ایران و عربستان سعودی، رقابت عمیق تر می شود

به گزارش پارسینه، نشریه آسیا تایمز در تحلیلی به پیشینه و آینده روابط ایران و عربستان سعودی پرداخته است و این روابط را در حال حاضر بحرانی توصیف کرده است.

متن این تحلیل بدین شرح است: برای چند دهه ، منطقه خلیج فارس - تحت قطب بندی آشکار و پنهان "سنی و شیعه" بود، ایران و عراق دو بازیگر اصلی این دو قطب بودند اما با تغییر وضعیت عراق و حذف صدام حسین توسط آمریکا، فصل جدیدی در منطقه آغاز شد و امروز عربستان سعودی و ایران دو رکن اصلی منطقه هستند که در برابر هم صف آرایی کرده اند.

با وجود تلاش های مقطعی جناح هایی از هردو سو برای بهبود روابط دو جانبه و همکاری های عمیق تر، امروز روابط ایران و عربستان از جنگ لفظی ترسناک و رقابت آشکار استراتژیک پر شده است.

در یک دهه گذشته ، عراق ، لبنان ، فلسطین اشغالی ، افغانستان و یمن ،تخته شطرنج رقابت استراتژیک بین ایران و عربستان بوده اند.

نفوذ رو به رشد منطقه ای و برنامه های هسته ای ایران، شروعی برای تعمیق شکاف در روابط ایران و عربستان شده است،اخیرا حتی شنیده شده است که عربستان و اسرائیل با هم برای عملیات جراحی بر تاسیسات اتمی ایران متحد شده اند، عربستان هم آنطور که ایران می گوید در ربودن دانشمند هسته ای ایران، این تنش را به مرز جدیدی رسانده است.

با وجود تفاوت های بسیار زیاد در باورهای دینی - عربستان سعودی به عنوان رهبر جریان سنی و ایران به عنوان رهبر معنوی شیعیان، در دهه های گذشته هر دو کشور به دنبال بهبود روابط با هم بوده اند، آغاز این روابط به 1928 می رسد و در سالهای 1966 و 1968 حاکمان وقت دو کشور ( محمدرضا پهلوی و ملک فیضل) رکورد بازدید از کشور مقابل را شکستند و روابط تهران و ریاض در اوج بود.

در این سالها گرچه عربستان سعودی به طور مداوم با ایران بر سر مسائل مانند نام خلیج فارس اختلافاتی داشتند و اعراب استان خوزستان ایران به عنوان "عربستان" می نامیدند، اما اولویت داشتن مسائل جنگ سرد بین آمریکا و شوروی باعث همگرایی و درک متقابل تهران و ریاض شده بود، در سال 1968 ، بعد از خروج انگلیسی ها از خلیج فارس ، رهبری منطقه به پادشاهان ایران و عربستان واگذار شد.

شاه ایران بود ژاندارم خلیج فارس شد، بلافاصله ایران درگیر در یک برنامه گسترده نظامی ایجاد کردن و مدرنیزاسیون شد، ایالات متحده هم ایران را به عنوان شریک اصلی خود در منطقه برگزید.

شاه در برابر این امتیازات، با اکراه کنترل کشور خود را از بحرین کوچک رها کرد.

با وقوع انقلاب 1979 در ایران قدرت شیعه در روح و ملی همراه با اشتیاق شدید مثل امواج دریا در منطقه خلیج فارس پخش شد، عربستان سعودی به همراه با دیگر کشورهای عرب منطقه ، از انقلاب ایران احساس خطر و تهدید کرد، عربستان سعودی میزبان اقلیت بزرگی از شیعیان ناراضی است که می تواندن به طور بالقوه با انقلاب ایران متحد شده و علیه پادشاهی سعودی اقدام کنند.

بر اساس این محاسبات،سعودی ها بطور فعال از تهاجم صدام به ایران در سال 1980 پشتیبانی کردد و این مسئله شکاف بین ایران و عربستان را بسیار شدید کرد.
در سال 1981 ، به منظور سفت کردن پیچ مهار ایران ، عربستان سعودی با همکاری کشورهای کوچک خلیج فارس شورای همکاری خلیج فارس را تشکیل داد.

عربستان سعودی در این سالها به طرز چشمگیری افزایش تولید نفت خود را برای حمایت از صدام افزایش داد، قیمت نفت کاهش پیدا کرد و این به ضرر ایران بود، چون کل اقتصاد ایران به نفت وابسته بود. به گفته بیل فیسک روزنامه نگار انگلیسی ، عربستان سعودی حدود 250 میلیارد دلار در جریان جنگ ایران-عراق به عراق کمک کرد.

ایرانی ها هرگز این کمک های سعودی را فراموش نکردند، این کمک ها باعث تلفات و خسارات 100 میلیارد دلاری ایران، مرگ یک میلیون ایرانی و یک تریلیون دلار خسارات غیر مستقیم شد، اینها خاطرات تلخی از جنگ هشت ساله بود که در روان ملی ایرانیان جای گرفت.

در سال 1987 ، در بحبوحه تنش های رو به رشد ، یک رویداد غم انگیز که پایان روابط دیپلماتیک دوجانبه طلسم. کشتار مکه ، هنگامی که نیروهای امنیتی عربستان آتش سوزی در اعتراض به زائران در شهرستان مقدس گشوده شد ، منجر به مرگ 275 ایرانی و جراحت صدها بیشتر. در پاسخ ، نمره از ایرانیان سفارت عربستان در تهران حمله کردند ، و هزاران تن از معترضان خواستار سرنگونی سلطنت عربستان. برخورد خشونت آمیز و پاسخ مردمی مشخص شده درجه بی سابقه ای از وخامت در روابط دو طرفه بود.

