وقتی خانه آیت الله بهجت در طرح توسعه حرم قرار گرفت

زائرین و مجاورین حرم فاطمه معصومه (سلام الله علیها ) سالهاست ناظر طرح های توسعه اطراف حرم هستند که به کندی پیش میرود . علاوه بر مشکلات نقدینگی و ضعف مدیریت شهری یکی از بزرگترین معضلات در مسیر طرحهای توسعه مشکل تملک خانه ها و املاک داخل و حاشیه طرح است .

اهالی قم بارها شاهد پروژه هایی بوده اند که تکمیل آنها معطل تملک و تخریب یکی دو ملک بوده که صاحبان آنها هنوز به توافق با شهرداری نرسیده اند . نمونه اینها در پارکینگ شرقی حرم و بزرگراه عماریاسر هنوز قابل مشاهده است . به خصوص چند خانه ای (که بزرگترین آنها متعلق به بیت مرجع بزرگواری است ) و در مسیر دسترسی به حرم از سمت پارکینگ شرقی قرار دارد و ازدحام جمعیت در ایام تعطیلی و مناسبتی در این مسیر نمایان است .

نگارنده بدون ورود به اختلاف شهرداری و دیگر نهادها با صاحبان این املاک و قضاوت در مورد درستی یا نادرستی وضع موجود به ذکر دو نکته بسنده میکند . نکته اول بیان روایاتی از نحوه عمل امامان معصوم در این زمینه است .

در تفسیر روایی محمد بن منصور معروف به (عیاشی) نقل شده که در زمان منصور، خلیفه عباسی، بر اثر کثرت حجاج می خواستند مسجد الحرام را توسعه دهند، منصور مردمی را که در اطراف مسجد خانه داشتند طلبید، تا خانه آنها را خریداری کند، ولی آنها به هیچ قیمتی حاضر به فروش نشدند، منصور در بن بست سختی قرار گرفته بود (زیرا از یک طرف نمی خواست با اعمال زور خانه های آنها را خراب کند چون انعکاس خوبی نداشت و از طرف دیگر آنها هم حاضر به واگذاری خانه خود نبودند) در این باره از امام صادق (علیه السلام) سؤال کرد، امام فرمود: غمناک مباش در این باره دلیل روشنی است که می توانی با آن استدلال کنی، پرسید کدام دلیل؟ فرمود: به کتاب خدا، پرسید به کجای کلام الهی؟ فرمود: به این آیه: ان اول بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکا زیرا خداوند می گوید: ((نخستین خانه ای که برای مردمان ساخته شد، خانه کعبه بود بنابراین اگر آنها پیش از بنای کعبه خانه ساخته بودند اطراف خانه کعبه مال آنها بود، ولی اگر خانه کعبه مقدم بوده، این حریم (تا آنجا که مورد نیاز زائران خانه خداست) متعلق به کعبه است!

منصور دستور داد آنها را حاضر ساختند و به همین سخن در برابر آنها استدلال کرد آنان در پاسخ فرو ماندند و گفتند: هر طور مایل باشی موافق خواهیم بود.

باز در همان تفسیر نقل شده، که نظیر این حادثه در زمان مهدی عباسی تکرار شد، مهدی از فقهای وقت سؤال کرد همه گفتند: اگر مالکان خانه ها راضی نباشند ملک غصبی را نمی توان داخل مسجدالحرام کرد، علی بن یقطین اجازه خواست تا این مساءله را از موسی بن جعفر (علیه السلام) سؤال کند، مهدی به والی مدینه نوشت تا حل این مشکل را از امام موسی بن جعفر (علیه السلام) بخواهد حضرت فرمود: بنویس ((بسم الله الرحمن الرحیم اگر خانه کعبه اول بنا شده و مردم سپس در کنار آن فرود آمده اند فضای اطراف آن متعلق به خانه کعبه است، و اگر سکونت مردم در آنجا مقدم بر خانه کعبه بوده آنها سزاوارترند)).

چون پاسخ به ((مهدی عباسی)) رسید به قدری خوشحال شد که نامه را گرفت و بوسید، سپس دستور داد خانه ها را خراب کردند، صاحبان خانه به خدمت امام موسی بن جعفر (علیه السلام) رفتند و تقاضا کردند نامه ای در این باب به مهدی بنویسد تا قیمت خانه های آنها را رد کند. حضرت در نامه نوشت: ((چیزی به آنان عطا کن)). او هم آنها را راضی کرد.

نکته دوم خاطره ای است که بنده با یک واسطه از استاندار وقت قم شنیدم . نقل کردند که سالها پیش وقتی منزل مرحوم آیت الله بهجت در طرح حرم تا حرم قرار گرفت استاندار و جمعی از مسئولین شهری به منزل ایشان رفتند و موضوع را مطرح کردند عکس العمل مرحوم این بوده که عبا بر دوش انداخته و از منزل خارج شده . آقایان پرسیده اند که چرا آقا رفت؟ جواب چیست ؟ گفتند ایشان میگوید اگر منزل در طرح توسعه ی شهری است جایز نیست در آن بمانم من حرم میروم تا منزلی تهیه شود و سریعا تخلیه کردند .

بنده مدتی قبل در بالای سر حرم حضرت رضا فرزند مرحوم بهجت را دیدم و صحت نقل را از ایشان جویا شدم عینا تایید کردند و نکاتی اضافه هم گفتند . در پایان از باب النصیحه لائمه المسلمین به مراجع بزرگوار عرض میکنم که عمل ایشان در منظر و الگوی سایر شهروندانی است که شاهد اوضاع هستند .

سید حسین علیزاده طباطبایی

طلبه حوزه و مدرس دانشگاه