نوا و نای زیر تیغ

به گزارش پارسینه ؛طی یک سال گذشته شاهد لغو بیش از 20 کنسرت موسیقی بوده ایم؛ کنسرت هایی که همه دارای مجوز بوده اند و لغو اغلب آنها بدون هیچ توجیه قانونی انجام شده است. براستی نادیده گرفتن مجوزهای قانونی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی چه تبعاتی در فضای فرهنگی و هنری خواهد داشت؟

موسیقی کشور ظرف ماه های گذشته روزهای سختی را گذرانده است. خبرهای پیاپی از لغو کنسرت در شهرهای مختلف ایران، در کنار فشارهای گوناگون بر گروه های فعال در این عرصه، اهالی موسیقی را دل آزرده کرده و سبب رنگ باختن امید آنان به آینده شده است.

در یک سال گذشته بیش از 20 کنسرت در سراسر ایران و با وجود داشتن مجوزهای قانونی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی لغو شده است. به این ترتیب، از هنرمندان موسیقی سنتی همچون «شهرام ناظری» و «حسین علیزاده» گرفته تا خوانندگان جوان پاپ طعم تلخ لغو اجرای برنامه های هنری خود را چشیده اند.

در سال کابوس وار موسیقی، لغو کنسرت «علیرضا قربانی» خواننده ی سرشناس موسیقی سنتی کشور شوک تازه یی را به علاقه مندان این هنر وارد کرد. این کنسرت که قرار بود هفته ی گذشته در شهر «گل بهار» از توابع شهرستان «چناران» در استان خراسان رضوی برگزار شود، چند ساعت پیش از اجرا با حکم دادستان چناران لغو شد. در این حکم آمده است: «اجرای کنسرت موسیقی با فرهنگ عمومی و اصیل این خطه از میهن اسلامی مغایرت دارد و منافع معنوی برای این شهرستان و شهرستان های تابعه ندارد، لذا این جانب به عنوان دادستان عمومی و انقلاب چناران مخالفت شدید خود را با اجرای کنسرت موسیقی مذکور و هرنوع کنسرت موسیقی دیگر اعم از پاپ و سنتی اعلام می دارد.»

در خصوص لغو این کنسرت، ذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد:

1. فعالیت در عرصه ی موسیقی در کشور ما دارای چارچوب های شرعی، قانونی و عرفی تعریف شده یی است که بر مبنای آن مجوز تولید و اجرا از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صادر می شود. هر چند مقامی چون دادستان یک شهر از نظر قانونی ناظر بر فعالیت مسوولان اجرایی به شمار می رود، اما همین نظارت قانونی خود تابعی از قانون به شمار می رود و نمی توان تفسیرهای شخصی را در این پیوند جایگزین قانون ساخت. در ابلاغیه ی دادستانی چناران به هیچ ماده ی قانونی یا حکم شرعی برای لغو مجوز کنسرت استناد نشده و فقط نتیجه گیری و باوری فردی مبنای صدور حکم قرار گرفته است آن هم به صورت غیر متقن. در حکم صادر شده، برگزاری کنسرت «خالی از هرگونه منافع معنوی» برای اهالی شهرستان قلمداد شده است؛ گویی این منافع معنوی برای مناطق گوناگون کشور متفاوت تعریف شده و از آن مهمتر مجوز هر اقدامی در گرو اثبات منافع معنوی آن است! آنچه مشخص است در حوزه ی مسایل شرعی طیف گسترده یی از کنش ها در رده ی کارها یا اعمال «مباح» قرار می گیرد که بر مبنای استدلال یاد شده از این پس مترادف «حرام» یا دست کم «مکروه» قرار خواهد گرفت.

2. صدور احکام غیرمستند و غیر متکی به ادله ی قانونی ضمن ضربه زدن به جایگاه مقام قضایی، شان قانون را متزلزل می سازد زیرا به واسطه ی وحدت رویه ی قضایی در کشور قانون برای همگان و همه جا یکسان است. تکرار این دست تصمیم های برآمده از دیدگاه های خاص سیاسی یا فردی سبب می شود اهمیت قانون به عنوان بایسته ی اول و آخر هر کنشگری به کناری رفته و در جامعه بر کارآمدی آن تردیدهایی وارد آید.