با پایان جنگ ایران و عراق فاز جدیدی در سیاست خارجی ایران شروع شد، ایران انقلابی گری در عرصه سیاست خارجی را کنار گذاشت و شروع به اتخاذ مواضع واقع بینانه در قبال همسایگانش کرد.

هاشمی رفسنجانی ، رئيس جمهور وقت ایران پروژه ترمیم روابط با سعودی را در دستور کار قرار داد، با انتخاب انتخاب رئيس جمهور اصلاح طلب محمد خاتمى در سال 1997 سیاست تشنج زدایی ادامه یافت.

در سال 1998 ، رئيس جمهور سابق رفسنجانی دیدار از عربستان سعودی برای گسترش روابط تهران-ریاض سه پیشنهاد را مطرح کرد : تفاهم مجدد برای تعیین میزان تولید نفت در اوپک،همکاری های اقتصادی مشترک و ایجاد یک اتحاد امنیتی منطقه ای.

اما در دوره بعد از صدام، با وجود همه این آشتی ها و روابط، رقابتی بین ایران و عربستان برای پرکردن خلاء قدرت عراق در منطقه شکل گرفت.

با روی کار آمدن محمود احمدی نژاد در سال 2005 ، ایران سیاست خارجی جدید خود را به معرض نمایش گذاشت که بطور کل با سیاست آشتی جویانه خاتمی تفاوت داشت.

در سال 2006 جنگ بین اسرائیل و لبنان با حمایت مستقیم ایران از حزب الله لبنان، نشان داد که ایران طرح های بزرگی در سر دارد، ایران بلافاصله با حمایت از غزه در حماس، جای پای خود را در سرزمین های عربی محکم نمود.

به گزارش پارسینه در ادامه این تحلیل آمده است: ایران و عربستان سعودی در این سالها در همه عرصه ها به رقابت و تقابل پرداختد، به عنوان مثال ، در اوپک ، ایران در مورد تعیین سهمیه تولید نفت با ونزوئلا برای به چالش کشیدن عربستان سعودی همراه شد، در سازمان کنفرانس اسلامی ، ایران موضعی سخت تر از عربستان در برابر اسرائیل و امریکا اتخاذ کرد که تلاش های محتطانه و محافظه کارانه سعودی ها را تخت الشعاع قرار می داد.

اما تلخ ترین جبهه برای سعودی ها عراق است،ظهور یک بلوک غالب شیعه در عراق یک حقیقت هشدار دهنده عینی در مقابل چشمان سعودی ها است.

در سالهای اخیر عربستان راهبرد نظامی برای جلوگیری از نفوذ ایران در منطقه را اجرایی کرد، درگیری مستقیم ارتش عربستان با شورشیان شیعه در صعده یمن، نمونه واضح آن بود، اقدامی که با محکومیت شدید از سوی ایران مواجه شد.

نگرانی عربستان سعودی از شورش صعده بیشتر به احتمال شورش اقلیت قوی شیعه در عربستان بازمی گشت تا خود شورش در یمن، شیعیان عربستان در منطقه نفت خیز دمام ساکن هستند.

در طی ملاقات اخیر وزیر امور خارجه آمریکا هیلاری کلینتون با وزیر خارجه عربستان سعودی شاهزاده سعود الفیصل در ماه فوریه، وزیر خارجه عربستان گفته بود : " ما می بینیم موضوع هسته ای ایران چون ما نزدیک تر است، پس خطرش هم برای ما بیشتر است،ما باید پی قطعنامه فوری به جای حل تدریجی [تحریم] باشیم."

نشریه تایمز ( چاپ لندن) اخیرا گزارشی محرمانه را منتشر کرد که حاکی از " موافقت ریاض برای استفاده از گذرگاه هوایی عربستان به جای مسیر متعارف برای کوتاه شدن فاصله جنگنده های اسرائیلی برای بمباران ایران بود".

این گزارش ها و اظهارات چیزی نیست از چشم رهبران ایران دور بماند.

علاوه بر این ، در تلاش برای هرچه بیشتر منزوی کردن ایران ، عربستان سعودی مذاکراتی را با چین انجام داده است،شورای همکاری خلیج فارس به رهبری عربستان به چین اطمینان داده است که مسئله انرژی و مواد خام برای چین را در صورت حمله به ایران جبران می کند.

حمایت از گروه ریگی(جندالله) یکی از چالش های امنیت ملی ایران است که عربستان در حمایت از آن گروه نقش خاصی دارد.

در نوامبر سال 2009 روزنامه کویتی الوطن نامه ای از عبدالمالک ریگی به ملک عبدالله ، پادشاه عربستان را منتشر کرد که از وی "پشتیبانی بیشتر" خواسته بود.

در اواخر ژوئن سال 2010 که موضوع ایران بحث اصلی میان رهبران آمریکا و عربستان شد، در دیدار اوباما با ملک عبدالله، دو رهبر در مورد محدود کردن برنامه هسته ای ایران و تقویت موضع دفاعی عربستان در مقابل ایران با خرید 72 جنگنده اف 15 تاکتیکی عقاب توافق کردند.