بیان کردند، نه؛ برنامه‌ی تلویزیونی را دوستانِ خود صدا و سیما تنظیم کرده بودند و ما به عنوان کمیسیون مداخله‌ای نداشتم. اما با توجه به نکاتی که دوستان بیان کرده بودند و بنا شد دبیرخانه‌ی اجرایی در کمیسیون راه‌اندازی بشود، ان شاء الله بخش دفتر اطلاع رسانی‌ش که زیر نظر آقای دکتر نقوی حسینی راه اندازی شد، این بازبینی و این تعامل ارتباط را برقرار می‌کنند که آن چه که می‌فرمایید به هر حال به بهترین نحوی صورت بگیرد. آن جنبه‌های حاشیه‌سازی و مسائل این‌چنینی هم به نظرم می‌آید که ما خودمان اگر ورود و خروج مان یک ورود و خروج چارچوب‌مندی باشد، دیگر کمتر آن حاشیه‌سازی‌ها اتفاق می‌افتد.

سؤال آقای دکتر زارعی هم که راجع به قطعنامه و برجام بود که ان شاء الله ما خدمت آقای دکتر عراقچی هستیم. ما سه تا سؤال‌مان از جلسه‌ی قبل باقی مانده بود که آقای عراقچی زحمت کشیدند و گفتند که در شروع جلسه‌ی امروز پاسخ می‌دهند. ان شاء الله با ورود جناب آقای عراقچی امکانی فراهم بشود که ما هم کلیات مباحث حقوقی را داشته باشیم و هم زمینه فراهم بشود برای سؤالات دوستانی که پیرامون بحث حقوقی مسائلی را دارند. دوستان هم در حین فرمایشات آقای دکتر عراقچی می‌توانند از جناب آقای نجابت وقت بگیرند و ان‌شاءالله خدمت‌َشان باشیم. ما خدمت‌تان هستیم جناب آقای دکتر عراقچی. بفرمایید.

عراقچی: بسم الله الرحمن الرحیم. سلام عرض می‌کنم خدمت همه‌ی نمایندگان محترم عضو کمیسیون ویژه و نمایندگان میهمانی که در جلسه حضور دارند. من چند نکته‌ای را مقدمتاً در پاسخ به برخی سؤالات و نکاتی که مطرح شد عرض می‌کنم و بعد سؤالاتی که از هفته‌ی گذشته مانده بود و یک بحث کلی هم راجع به ابعاد حقوقی برجام دارم.

اولاً این نکته‌ای که مطرح شد در مورد گفت‌وگوی ویژه‌ی خبری که آقای دکتر زاکانی هم توضیح دادند، بنده هم از زاویه‌ی وزارت امور خارجه توضیح بدهم. واقعاً متأسفم از این سوء تفاهمی که پیش آمد بین صدا و سیما و مجلس و وزارت امور خارجه. همان‌طور که فرمودند عصر پنج شنبه از ما هم دعوت به عمل آمد برای شرکت در گفت‌وگوی ویژه، در رابط با فرمایشاتی که حضرت آقا فرموده بودند. اصلاً بحث مناظره و بحث برجام و این‌ها در کار نبود. یعنی از ما خواستند که با توجه به فرمایشاتی که حضرت آقا داشتند، که فرمایشات بسیار بسیار مهمی هست و ان شاء الله حتماً باید وارد آن‌ها هم بشویم چون به نظر من خیلی تعیین‌کننده هست، در مورد این‌ها گفتند که وزارت امور خارجه هم دیدگاهش را بدهد. جناب آقای دکتر زاکانی هم تشریف می‌آورند و دیدگاه مجلس و کمیسیون ویژه را خواهند فرمود. آقای دکتر روانچی برای مأموریتی خارج از کشور بودند. بنده هم همان عصر پنج‌شنبه بعد از مدت‌ها به خانواده قول داده بودیم که یک مشهد ببریم و عازم بودم. متأسفانه امکان اینکه شخصاً حضور پیدا کنم نداشتم. از آقای دکتر بعیدی‌نژاد خواهش کردیم که در این جلسه شرکت بکنند و به هر حال بحثی هم داشتیم که دیدگاه‌های وزارت امور خارجه در خصوص فرمایشات آقا بتواند در آن‌جا مطرح بشود. آقای بعیدی‌نژاد از همکاران بسیار بسیار حرفه‌ای و مسلط و از دیپلمات‌های درجه‌ی یک جمهوری اسلامی ایران هست و در عین حال بسیار متواضع و بسیار اخلاق‌مدار. ایشان مدیر کل سیاسی-بین‌المللی وزارت امور خارجه هست و مسئول تیم کارشناسی مذاکره‌کننده. تمام مذاکرات سخت کارشناسی این دو ساله را ایشان مدیریت کرده بود. هم در حوزه‌ی هسته‌ای و مسائل خلع سلاح که تخصص ویژه‌ی خودش هست و هم در حوزه‌ی تحریم‌ها. ما از ایشان در وزارت خارجه نسبت به مذاکرات مسائل خلع سلاحی‌ای که در سطح دنیا انجام می‌شود و بحث‌های NPT، کنفرانس خلع سلاح ژنو و … مسلط‌تر نداریم. می‌دانید بحث‌های خلع سلاحی خیلی پیچیده و مفصل هست. ما مذاکره‌کننده مثل آقای بعیدی‌نژاد شاید یکی دو تا بیشتر در وزارت امور خارجه نداشته باشیم. در این دو سال هم بحث‌های کارشناسی را ایشان رهبری کرده‌اند. واقعاً به همه‌ی جزییات مسلط هستند. در حقیقت محصول کار ایشان و همکاران‌شان در جلسه‌ی کارشناسی بود که می‌آمد در جلسات ماها به هر حال بحث می‌شد. ضمن این که از نظر شخصی هم بسیار انسان وارسته‌ای هست. شاید خوشش نیاید بگویم، ولی همین‌جا در پرانتز عرض بکنم که در حین کار دیپلماتیک خودش تحصیلات حوزوی خودش را هم ادامه داده و در حد اجتهاد مدرک دارد. واقعاً شخصیت بسیار ارزنده‌ای هست. ما از ایشان خواهش کردیم که در جلسه حضور پیدا کنند. هدف هم [مطابق] آنی که به ما گفته شد، بحث مناظره نبود. بحث روشنگری و فرمایشات آقا بود. اصلاً راجع به فرمایشات آقا نمی‌شود مناظره کرد که. فرمایشات آقا را اطاعت می‌کنیم. فقط ممکن است که ابعادش را باز بکنیم و توضیح بدهیم که مطمئن بشویم درست فهمیده‌ایم، مواضع‌مان روشن باشد و بعد اطاعت امر می‌کنیم. حالا اینجا دیگر نمی‌دانم چه سوءتفاهمی پیش آمده بود که احساس شده بود که حضور آقای بعیدی‌نژاد ممکن است که شأن مجلس را خدشه‌دار بکند. به هر حال متأسفیم از این سوء تفاهم. آقای بعیدی‌نژاد هم در کمال تواضع قبول کرده بود و با اینکه ۴۵ دقیقه در صدا و سیما نشسته بود، برگشته بود. خب فکر می‌کنم یک مقدار حرکت خوبی نسبت به مجموعه‌ی وزارت امور خارجه نبود. کما اینکه قبل از شروع این جلسه هم بعضی از دوستان ابراز لطف کردند و گفتند که حضور بنده و آقای روانچی در این جلسه در شأن مجلس نیست. آقای ظریف باید شخصاً حضور بیابند. نمی‌دانم حالا، قطعاً. من عذرخواهی می‌کنم اگر حضور بنده در این‌جا خلاف شئونات مجلس است، ولی از آقای ظریف دعوت نشده بود. جلسه‌ی گذشته از آقای ظریف دعوت شده بود، ایشان خارج از کشور بودند، بنده به جای ایشان شرکت کردم. در این جلسه قرار شد که بحث‌های جلسه‌ی گذشته ادامه پیدا بکند، ولی به هر حال نمی‌دانم. تلقی ما این هست که هدف این جلسه روشنگری است، هدف این جلسه تشریفات و شأن و شئونات و این‌ها قطعاً نیست. البته شئونات مجلس باید رعایت بشود حتماً و ما هم همیشه سعی کردیم رعایت بکنیم. همواره با احترام برخورد کردیم. همواره با احترام شرکت کردیم. هر چند جلسه‌ی دیگری هم که بفرمایید بنده و همکاران شرکت خواهیم کرد. آقای دکتر ظریف هم هر موقع که ایران باشند و دعوت شده باشند، شرکت کرده‌اند و شرکت خواهند کرد. سلامی ویژه هم خدمت همه‌ی دوستان داشتند.

