شفاف سازی دراتاق بازرگانی به مدد دستیابی به اقتصاد سفید

به گزارش پارسینه ؛از آن جایی که داشتن اتاق بازرگانی کارآمد و مفید مستلزم وجود اطلاعاتی شفاف و به دور از هر گونه رانت و فساد بوده و با توجه به این که شعار اصلی گروه خواستاران تحول دستیابی به اقتصاد سفید جهت نیل به اهداف بلند مدت در راستای ایجاد عملکرد مثبت برای خدمات رسانی و رسیدن به جایگاه شایسته در اقتصاد و به کار گیری توان بخش خصوصی به بهترین شکل ممکن است، نقطه نظرات اعضاء گروه خواستاران تحول درباره این شعار ، راهکارهای تحقق و نتیجه ای که از رسیدن به آن به دست خواهد آمد، مورد بررسی قرار گرفته و در این گزارش در جریان نقطه نظرات این اعضاء قرار خواهیم گرفت.

اقتصاد سفید؛ ابزار مقابله با سوءاستفاده ‌کنندگان تحریم

محمدرضا بهزادیان یکی از اعضاء گروه خواستاران تحول است که در سال 81 سکان دار اتاق بازرگانی بوده ، همواره به عنوان فردی پیشرو در ارائه طرح های سازنده جهت اصلاح معایب موجود در ساختار اتاق بازرگانی و پیاده سازی برنامه های مفید برای رسیدن به اقتصادی شکوفا، شناخته شده است. بهزادیان همواره خواستار ایجاد تحول و بهبود شرایط در اتاق بازرگانی بوده و عملکرد وی نیز بیانگر همین مطلب است.

وی درباره اقتصاد سفید می گوید: اساسا تصمیم تحول‌خواهان برای ورود به اتاق بازرگانی این است که مسیری را پایه‌گذاری کنند که به اقتصاد سفید منتج شود تا در یک چهارچوب روابط منضبط و مشخص در اقتصاد داخلی و خارجی و بر اساس تمام مقررات مکتوب داخلی و خارجی روابط را توسعه و گسترش داده تا بتوانیم به وسیله اقتصاد سفید، با سوءاستفاده‌کنندگان از شرایط ویژه‌ای مانند تحریم مقابله می‌کنیم.اتاق بازرگانی به عنوان یک سازمان مردم نهاد، حافظ منافع تولیدکنندگان، سرمایه‌گذاران، کارگران و مصرف‌کنندگان است، تصریح کرد: باید این مسئله را وظیفه خود بداند که روابط اقتصادی را در ابعاد داخلی، قیمت تمام شده و هزینه‌های سربار آن کاملا روشن کند.

معاون وزیر کشور در دولت اصلاحات همچنین در خصوص تشریح اقتصاد سفید و لزوم پیاده‌سازی آن در اقتصاد کشور معتقد است: ما به دنبال اقتصاد سفید و اتاق سفید هستیم، تصور ما این است که در دوران تحریم‌های تحمیلی به مردم ایران و برای پیدا کردن راه‌حلی برای انجام روزمره امور اقتصادی کشور، واژه‌ای به نام «دور زدن تحریم‌ها» باب شد، که عمدتا مورد استناد برخی از مسئولین و افرادی که ذهنیت‌شان در سوءاستفاده از این شرایط بود، قرار گرفت.حاصل دور زدن تحریم‌ها با نگاه به سال‌هایی که از آن گذشته، تولد افرادی همچون رضا ضراب و بابک زنجانی‌ها بود. جمع جبری آن چیزی که حاصل دور زدن تحریم‌ها و ورود به عرصه اقتصاد خاکستری یا اقتصاد سیاه بود، از بین رفتن میلیاردها دلار درآمد ملت ایران طی هشت سال گذشته بود.

معاون اسبق وزیر کشور دولت اصلاحات با اشاره به اینکه با تدبیر مقامات عالیه نظام و دولت آقای روحانی کشور با یک رویکرد جدید وارد عرصه بین‌المللی شده، می گوید: با وجود این شرایط در پی آن هستیم که مشکلات خود را در صحنه بین‌المللی حل و فصل و به اقتصاد و روابط بین‌المللی شفاف بازگردیم. روال طبیعی رسیدن به وضعیت شفاف به گونه‌ای است که با امید به نتیجه رسیدن مذاکرات هسته‌ای فرصت حضور در روابط منطقی با بازارهای بین‌المللی گشوده می‌شود و شرایطی پدید می‌آید که می‌توان مقابل هر توجیهی برای سوءاستفاده از تحریم‌ها را گرفته و بیش از این اجازه ندهیم که منابع مردم ایران به تاراج برود. در این مسیر یکی از اصلی‌ترین نهادهایی که می‌تواند به کمک تصمیم‌گیران اقتصادی کشور بیاید، اتاق بازرگانی است.

