آلودگی هوای کردستان معمایی که حل نمی‌شود

م سئله آلودگی هوای کردستان و دیگر استان‌های غرب کشور چند سالیست به معضلی جدی تبدیل شده است به نحوی که در حال حاضر به معمایی مبدل گشته که حالا حالاها خیال حل شدن ندارد.

به گزارش خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، منطقه کردستان، طی چند سال اخیر هوای کردستان به دلیل ورود ذرات ریز گرد و خاک و به اصطلاح معروف «گرد و غبار کشور همسایه عراق» هر از چندگاهی ناسالم می شود، پدیده‌ای که علیرغم چاره اندیشی‌های که تاکنون در سطح ملی صورت گرفته اقدامی قطعی برای حل آن صورت نگرفته نشده است.

این پدیده در برخی از موارد آنقدر میزبان را اذیت کرد و ماندگار شد که رفته رفته به مهمان ناخوانده ای تشبیه شد که صاحب‌خانه شده است.

طی سال جاری نیز در استان کردستان، شمار روزهایی که شاهد هوای ناسالم هستیم روند رو به افزایشی داشته و آخرین مورد آن همین چند روز اخیر است که هوای استان در وضعیت ناسالم قرار گرفت.

در این گزارش سعی ما بر آن است که برخی از راهکارهای حل این معمایی تاریخی را بررسی کنیم...

سوء مدیریت آب در خاورمیانه، یکی از مهمترین دلایل تشکیل گرد و غبار

مدیرکل هواشناسی استان کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنای کردستان اظهار کرد: هسته‌های طوفانی گرد و غبار از ظهر روز چهارشنبه، سوم تیرماه در کشور عراق شکل گرفتند و شرایط برای تشکیل گرد و غبار فراهم شد.

طالب حیدری افزود: به تدریج این پدیده به سمت غرب ایران حرکت کرد و روز پنج شنبه(چهارم تیرماه) وارد کردستان شد.

وی عنوان کرد: روز جمعه غلظت گرد و غبار رو به افزایش گذاشت و در شهرهای مریوان و بانه استان کردستان، بیشترین شدت گرد و خاک مشاهده شد.

مدیرکل هواشناسی استان کردستان با بیان اینکه پدیده گرد و خاک در روز شنبه(ششم تیرماه) نوار غربی کشور، از شهرهای تبریز تا شیراز را فراگرفت، تصریح کرد: این پدیده کردستان را نیز فراگرفت که در شهر سنندج میزان دید به 5000 متر کاهش یافت.

وی در ادامه با اشاره به اینکه امروزه پدیده گرد و غبار به یکی از اساسی ترین معضل‌های خاورمیانه تبدیل شده است، تصریح کرد: سوء مدیریت آب در خاورمیانه به ویژه در کشور عراق، رها شدن زمین‌های زراعی در عراق مرکزی(فرات مرکزی) و همچنین خشکسالی عادی منطقه از مهمترین دلایل تشکیل گرد و غبار در منطقه است.

حیدری با بیان اینکه قدمت تشکیل پدیده گرد و غبار به 10 الی 12 سال پیش بر می گردد، ذکر کرد: از سال 2005 این پدیده به شکل بحرانی ظاهر شد که میان ظاهر شدن غبار به صورت عادی و به شکل بحرانی تفاوت هایی وجود دارد.

وی با بیان اینکه در حالت عادی همیشه در اتمسفر زمین غبار وجود دارد و این مسئله پدیده ای عادی است، بیان کرد: معمولا دید طبیعی حدود 10 کیلومتر است که اگر غبار مقداری افزایش پیدا کند و دید به هفت الی هشت کیلومتر برسد در هواشناسی گرد و غبار عادی گزارش می شود.

مدیرکل هواشناسی استان کردستان ادامه داد: در صورتی که میزان دید به کمتر از 5000 متر کاهش یابد شرایط بحرانی به وجود می آید که موجودات زنده اعم از نباتات و جانوران به دلیل افزایش گرد و غبار دچار مشکل می شوند.