کوثری: اگر این برداشت شده ما عذرخواهی می‌کنیم. اینکه در شأن شما نبوده و این‌ها. این قدر جرأتش را داریم که عذرخواهی بکنیم.

زاکانی: من توضیح می‌دهم.

عراقچی: اما در مورد فرمایش رهبری. همان طور که عرض کردم فکر می‌کنم که فرمایشات اخیری که حضرت آقا داشتند بسیار کلیدی بود و بسیار مهم بود. هم در رابطه با نقش مجلس و هم در رابطه با نحوه‌ی برخورد با برجام و نحوه‌ی اجرای برجام. اگر شما اجازه بفرمایید من عبارات ایشان را دقیقاً بخوانم برای این که فکر می‌کنم که اگر دقیق، عین آن عباراتی را که فرموده‌اند، بخوانیم خیلی قضیه روشن هست و رهنمودهای ایشان کاملاً واضح است. اول در خصوص نقشی که برای مجلس قائل شدند و بعد بحث تحریم‌ها و تعلیق. من از روی متن کامل پیاده شده که روزنامه‌ی جوان چاپ کرده (البته روزنامه‌های دیگر هم حتماً چاپ کرده‌اند ولی این دست من بود که آوردم) از روی آن قرائت می‌کنم.

فرموده‌اند که: « و امّا یکی دو مسئله ‌ ی روز و قابل توجّه و مهم هم هست که اجمالاً عرض میکنم: یکی مسئله ‌ ی برجام است، یکی مسئله ‌ ی بعد از برجام است که به نظر من مسئله ‌ ی بعد از برجام، از مسئله ‌ ی برجام مهم ‌ تر است. خب، در مسئله ‌ ی برجام ما آنچه نظرمان بود و باید عرض بکنیم، در خلال این ایّام -چه پیش از اینکه توافق انجام بگیرد، چه بعد از آنکه این توافق انجام گرفته است - عرض کرده ‌ ایم. یک بحثی که امروز وجود دارد بحث مجلس است؛ وضع حقوقی و قانونی و مانند اینها را کسانی که اهل این مسائل هستند باید بررسی کنند و ببینند که اقتضائات حقوقی و آنچه الزامات حقوقی این مسئله است چیست و طبق همان باید عمل بشود » یعنی بحث‌های حقوقی‌ای که وجود دارد که آیا تصویب توسط مجلس بار حقوقی‌اش چیست؟ الزامات حقوقی‌اش چی است؟ باید بشود یا نشود بر طبق قانون اساسی؟ فرمودند که این‌ها بررسی بشود. « کسانی که اهل این مسائل هستند باید بررسی کنند و ببینند که اقتضائات حقوقی و آنچه الزامات حقوقی این مسئله است چیست و طبق همان باید عمل بشود؛ ما وارد آن نمی‌شویم. لکن آنچه از نگاه کلّی من عرض می‌کنم -که به آقای رئیس جمهور هم این را عرض کرده ‌ ام- [این است که] به نظر ما مصلحت نیست که ما مجلس را از این قضیّه برکنار بداریم؛ چون قضیّه ‌ ای است که بالاخره دو سال است که کشور به ‌ طور کلّی متوجّه به آن است و حالا هم به یک نتایجی رسیده؛ [پس] باید مجلس وارد بشود. حالا مجلس چه بکند؟ بنده هیچ توصیه ‌ ای ندارم به مجلس شورای اسلامی که با این چه ‌ جوری عمل بکند. اوّلاً نوع تصمیم ‌ گیری چه ‌ جوری باشد؟ به ‌ نحو تصویب یا رد باشد، یا به ‌ نحو دیگری تصمیم ‌ گیری کنند؟ » این طوری که من می‌فهمم این که شما اصلاً این کار را تصویب بکنید یا رد بکنید یا نه اصلاً یک جور دیگری برخورد بکنید، تصویب و رد را بگذارید کنار و شیوه‌ی دیگری را در پیش بگیرید، این‌ها همه به اختیار مجلس است. یعنی فکر می‌کنم دست مجلس را خیلی باز گذاشتند. لزوماً نفرمودند که بگذارید به تصویب یا رد. برداشت این طوری هست. پس « اوّلاً نوع تصمیم ‌ گیری چه ‌ جوری باشد؟ به ‌ نحو تصویب یا رد باشد، یا به ‌ نحو دیگری تصمیم ‌ گیری کنند؟ آیا رد کنند، آیا تصویب کنند؟ بنده هیچ توصیه ‌ ای ندارم. نظر متَّبَع، نظر نمایندگان ملّت است در مجلس و اینکه [مجلس ‌ ] چه بکند، چه نکند را ما عرض نمی‌کنیم. ما معتقدیم که بالاخره خوب است مجلس را برکنار نکنیم و نمایندگان ملّت باید تصمیم بگیرند ».