بهزادیان همچنین معتقد است: اساسا تصمیم تحول‌خواهان برای ورود به اتاق بازرگانی این است که مسیری را پایه‌گذاری کنند که به اقتصاد سفید منتج شود تا در یک چهارچوب روابط منضبط و مشخص در اقتصاد داخلی و خارجی و بر اساس تمام مقررات مکتوب داخلی و خارجی روابط را توسعه و گسترش داده تا بتوانیم به وسیله اقتصاد سفید، با سوءاستفاده‌کنندگان از شرایط ویژه‌ای مانند تحریم مقابله می‌کنیم.همچنین از سوی دیگر باید بتوانیم در بازارهای داخلی برای تمام هزینه‌های واردات کالا و قیمت تمام شده کالای صادراتی با یک معیار و ضابطه مشخص برخورد، تا کمتر شاهد باشیم که به بهانه تحریم‌ها هزینه‌های سربار روی کالاهای وارداتی محاسبه شوند. ضمن این که باید با اتخاذ کردن این شیوه، کمتر شاهد اجحاف نظام بانکی برای انتقال وجوه از نقطه‌ای به نقطه دیگر باشیم. لذا در شرایطی که هزینه‌های نظام بانکی در اعتبارات اسنادی رقمی بیش از سه‌هزارم مبلغ نباید باشند، ما شاهد این هستیم که فعالین اقتصادی رقمی در حدود ۷.۵ درصد برای اینگونه نقل و انتقلات پرداخت می‌کنند و با وجود این شرایط، هزینه تمام شده کالاها افزایش پیدا کرده و در نهایت مردم گرفتار ایران باید تمام هزینه‌ها را پرداخت کنند.

معاون اسبق وزیر کشور دولت اصلاحات با اشاره به این که اتاق بازرگانی به عنوان یک سازمان مردم نهاد، حافظ منافع تولیدکنندگان، سرمایه‌گذاران، کارگران و مصرف‌کنندگان است، می افزاید: باید این مسئله را وظیفه خود بداند که روابط اقتصادی را در ابعاد داخلی، قیمت تمام شده و هزینه‌های سربار آن کاملا روشن کند. بنده معتقد هستم که اگر بتوانیم رده ضریب فساد موجود در کشور را که بسیاری از آن حاصل هزینه‌های سربار و دور زدن تحریم‌ها است، کاهش و پایه اعتباری روابط سالم اقتصادی کشور را در آماری که هرساله منتشر می‌شود، بالا ببریم، حتما می‌توانیم اعتماد بسیاری از سرمایه‌گذاران خارجی و ایرانیان خارج از کشور را برای سرمایه‌گذاری در ایران که بهشت همه سرمایه گذاران است به دست آوریم تا در نتیجه بتوان به وسیله آن کشور را بسازی.

با اقتصاد سفید، اقتصاد سیاه و خاکستری را از بین می بریم

جمشید عدالتیان عضو منتخب هیت نمایندگی اتاق بازرگانی ایران در سال 81 و نایب رییس اتاق بازرگانی تهران در همان سال بوده و همواره دوشادوش بهزادیان به دنبال ایجاد تحول های سازنده و دستیابی به شرایط مطلوب اقتصادی در کلیه زمینه های اقتصادی و به خصوص اتاق بازرگانی بوده است.

وی در زمینه اقتصاد سفید می گوید: به طور کلی سه نوع اقتصاد داریم که عبارتند از سفید،سیاه و خاکستری که با اقتصاد سیاه با همان اصطلاح بازار سیاه آشنا هستیم.اقتصاد سیاه به دو دلیل اقتصاد بدی تعریف می شود،یکی ممنوعیت شرعی(ممنوعیت اخلاقی در کشور های دیگر) و دو،ممنوعیت قانونی کالای مورد معامله مثل مواد مخدر و اسلحه و پولشویی و...اقتصاد خاکستری،اقتصادی نیست که به اندازه اقتصاد سیاه منع قانونی و شرعی داشته باشد مثل قاچاق ماشین لباسشویی و یخچال و ...که برای مردم ضرری ندارد اما در کل به اقتصاد کشور لطمه وارد می کند و اقتصاد سفید هم اقتصادی است که هم شرعا و هم قانونا به طور کاملا شفاف انجام می شود و مشخصه اصلی آن با تعبیر رنگش که بعضی به آن اقتصاد شفاف هم می گویند این است که در این سیستم بازار به صورت کاملا شفاف،رقابتی و با کیفیت بدون هرگونه رانت و رشوه فعالیت می کند که موارد ممنوعه مذکور آن را به وادی خاکستری می کشاند.جالب اینجاست که اقتصاد خاکستری و سیاه پایگاههای خود را در جامعه دارند مثل مافیای ایتالیا و گرگ های خاکستری در ترکیه و گروههای مافیای روسیه که با آمدن اقتصاد سفید در این کشورها شروع به رنگ باختن کردند.