وی تصریح کرد: در جانوران که بخش عمده‌ای از آن را انسان‌ها را تشکیل می‌دهند ریه‌ها و قلب و عروق به شدت آسیب پذیر می شوند، در گیاهان نیز این پدیده بر روی فرآیند فتوسنتز تاثیر سویی خواهد داشت و همچنین کیفیت محصولات درختی و جالیزی نیز به شدت پایین می‌آید.

بحران گرد و غبار مسئله‌ی فراگیر منطقه‌ای و بین‌المللی است

حیدری بحران گرد و غبار را مسئله‌ی فراگیر منطقه‌ای و بین‌المللی عنوان و ذکر کرد: این پدیده کشورهای خاورمیانه از جمله ایران، ترکیه، عراق، سوریه و اردن را تحت تاثیر خود قرار داده است که این چند کشور باید برای حل این معضل با یکدیگر هماهنگ شوند.

وی در ادامه به ارائه راهکارهایی در این ارتباط پرداخت و تصریح کرد: ایجاد حق آبه طبیعی باتلاق‌های عراق که توسط رودخانه‌های دجله و فرات تامین می‌شدند از راه حل‌های بسیار خوب برای جلوگیری از ایجاد پدیده گرد و غبار است.

مدیرکل هواشناسی استان کردستان عنوان کرد: در حال حاضر دجله و به ویژه فرات عملاً از یک رودخانه عادی به رودخانه‌ای رام و بدون سیلاب تبدیل شده اند، در صورتی که در 10 الی 15 سال گذشته، سیلاب‌های فرات با توجه به شدت فورانی که داشتند به داخل دشت های عراق به شدت نفوذ می کردند و در فصل بهار تولید مانداب‌ها و مرداب‌های زیادی می کردند.

وی با اشاره به اینکه مردمان بومی در گذشته از این باتلاق‌ها استفاده‌های مختلفی از جمله برای پرورش ماهی، کشت برنج، شکار و معیشت می کردند، افزود: اما با توجه به مهار آب توسط کشورهای ترکیه، سوریه و خود عراق، عملا دیگر سیلابی وجود ندارد، بنابراین بیشتر سطوح مردابی کشور عراق خشک شده و بستر آنها به چشمه های بی پایانی برای ایجاد گرد و غبار تبدیل شده است.

حیدری، تامین حق آبه این مرداب‌ها، استفاده مجدد از زمین‌ها برای کشاورزی و درختکاری را از راهکارهای لازم برای مهار گرد و غبار نام برد.

وی اضافه کرد: وجود گرد و غبار در استان‌های غرب کشور به دلیل، ورود غبار از کشور عراق است اما در استان‌های خوزستان و مرکز کشور می‌تواند منشا داخلی نیز داشته باشد.

مدیرکل هواشناسی استان کردستان در ادامه تاکید کرد: باید مدیران و دست اندرکاران استانی حساسیت لازم برای حل معضل گرد و خاک را داشته باشند و همچنین آمادگی لازم برای پیشگیری از تبعات احتمالی آن وجود داشته باشد.

وی در پایان یا اشاره به اینکه وجود گرد و غبار به شرایط جوی بستگی دارد، یادآور شد: باید مسئولان تدابیر لازم از جمله تهیه ماسک‌های فیلتردار برای شرایط بحرانی را بیندیشند و در این راستا آمادگی لازم داشته باشند.

سه‌برابر شدن آمار روزهایی که هوای کردستان در وضعیت ناسالم قرار گرفته است

همچنین رییس اداره امور آزمایشگاه‌های محیط زیست کردستان در گفت‌و‌گو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا) منطقه کردستان، اظهار کرد: هوای سنندج روز شنبه(ششم تیرماه) به دلیل افزایش میزان ذرات 2.5 میکرونی گرد و خاک، در وضعیت ناسالم قرار گرفت.