فکر می‌کنم که عرایضی که بنده هفته‌ی گذشته داشتم در همین راستا بود که ما دخالت نمی‌کنیم که مجلس با برجام چه کار بکند. حتماً باید مجلس ایفای نقش بکند. همین کاری که الان دارید می‌کنید، ایفای نقش است دیگر، [که] دارید بررسی می‌کنید. بعد اینکه نهایتاً با این بررسی‌ای که انجام دادید با برجام چه کار می‌خواهید بکنید، آیا می‌خواهید به رأی‌گیری بگذارید، تصویب و رد بکنید، آیا جور دیگری می‌خواهید برخورد بکنید؛ مثلاً نمی‌دانم توصیه‌هایی داشته باشید، هر کاری می‌خواهید بکنید تصمیم با شما است. الزاماً رأی‌گیری ممکن است نباشد. ممکن است هم باشد، تصمیم با شماست. بنابراین در این که حالا چه تصمیمی می‌خواهید بگیرید که با برجام چگونه برخورد بکنید حتماً به ما اجازه می‌دهید که نظر کارشناسی خودمان را عرض بکنیم دیگر. در اینجا که ما منعی نداریم که به شما کمک بکنیم و نظر کارشناسی وزارت امور خارجه را خدمت‌تان عرض بکنیم. نظر کارشناسی وزارت امور خارجه این هست که با توجه به اینکه طرف‌های دیگر ما نمی‌آیند برجام را در مجالس خودشان تصویب بکنند، به تصویب نمی‌گذارند، بنا بر این برجام را از نظر قوانین داخلی خودشان برای خودشان الزام‌آور نمی‌کنند، به قانون داخلی خودشان تبدیل نمی‌کنند، با آن به عنوان یک معاهده که باید در پارلمان تصویب بشود برخورد نمی‌کنند، توصیه‌ی کارشناسی ما این است که مجلس محترم هم همین کار را بکند. به عنوان قانون تصویب‌ش نکند. حالا خودتان تصمیم بگیرید، می‌خواهید تصویب بکنید، هر طور صلاح می‌دانید. حضرت آقا هم دست شما را کاملاً باز گذاشتند. می‌خواهید به نحو تصویب و رد برخورد بکنید، می‌خواهید جور دیگری برخورد بکنید اختیار با شماست. نظر کارشناسی وزارت خارجه هم همانی بوده که هست، کماکان وجود دارد. اما بعد ایشان چه می‌فرمایند؟ بعد از اینکه این قسمت تمام می‌شود. « و امّا مسائل بعد از برجا م ». این بحث تحریم و تعلیق و این‌هایی که باید بشود، این‌ها را به عنوان مسائل بعد از برجام دارند باهاش برخورد می‌کنند. « و امّا مسائل بعد از برجام. به نظر ما برخی از مسائل هست که اینها را مسئولین کشور -که البتّه ما با برادران عزیز و صمیمی خودمان در دولت هم اینها را در میان میگذاریم و گذاشته ‌ ایم، برای اطّلاع آقایان هم عرض می‌کنیم-، اوّلاً اگرچه بظاهر در مقابل ما شش دولتند امّا در واقع آن که فعّال است یک دولت است؛ و آن دولت آمریکا است که به ‌ طور کامل در این مسئله وارد میدان است و مشغول عرق ریختن و فعّالیّت کردن و تلاش کردن هستند. مسئولان آمریکایی خیلی بد حرف می‌زنند؛ باید تکلیف این حرفها روشن بشود » حرف می‌زنند، باید جوابشان را بدهیم. کاملاً روشن است. « بالاخره [یک] طرف قضیّه ما هستیم، یک طرف هم آمریکایی ‌ ها هستند. یک بار میگویند که چهارچوب تحریمها حفظ خواهد شد؛ پس ما نشسته ‌ ایم این چند وقت، برای چه صحبت کرده ‌ ایم؟ صحبت کردیم که چهارچوب تحریمها برداشته بشود، تحریمها برداشته بشود. قرار است که چهارچوب تحریمها حفظ بشود! حالا من نمی‌دانم معنای «چهارچوب تحریمها حفظ بشود» چیست؟ ممکن است باز این را هم یک جور معنا کنند امّا آنچه از این حرف برمی ‌ آید، درست مخالف آن علّتی است که ما رفتیم برای مذاکره؛ والّا ما چرا مذاکره کنیم! ما داشتیم کار خودمان را می‌کردیم؛ نوزده هزار سانتریفیوژ ما درست کرده بودیم، می‌توانستیم در مدّت نه ‌ چندان بلندی آن را برسانیم به پنجاه هزار سانتریفیوژ یا شصت هزار سانتریفیوژ؛ هیچ مشکلی برای ما وجود نداشت که این کار را بکنیم؛ بیست درصد را تولید می‌کردیم، می‌توانستیم ادامه بدهیم؛ تحقیق و توسعه را انجام می‌دادیم، همچنان به همان شکل و با همان سرعت می‌توانستیم انجام بدهیم؛ و همچنین بقیّه ‌ ی چیزها را. اینکه نشستیم مذاکره کردیم، در بعضی از موارد کوتاه آمدیم، یک امتیازاتی دادیم، عمدتاً برای این بود که تحریمها برداشته بشود؛ اگر بنا است تحریمها برداشته نشود، پس معامله ‌ ای وجود ندارد، دیگر اصلاً این معنا ندارد. مسئولان این را باید مشخّص کنند و نگویند که مثلاً او برای قانع کردن رقبای داخلی خودش این حرف را میزند. بله، دعوایی که در آمریکا هست، دعوای واقعی است؛ بنده عقیده ندارم که دعوای صوری و ظاهری است، واقعاً اختلاف دارند، علّت اختلافشان هم برای ما روشن است؛ لکن به ‌ هرحال آنچه رسماً گفته می‌شود، پاسخ لازم دارد؛ اگر پاسخ داده نشود همان تثبیت خواهد شد. این یک مطلب است » بنا بر این می‌فرمایند در رابطه با مسائل بعد از برجام، هرچه که آمریکایی‌ها می‌گویند جوابشان را بدهید وگرنه تثبیت می‌شود. اگر می‌آید می‌گوید ما چارچوب تحریم‌ها را حفظ می‌کنیم جواب‌ش این است که پس ما برای چه مذاکره کردیم؟ اگر قرار نباشد که [برداشته شود] دلیلی ندارد ما [پایبند باشیم]. می‌فرمایند که جواب صحبت آمریکایی‌ها را بدهید که تصویب نشود. « نکته ‌ ی دوّم این است که اینها راجع به همان بخشی از تحریمها هم که اظهار می‌کنند که برداشته خواهد شد، می‌گویند تعلیق یا متوقّف می‌شود؛ مسئله ‌ ی ما این نبوده. مشخّص است که تحریم‌های اقتصادی باید برداشته شود؛ گفتیم هم فوراً ! » این یکی از ابهاماتی هست که همیشه مطرح بوده و ما هم جواب داده‌ایم. اینجا حضرت آقا هم دارند با آن برخورد می‌کنند. « گفتیم هم فوراً » یعنی حضرت آقا فرموده بودند که فوراً باید تحریم‌های اقتصادی برداشته بشود. « حالا «فوراً» را معنا کردند، ما هم حرفی نزدیم، اشکال ندارد؛ دوستان ما در اینجا آن «فوراً» را به یک شکلی معنا کردند، یک ترتیبی برایش انتخاب کردند، ما هم مخالفتی نکردیم » . بنا بر این آن ترتیب هم‌زمانی برداشتن تحریم‌ها، اینی که ما گفتیم آن‌ها لغو می‌کنند، قانونش را لغو می‌کنند ولی اجرا نمی‌کنند، بعد ما کارهایمان را انجام می‌دهیم و بعد آن‌ها تحریم‌هایی که برداشته‌اند اجرایی می‌شود، این همان ترتیبی هست که خدمت ایشان توضیح داده شده، ایشان هم فرموده‌اند که اشکالی ندارد، ما هم مخالفتی نکردیم. « لکن بالاخره [تحریمها] باید برداشته بشود، توقّف تحریم نداریم، تعلیق تحریم نداریم؛ اگر آنها تعلیق می‌کنند، خب پس ما هم اینجا تعلیق می‌کنیم، اگر این ‌ جور است ما اقدام اساسی روی زمین چرا انجام بدهیم؛ بنابراین [منظور] لغو تحریمها است البتّه » باز اینجا نکته‌ی دومی که خیلی اهمیت دارد و معمولاً سؤال می‌شود و جوابی که ما دادیم را ایشان توضیح می‌دهد. « البتّه در بعضی از موارد گفتند که لغو دست دولت آمریکا که طرف مذاکره ‌ ی ما است، نیست » . مثل تحریم‌های کنگره که آمریکا نمی‌تواند لغو بکند، فقط رییس‌جمهور آمریکا طبق اختیاراتی که خودش دارد، می‌تواند متوقف بکند. « البتّه در بعضی از موارد گفتند که لغو دست دولت آمریکا که طرف مذاکره ‌ ی ما است، نیست؛ آنها را گفتند که متوقّف میکنیم » . [افتادگی تصویر]