3. علیرضا قربانی یکی از شناخته شدگان موسیقی سنتی ایران است. فعالیت حرفه یی و مهم تر از آن بی حاشیه ی این خواننده که اثرهای فراوانی از وی (همچون قطعه ی مجموعه ی «شب دهم») بارها در رسانه ی ملی و مراسم رسمی گوناگون اجرا شده، قربانی را به خواننده یی محبوب میان مردم و قابل احترام نزد مسوولان فرهنگی تبدیل کرده است. افرادی که تجربه ی حضور در کنسرت های این خواننده را داشته اند بارها شاهد حضور شخصیت های مهم کشور نظیر وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این کنسرت ها بوده اند؛ حضوری که خود نمود تلاش این مسوولان فرهنگی برای قدردانی از چنین فعالانی در حوزه ی موسیقی و همچنین الگوسازی از منش حرفه یی آنان است. با توجه به آنچه گفته شد لغو کنسرت قربانی نه تنها برای طرفداران او بلکه برای مسوولان فرهنگی و خود این خواننده غافلگیرکننده بود.

4. هموار سازی مسیر فعالیت های فرهنگی در کشور از جمله تولید و اجرای موسیقی یکی از وعده های دولت یازدهم بوده است؛ فعالیت هایی که طی سال های گذشته و به واسطه ی نگاه غیرکارشناسانه و تنگ نظرانه ی مسوولان پیشین با چالش های فراوانی روبرو بود. حتی در برخی موردها، عده یی خودسر به بهانه هایی نظیر رعایت نشدن حجاب و بی توجهی به شعایر دینی در جریان کنسرت ها و با هدف جلوگیری از این برنامه های فرهنگی دست به خشونت فیزیکی زدند. به نظر می رسد مخالفان دولت، تلطیف و گشایش فضای فرهنگی کشور را بر نمی تابند و در صدد اعمال فشار بر دولت از این موضع برآمده اند.

5. اگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان مسوول و ناظر برنامه های فرهنگی برای برگزاری کنسرت ها مجوز صادر کرده پس چرا و چگونه این مجوز لغو می شود؟ این پرسش تکراری بعد از لغو هر کنسرت، بارها و بارها مطرح می شود و به نظر می رسد پاسخ روشنی به آن وجود ندارد. عده یی معتقدند نبود هماهنگی میان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت کشور و اختلاف در این 2 نهاد بر سر بسیاری از مساله ها که موسیقی نیز جزو آن ها است یکی از دلیل های اصلی رخدادهایی چون لغو کنسرت موسیقی است. بدون شک در صورت وجود هماهنگی میان این نهادها و ابلاغ دستورکارهای لازم به استانداران و مسوولان نیروی انتظامی شهرهای کشور، کمتر شاهد بروز مشکلات اینچنینی خواهیم بود.

6. نکته ی دیگری که در اینجا باید به آن اشاره کرد اهمیت نقش آفرینی هرچه بیشتر دولت در این خصوص و پیگیری پرونده ی سنگ اندازی در مسیر فعالیت های فرهنگی از نشر کتاب تا اجرای موسیقی است. کامیابی عده یی که به دنبال محدود کردن فضای فرهنگی کشور هستند نه تنها تفسیری وارونه از منویات فرهنگی رهبر انقلاب در سال اقتصاد و فرهنگ ارایه می دهد بلکه وعده های رییس جمهوری به ملت را زیر سوال می برد و موجب دلسردی بسیاری از علاقمندان مسایل فرهنگی خواهد شد.

7. در پایان گفتن این نکته ضروری است که اتحاد و یک صدایی فعالان موسیقی کشور می تواند به تقویتِ عزم و انگیزه ی دولت برای رفع چالش های این عرصه کمک کند. همانطور که در گذشته و در جامعه ی سینمایی کشور شاهد بودیم، یکی از دلیل های اصلی موفقیت سینماگران در رفع پلمپ «خانه سینما»، اتحاد و همکاری آن ها بود که دولت را به کنش جدی تر در این خصوص تشویق کرد. در این ارتباط «خانه موسیقی» روز گذشته در بیانیه یی به لغو کنسرت ها و بهانه قرار دادن موسیقی برای زیر فشار قرار دادن دولت را اعتراض کرده است. به این ترتیب این امیدواری وجود دارد که با پیگیری مسوولان فرهنگی کشور و همراهی قوه قضاییه کمتر شاهد مشکلاتی از این دست باشیم.