ماهان رحیمی با اشاره به اینکه از روز پنج شنبه هفته گذشته، میزان غلظت ذرات گرد و غبار که منشا آن کشور عراق است در استان کردستان افزایش یافت، خاطرنشان کرد: تعداد روزهایی که امسال هوای استان در وضعیت ناسالم قرار گرفته، افزایش یافته است به گونه‌ای که در سه ماهه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته، تعداد روزهایی که هوای استان در وضعیت ناسالم قرار گرفته سه برابر شده است.

در ادامه گزارش سعی بر آن شد تا برخی دیگر از راهکارهای کاهش آلودگی را نیز بررسی کنیم.

استفاده از گونه‌های گیاهی برای کاهش آلودگی

مدیر پژوهش جهاد دانشگاهی کردستان در گفت‌و‌گو با خبرنگار ایسنای کردستان، اظهار کرد: اگر چه بشر امروزه به تکنولوژی‌های مختلفی دست یافته است، اما به نظر می‌رسد برگ درختان و گیاهان می‌تواند بهترین وسیله جهت بهبود کیفیت هوای محیط زیست بشری باشد.

مهدی ورمزیار افزود: نتایج حاصل از یک تحقیق با عنوان «نقش پوشش گیاهی در کاهش گرد و غبار»، نشان می‌دهد که گونه کرب یا افرای دشتی(Acer campestre) بیشترین تاثیر را در کاهش گرد و غبار دارد.

وی عنوان کرد: نتایج حاصل از این تحقیق نشان می‌دهد که برگ درختان با جذب و حفظ گرد و غبار و سایر ذرات معلق هوا، میزان گرد و غبار و سایر ذرات معلق را تا 75 درصد کاهش داده و تأثیر بسزایی در بهبود کیفیت هوا دارد.

مدیر پژوهش جهاد دانشگاهی کردستان در ارتباط با این پژوهش که توسط پژوهشگران جهاددانشگاهی واحد کردستان صورت گرفته است، بیان کرد: 28 گونه گیاهی مشتمل بر درختان پهن برگ و سوزنی برگ و گیاهان بوته‌ای رایج در فضای سبز شهری مانند گونه‏‌های چنار، افرا،‌ نمدار، زبان گنجشک، توت، اقاقیا، کاج، سرو و ... مورد بررسی قرار گرفت.

وی ادامه داد: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که از بین گونه‏‌های پهن برگ مورد بررسی، گونه‏‌های کرب - افرای دشتی، داغداغان، انجیر، پاپیتال، چنار، پیچک، برگ نو، ارغوان، زبان گنجشک و توسکای ییلاقی و از بین گونه‏های سوزنی برگ فقط سرو خمره‌ای توانایی جذب گرد و غبار را داشته و می‌توانند باعث کاهش گرد و غبار در محیط شوند.

مدیر پژوهش جهاد دانشگاهی کردستان تصریح کرد: نتایج نشان داد که گونه کرب بیشترین و برگ نو کمترین میزان تاثیر را در کاهش گرد و غبار دارد.

ورمزیار خاطرنشان کرد: ایجاد پوشش گیاهی در محیط شهری یکی از بهترین راه‌های کاهش گرد و غبار است و سازمان‌های مرتبط می توانند از طریق فرهنگ سازی و آموزش بستری را فراهم کرده که خانواده‌ها مبادرت به پرورش گل و گیاه در محیط خانه کنند و این امر هم موجب کاهش آلودگی و هم ایجاد طراوت و شادابی در محیط خانه می شود.

وی در پایان یادآور شد: نتایج این طرح می‌تواند کمک فراوانی به دستگاه‌های تصمیم گیرنده کشور جهت حفظ سلامت افراد جامعه کند.

در پایان لازم به ذکر است که حل ریشه‌ای معضل گرد و غبار هوا، نیازمند تصمیم‌های کلان در سطح کشور و منطقه است و نیاز است که مسئولان کشورهای منطقه حساسیت بیشتری روی این موضوع داشته باشند.