عراقچی: […] آقای لاریجانی رییس محترم مجلس، آقای شمخانی، وزیر امور خارجه آقای ظریف و آقای دکتر ولایتی. اینها کسانی بودند که مقام رهبری فرموده بودند که مذاکرات را از نزدیک پی‌گیری بکنند که ما مرتب خدمت این عزیزان گزارش می‌دادیم. دستورالعمل‌هایی در آن‌جا تعیین می‌شد و به ما می‌گفتند. [پرسش نامفهوم یکی از نمایندگان] عرض کردم. آقای رییس‌جمهور، آقای رئیس‌ مجلس، وزیر امور خارجه، آقای شمخانی و آقای ولایتی. [پرسش یکی از نمایندگان: آقای صالحی هم بودند؟] آقای صالحی و حالا بنده و آقای روانچی به تناسب به جلسه دعوت می‌شدیم. نه ما عضو آن جلسه نبودیم. این ۵ نفر کسانی بودند که از طرف حضرت آقا مشخص شده بودند و مذاکرات را از نزدیک پی‌گیری می‌کردند، دستورالعمل‌هایی می‌دانند، گزارش‌هایی خدمت حضرت آقا می‌دادند، هر موقع هم لازم بود همین جلسه، با اعضایی کمتر یا بیشتر در حضور خود حضرت آقا تشکیل می‌شد. این روال کاری‌ای بود که وجود داشت. بنا بر این آقای دکتر ولایتی از ابتدا به عنوان مشاور عالی در جریان ریز مسائل هسته‌ای بودند و بنده هم گزارش آلمآتی دو را خدمت ایشان عرض کرده بودم. از آلمآتی دو گزارشی که ایشان حالا از منابع مختلف از جمله بنده شنیده بودند، خدمت حضرت آقا دادند، ظاهراً ‌تفاوت‌هایی با گزارش آقای جلیلی داشته و حضرت آقا دستور بررسی داده بودند، دیگر آن بررسی‌ها به کجا رسید من در وزارت خارجه بودم و اطلاعی ندارم و بعداً در مناظره دیدم که به هر حال یک تنشی یا یک اختلاف نظر جدی‌ای در مناظره بین این دو سرور عزیز به وجود آمد که همه شاهد بودیم. بنا بر این بحث آلمآتی بوده و بحث عمان نبوده است.

زاهدی: پس در مورد عمان هیچ گزارشی که بوده باشد خدمت حضرت آقا داده نشده است؟

عراقچی: نه، بحث عمان را همان‌طوری که عرض کردم طبق نظر ایشان وزارت امور خارجه پی‌گیری می‌کرد. تیم معاون اروپا-آمریکای وزارت خارجه مسئول آن بود. جلساتی هم که شرکت کردند، چه در سطح کارشناسی و چه در سطح معاون، گزارشاتش را خود تیم خدمت آقا داده بود. با جای دیگری تناقضی علی القاعده پیدا نکرد.

بحث تحریم‌ها و مراکز نظامی را حالا هر موقع صلاح دانستید واردش بشویم.

نامه‌ی سلطان قابوس و غیره را هم اگر که حالا هر جور صلاح می‌دانید در خواست بفرمایید که خدمت‌تان ارسال بشود یا نشود. بحث حق غنی‌سازی هیچ گاه در ۱+۵ به رسمیت شناخته نشد و گفته نشد. اصلاً موافقت با ادامه‌ی غنی‌سازی اولین بار در مذاکرات عمان شکل گرفت. یعنی آمریکایی‌ها وقتی که از روند ۱+۵ نا امید شدند که جلو برود، همان طوری که عرض کردم روند عمان را آغاز کردند. پیغام پسغام‌هایی دادند. به تعبیر مقام معظم رهبری توسط یکی از سران محترم منطقه. یک همچنین عبارتی به کار بردند و از آن طریق آمدند. در آن مذاکرات آن‌ها گفتند که غنی‌سازی را قبول دارند که ادامه پیدا بکند. همین باعث شد که مذاکرات عمان جلو برود و به نتایجی که الان رسیدیم برسد. در ۱+۵ تا آن مقطع هیچ‌گاه با ادامه‌ی غنی سازی اینها موافقت نکرده بودند الا همان طوری که عرض کردم در بحث آلمآتی که به عنوان گام اول گفتند ادامه پیدا بکند و در گام بعدی باید تعطیل بشود ، که حالا دیگر قضیه ماند. البته چه آمریکایی‌ها و چه ۱+۵ همیشه حق بهره برداری از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای را این‌ها همیشه قائل بودند و همیشه هم گفته بودند. این چیزی نبود. حق استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای. این را همیشه گفته بودند و همیشه به آن اعتراف می‌کردند. ولی از نظر غربی‌ها غنی‌سازی یک حق نیست. غنی‌سازی یک جنبه‌ی اجرایی و عملی از حق استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای هست. بعضی‌ها ممکن است این جنبه‌ی اجرایی را برایشان قائل بشوند و بعضی‌ها را ممکن است قائل نشوند. برای ما هم وقتی که خودمان تحمیل کردیم بهشان در برجام دیگر این حق را قائل شدند و قطعنامه‌ی شورای امنیت هم صحّه گذاشته است. بحث‌های آلمآتی و این‌ها حالا مفصل است.

اما سه تا سؤالی که از گذشته مانده بود. یکی بحث ارتباط قطعنامه و برجام است که آقای دکتر زارعی سؤال فرمودند. یکی بحث آن کانال خرید بود که ماند از جلسه‌ی گذشته که من توضیح بدهم. یکی همین بحث تعلیق و لغو بود که فکر می‌‌کنم الان گفتم، با فرمایشی که حضرت آقا داشتند به نظرم روشن شد. آقای نبویان سوال کرده بودند ولی اگر علاقه‌مند بودند باز هم توضیح می‌دهم. راجع به اصل بحث حقوقی هم یکی دو تا نکته دارم که حالا اگر می‌خواهید اول سؤال بپرسید بعد دوباره واردش می‌شویم.

نجابت: بسم الله الرحمن الرحیم. آقای دکتر من یک توضیحی بدهم. چون مباحث وقتی که ناقص طرح می‌شود یا به اشاره عبور می‌کنیم دوباره باید جلسات دیگری بگیریم تبیین بشود. اگر اینجا بناست مسائل گفته بشود آن نکته‌ای که آقای دکتر جلیلی گفتند دو تا مسأله بود. یکی در مناظره بود که آقای ولایتی فرمودند شما در آلمآتی، صد در صد را می‌خواستید بگیرید و مثلاً بیست درصد را بدهید. این را آقای جلیلی انکار می‌کرد، اسنادش را هم نشان داد. می‌گفت پیشنهاد ما این بود، پیشنهاد آن‌ها این بود؛ ما از بیست درصدِ از صد در صد که پذیرفته بودند، ما ۵ درصدش را پذیرفتیم. یک کیلومتر مثلاً. یکی از این بحث‌ها بود که اختلاف [وجود داشت]. یکی هم در مورد این بود که در جلسه‌ای که جنابعالی هم اشاره کردید رهبر معظم انقلاب هم حضور داشتند، ایشان اظهار فرمودند که آلمآتی را خوب است که به اطلاع عموم برسانید. [یکی از حضار: رهبری فرمودند؟] بله. آن‌جا آقای ولایتی گفتند مرسوم نیست که مباحث دیپلماتیک را به اطلاع مردم برسانند. این دو تا مسأله عنوان شد. [ابوترابی: اسم نبردند] بله. من عذرخواهی می‌کنم. بعد به اشاره صحبت کردیم، اشاره کردند که -هم آقای باقری و هم آقای جلیلی- که آقای ولایتی فرمودند که این مرسوم نیست. دو تا مسأله‌ای که بحث شد این دو تا مسأله بود. ربطی به آن نکته‌ای که گزارشات تعارض داشت، [نداشت]. حداقل اینجا از آن صحبت نشد.

زاکانی: من تشکر می‌کنم. یک چند تا نکته است به ذهنم می‌رسد من عرض بکنم بعد وارد بحث حقوقی بشویم.

نکته‌‌ی اول که راجع به آقای بعیدی‌نژاد، آقای دکتر فرمودند، خب این تقصیری به سمت و سوی مجلس نیست. واقعاً مجلس مسیر درستی را دنبال کرد. کمیسیون مسیر درستی را دنبال کرد. حتی آنچه که منتقل شد که تلقی بحث پیرامون موضوعات داشت که بی شک به بحث راجع به برجام هم می‌انجامید؛ همین که می‌گویند تحریم هست؟ کی هست؟ کی نیست؟ چه جوری هست؟ بحث راجع به برجام هم می‌انجامید، مجلس استنکاف داشت و ما درخواست داشتیم که در این صحبت شرکت نکنیم که صدا و سیما این جوری تشخیص داد که با توجه به اینکه موضوع، موضوع مجلس هست؛ مجلس اولویت داشته باشد و بیان کند. لذا اصلاً مراد و مقصودی راجع به آقای دکتر بعیدی‌نژاد و مسائل پیرامونی نیست. راجع به حضور آقای ظریف که گفتید، بله ما جلسه‌ی قبل آقای ظریف را دعوت کردیم، سفر خارجی تشریف داشتند. امروز دعوت‌شان نکردیم چون مباحث نیمه تمام جلسه‌ی قبل بود باید این مباحث تمام می‌شد. حضور آقای ظریف یک مباحثی از نو آغاز می‌کرد. لذا جلسه‌ی ما ابتر می‌ماند. دعوت نشد، اما از آقای ظریف هم دعوت شده و حتماً ما محضر ایشان خواهیم بود. آن تلقی‌ای که بیرون هست تلقی جمع ما نیست. تلقی بیرون یک تلقی نادرستی است که به بی‌اعتنایی دارند تفسیر می‌کنند که ما هم خودمان قبول نداریم و در حقیقت ارتباط ما با ارتباط دوستان‌مان در دولت یک ارتباط یکپارچه و در واقع درستی است. لذا این جهت هم کاملاً مشخص و معلوم است. همیشه هم مجلس استقبال کرده از این که دوستان بیایند، حتی من دیروز به دبیر محترم کمیسیون هم گفتم که با هیئت رئیسه مطرح خواهد شد، که هر فرصتی را که دوستان دولت برای توضیح خواسته باشند، [از طرف] ما هیچ انتهایی ندارد. در وقت [از طرف] خودمان همیشه زمینه باز است تا بتوانیم با هم صحبت کنیم. ابعاد موضوع دربیاید. چون موضوع، موضوع ملی است، نه موضوع دولتی است و نه موضوع مجلسی است. موضوع، موضوع منافع ملی است ما سر منافع ملی باید دست به دست هم بدهیم و این کار را در نهایت اعتنا و اعتماد دنبال بکنیم.

اما راجع به آن فرمایشات حضرت آقا که فرمودید، واقع امرش ما راجع به مسائل حقوقی اظهار نظر نمی‌کنیم. چون مسائل حقوقی را الان جمعی از عناصر و متخصصین مرتبط با کمیته‌ی حقوقی این مجموعه باید ابعادش را بررسی کند و کم و کیفش را استخراج کنند. مجلس هم قانون‌گذاری نمی‌کند. تلقی دوستان در دولت تلقی غیرحقوقی است. مجلس قانون‌گذاری نمی‌کند. چه در رد و چه در قبولش و چه در هر نوع دیگرش مجلس مجوز می‌دهد. در مجلس، از اصل ۶۲ تا اصل ۹۰ مجلس انواع و اقسام وظایف را برعهده گرفته است که یک بخشی‌اش بخش قانون‌گذاری است و یک بخشی‌اش بخش اجازه است. بله ما اجازه می‌دهیم. مثلاً در همه‌ی توافقنامه‌ها و معاهداتی که به مجلس می‌آید می‌گوییم ما به دولت اجازه می‌دهیم. لذا ما قانون‌گذاری نمی‌کنیم. اصلاً متفاوت است. لذا این تلقی‌ای که تلقی قانون‌گذاری برای دست بستن است، تلقی نادرستی است. هیچ مبنای حقوقی‌ای ندارد.

عراقچی: پس تصویب در کار نیست؟

زاکانی: نه، هیچ مبنای حقوقی‌ای ندارد. ما اگر بنای تصویب داشته باشیم، [در واقع به دولت اجازه می‌دهیم]. در آیین‌نامه ماده‌ی ۱۷۳ تصریح دارد که لایحه‌ای که دولت می‌دهد یک مقدمه‌ای دارد و یک پیوستی دارد. آن معاهده را پیوست می‌کند. ما به دولت مجوز می‌دهیم که آن معاهده را برود طرف قرارداد بشود، طرف حساب بشود یا نشود. یا قیدی اگر ما داریم آن‌جا بزنیم. لذا ما بحث‌مان، بحث رد و تصویب و یا هر چیزی که می‌خواهد اتفاق بیافتد [نیست]، این منوط به تشخیص کمیته‌ی حقوقی است که در کمیسیون مطرح خواهد کرد. ما در کمیته‌ی حقوقی هم داریم دعوت می‌کنیم از حقوقدانان برجسته‌ی کشور که آن‌ها بیایند نظر بدهند و کمک‌کار تخصصی مجلس باشند. [پرسش نامفهوم یکی از نمایندگان] ما الان وظیفه‌مان، وظیفه‌ی کار [کارشناسی]، ورود کارشناسی و ارائه‌ی گزارش است، دولت اگر لایحه بدهد و یا نه، ۱۵ نفر از نمایندگان طرحی را ارائه بکنند، آن موقع اگر هیئت رئیسه ارجاع کرد به کمیسیون ما وظیفه داریم طبق ماده‌ی ۴۴ ورود پیدا بکنیم. لذا ما در این جهت‌ش اظهار نظر نمی‌کنیم ولی خواهش هم می‌کنیم که دوستان دولت این را تأمل بفرمایند چون برای جامعه یک ذهنیتی ایجاد می‌شود که این خلاف آن مبانی و چارچوب حقوقی است که مجلس دارد نسبت به آن ورود پیدا می‌کند.

نکته‌ی بعد راجع به تحریم، به نظرم مقام معظم رهبری این تحریم را به عنوان جزئی از برجام مد نظر قرار دادند، نه موضوعات بعد از برجام. برای موضوعات بعد از برجام مقام معظم رهبری ۴ نکته را بیان کردند. نکته‌ی اول که هم قبل از برجام و هم بعد از برجام مدنظر قرار می‌گیرد، پاسخ‌گویی به زیاده‌گویی‌های آمریکایی‌ها است. یعنی این برای قبل و بعد از برجام فرقی ندارد. هر موقع آن‌ها حرف می‌زنند ما باید پاسخ‌شان را بدهیم برای اینکه اگر حرف نادرست آن‌ها پاسخ داده نشود حرف نادرست آن‌ها به کرسی خواهد نشست. نکته‌ی دومی که مقام معظم رهبری برای بعد از برجام فرمودند، نفوذ آمریکایی‌ها داخل کشور بود. نکته‌ی سوم نفوذ آمریکایی‌ها در منطقه بود. که به مسئولین متذکر شدند که مانع نفوذ آمریکایی‌ها در داخل کشور بشوند و مانع توسعه‌‌طلبی آمریکایی‌ها در منطقه بشوند برای اینکه ذلت و خواری ملت‌ها را به دنبال دارد. و نکته‌ی نهایی‌ای که مقام معظم رهبری راجع به بعد از برجام فرمودند، همان تأکیدی است که امروز می‌فرمایند راجع به اقتصاد مقاومتی. و امیدی هم دادند به نیروهای انقلابی که افق روشن است، امیدوار باشید و در این مسیر حرکت کنید.

ما الان ان‌شاءالله یک ورود کارشناسی به موضوع را داریم. در بحث خودِ تحریم‌ها هم وارد خواهیم شد و نکاتی را که تیم محترم مذاکره کننده دارند و مجموعه‌ی دوستان بیان می‌دارند [بررسی می‌شود]. چون یک موقع بحث توافق ژنو بود، یک موقع بحث توافق لوزان بود، خب این مضبوط و چارچوب‌بند نشده بود. در مقام یک بیانیه بود و قابل تفسیر بود. اما الان بحث برجام است یعنی تعهدات متقابلی که آن‌جا تنظیم شده است و قطعنامه‌ای که در خود برجام به او اشاره دارد و بیان شده است. من خواهشم این است که ان شاء الله ما یک ورود تخصصی پیدا کنیم. کمیسیون با آغوش باز هر چه قدر دولت فرصت بخواهد در اختیار تیم مذاکره کننده و دولت محترم قرار خواهد داد که ان‌شاءالله بتوانیم نهایت استفاده را در جهت ورود به جزییات داشته باشیم.

منصوری آرانی: من یک ابهامی داشتم در ارتباط با صحبت‌تان در مورد اختیار قانون اساسی. بسم الله الرحمن الرحیم. من فکر می‌کنم که قانون اساسی دو وظیفه بر دوش مجلس گذاشته است. یکی قانون‌گذاری است و یکی نظارت بر اجرای قانون. آن جاهایی هم که اجازه هست در حقیقت ما قانون را تصویب می‌کنیم به استناد تصویب قانون ما اجازه می‌دهیم. یعنی در همه‌ی امور چه برای دولت و چه برای سایر جاها با تصویب قانون ما اجازه می‌دهیم. لذا کلاً توافق‌نامه‌ها و تعهدنامه‌هاو این‌ها را هم با تصویب قانون ما اجازه می‌دهیم که انجام بشود. لذا در چارچوب یک مصوبه‌ی قانونی است که اجازه پیدا می‌کند. لذا در قانون اساسی بحث سومی به عنوان اجازه دادن، بر دوش مجلس نگذاشته‌اند الا اینکه ما در تصویب قانون این اجازه را می‌دهیم.

زاکانی: بله، این فرمایش جنابعالی معلوم است. ماده‌ی ۹ قانون مدنی هم تمام عقود و قراردادها را جزئی از قانون و به عنوان قانون تلقی کرده است. این کاملاً معلوم است یا اصل ۱۳۹ قانون اساسی کاملاً مشخص است. اما عرض بنده چیز دیگری بود. عرض بنده این بود که در آن‌جا این تلقی‌ای که از قانون‌گذاری دارد می‌شود برای بستن دست دولت، این تلقی، تلقی غیرحقوقی‌ای است، ما مجوز داریم می‌دهیم. عرض من چیز دیگری بود.

بذرپاش: من پاسخ سؤال آقای منصوری را بدهم. [زاکانی: نه، نمی‌خواهد شما پاسخ بدهید] نه، نه. نظارت مجلس این نیست که قوانینی که خودش تصویب می‌کند، همان‌ها را نظارت بکند. مثلاً شما تحقیق و تفحص از یک سازمانی را که تصویب می‌کنید این یک نوع نظارت است دیگر، یا یک پروژه‌ای را، یا یک موضوعی را، قانونش را شاید مجلس تصویب نکرده است. مثلاً از فلان دستگاه. شأن نظارتی‌‌اش مافوق آن قوانینی است که [خودش تصویب می‌کند]. یعنی محصور نشده در همان قوانینی که خودش مصوب می‌کند. عذرخواهی می‌کنم.

زاهدی: بر اساس فرمایشات حضرتعالی که ناشی از فرمایشات مقام معظم رهبری بود که شما باز کردید، یک سؤال مطرح می‌شود، با تأکید جدی‌ای که حضرت آقا داشتند و جناب آقای دکتر عراقچی هم آن را تقریباً مبسوط باز کردند، آیا دولت تصمیم دارد به مجلس لایحه بدهد یا خیر؟ این را اگر آقای دکتر عراقچی پاسخ بدهند ممنون می‌شویم.

زاکانی: بله، این هم در سؤالات‌شان پس به عنوان یک پیش سؤال بعداً وقتی وارد شدید [پاسخ بدهید]. سؤال این هست که با توجه به تأکیدی که مقام معظم رهبری راجع به نقش ویژه‌ی مجلس فرمودند، دولت قصد دارد الان به مجلس لایحه بدهد یا این قصد را ندارد؟ من خواهش می‌کنم هم سؤالات قبلی و هم این سؤال را پاسخ بدهید تا وارد بحث حقوقی بشویم. بفرمایید.

عراقچی: عرض می‌کنم بعد ادامه‌اش را آقای دکتر روانچی می‌فرمایند. خیلی متشکرم. توضیحات جناب آقای دکتر زاکانی فکر می‌کنم خیلی روشنگر بود از این جهت که پس می‌تواند راجع به برجام فقط بحث تصویب یا رد مطرح نباشد. می‌شود شیوه‌های دیگری را هم فکر کرد. این حتماً خیلی مهم است، به نظر بنده البته، نظر کارشناسی، که ما برجام را به عنوان یک معاهده‌ی بین‌المللی با آن برخورد نکنیم. تصویب‌ش نکنیم که به عنوان یک قانون الزام‌آور داخلی بشود، ولی به عنوان یک برنامه‌ی اقدام مشترک، مجموعه‌ای از اقدامات داوطلبانه به دولت اجازه بدهید که اجرا بکند. این هم به نظرم باز یک راه یک خورده بهتری هست. ممکن است راه‌های دیگری هم وجود داشته باشد که مجلس با این قضیه چگونه برخورد بکند. فکر می‌کنم اگر جمع‌بندی در این خصوص صورت بگیرد آن وقت بعداً دولت اگر لازم باشد لایحه بدهد، یا خود شما طرح بدهید و… . فکر می‌کنم اول راجع به این‌هایش تصمیم‌گیری بشود و بعداً دولت هم اگر لازم باشد نقشی ایفا بکند، حتماً آقای رئیس‌جمهور توجه را دارند. ما هم در وزارت خارجه قرار باشد کاری بکنیم حتماً در خدمت‌تان هستیم.

آن دو تا سؤالی که از گذشته مانده را جواب خواهم داد، ولی قبلش یک بحث کلی حقوقی من دارم که البته خیلی مختصر عرض می‌کنم، که ابعاد حقوقی این برجام و قطعنامه‌ای که صادر شده چه هست؟ و با تصویب قطعنامه و توافق روی برجام چه اتفاقی به لحاظ حقوقی رخ داده است؟ به نظر من دو تا اتفاق مهم رخ داده. مهم‌ترین اتفاق این هست که به لحاظ حقوقی برنامه‌ی هسته‌ای ایران و خود ایران را از یک تهدید برای صلح و امنیت بین‌الملل خارج می‌کند. چون اتفاقی که در این سال‌ها با تصویب قطعنامه‌های شورای امنیت، شش قطعنامه ذیل فصل هفت افتاده بود، این بود که از طرف شورای امنیت برنامه‌ی هسته‌ای ایران به عنوان تهدیدی برای صلح و امنیت بین‌الملل مورد شناسایی واقع شده بود. خب این روزها می‌دانید که قدرت‌های بزرگ، آمریکا، خب زورگویی و سلطه‌طلبی و زیاده‌خواهی در دنیا انجام می‌دهند، ولی به هر حال با توجه به تغییراتی که در دنیا و حقوق بین‌الملل و روش نگاه مردم در دنیا صورت گرفته، هر کاری [که] انجام می‌دهند ابتدا آن پایه‌های حقوقی و مشروعیت بین‌المللی لازم را از دید خودشان برایش ایجاد می‌کنند. یعنی برای هر حتی حمله و جنگی که آغاز می‌کنند، ممکن است جنگ را هم یک جانبه آغاز بکنند، ولی بالاخره سعی می‌کنند قبل‌ش یک اجماع‌سازی بین‌المللی ایجاد بکنند. سعی می‌کنند از شورای امنیت قطعنامه‌‌ای بگیرند. مجوزی ولو به حداقل ممکن بگیرند. یعنی بهانه‌ی حمله به عراق، قطعنامه‌ای در شورای امنیت بود که به کشورها اجازه می‌داد برای جلوگیری از برنامه‌ی سلاح‌های کشتار جمعی عراق (در ظاهر) هر اقدامی را که می‌توانند انجام بدهند. یعنی به دولت‌ها گفته بود می‌توانید هر اقدامی که لازم هست، all necessary measures را [انجام بدهند]، و با استناد به این حمله کردند. یعنی بالاخره حتی برای آن قضیه هم یک استناد حقوقی پیدا کردند. این روش، الان روش جاری هست. اول یک Base حقوقی، یک پایه‌ی مشروعیتی حقوقی و یک اجماع‌‌سازی بین‌المللی‌ای صورت می‌گیرد، بعد به یک کشوری حالا یا حمله می‌کنند یا تحریم می‌کنند. برای ما این کار را انجام داده بودند.