عدالتیان همچنین معتقد است:ما اقتصاد سفید را در کشورهای قانونمند مثل آلمان و فرانسه می بینیم که البته در هر کشوری هر سه نوع اقتصاد وجود دارد،اما ملاک حجم هر کدام است که تعیین کننده نوع اقتصاد آن کشور است.مثلا در کشور افغانستان حجم درآمد ارزی اقتصاد سیاهش از اقتصاد سفیدش بیشتر است که صادرکننده بزرگ مواد مخدر است و کشورهای دیگری در آفریقای جنوبی که به قاچاق اسلحه اشتغال دارند و گروههای تروریستی را تغذیه می کنند و یا جابجایی غیر قانونی پول دارند از این دست هستند.وقتی از اقتصاد سیاه حرف به میان می آید در سطح جهان چیزی در حدود دو هزار میلیارد دلار مورد نظر است که می توان بسیاری از سیاستمدار ها و دادستانها و دادگاهها را خرید و حتی نفوذ سیاسی به دست آورد و شبکه بسیار وسیعی را شامل می شود.از اقتصاد سیاه قوی تر اقتصاد خاکستری است که حجم درآمدی آن تقریبا دو برابر اقتصاد سیاه است. کشورهایی که اقتصاد خاکستری فعالی دارند عموما کشورهای توسعه نیافته هستند و سیستم سرمایه گذاری قدرتمندی ندارند و به دلیل تلاش برای نفوذ و فراهم کردن رانت و رشوه،مثل دور زدن گمرک،خرید دادگاه با رشوه و...فساد در این کشورها بیداد می کند.

به اعتقاد وی ،در کشور ما هم تحریم ها می توانند به اقتصاد سیاه و خاکستری دامن بزند وبدین ترتیب مجبور به تغییر موضع از اقتصاد سفید به خاکستری خواهیم شد که به آن دور زدن تحریم می گوییم که نا حدودی هم درست است اما در همان موقعیت فضا برای فساد ایجاد می شود و افراد بعضا کل اقتصاد و دولت را دور می زنند و به دلیل عدم شفافیت اختلاس های مکشوفه رقمهای نجومی دارند و اقتصاد را از خاکستری به سیاه می کشاند و در اقتصاد سیاه و خاکستری منافع فرد به منافع کشور ترجیح داده می شود .

بنابراین تحول با ذکر برنامه فکری خود که با هفتاد بند بیان کرده ،تلاش بر نهادینه کردن اقتصاد سفید و کوچک کردن اقتصاد سیاه خواهد داشت که دلایل ساده ای هم دارد،زیرا در اقتصاد سفید،اقتصاد و بنگاهها و سرمایه گذاری می تواند رشد کند و در این اقتصاد همه با هم اعم از بنگاهدار و کارگر و مردم عادی و...خوشبخت خواهند بود.در حال حاضر شفاف ترین اقتصاد دنیا را سنگاپور دارد،بعد اسکاندیناوی،سوئد، نروژ، آلمان و...که شاهد این هستیم که این کشورها از نظر رفاه عمومی از همه بالاترند که سفیدی اقتصاد منجر به توسعه یافتگی اقتصاد هم می شوند

عدالتیان در این مورد که چگونه می توان به اقتصاد سفید که شایسته سالار،رقابتی و با حداقل ویژه خواری است دست یافت، می گوید: به نظر من می توان از نهاد های مختلف این پیغام را داد،که یکی از این نهاد ها اتاق است و باید شفاف سازی عمیقی را در خود به وجود بیاورد و رانت و رابطه داخلیش را از بین ببرد.اگر اتاق سفید باشد،فریاد سفیدکننده ای هم در جامعه سر خواهد داد و اقتصاد سیاه و خاکستری را می تواند به حداقل رسانده و به حرف مردم هم در کنار صنعتگران توجه کند ومعمولا اشتباهی پیش می آید که بنگاههای دولتی با دولت اشتباه گرفته می شود.در اقتصاد سفید هیچ بنگاهی از جمله دولتی با تمام اختیاراتش و امتیازاتش نمی تواند دوام داشته باشد و خود را به بخش خصوصی واگذار خواهد کرد.در شرایط شفافیت که هرج و مرج نباشد سر و ته بازار معلوم خواهد بود.خواستاران تحول چون همگی سفید و آرمانگرا و شفاف هستند هیچ ترسی از درگیری و مبارزه گری ندارند.

به اعتقاد عدالتیان، شاید افرادی از گروه های خاکستری و سیاه مایل به ورود به اتاق باشند که قبل از پخش شدن صدایشان در جامعه باید صدایشان در نطفه خفه شود.افرادی که کاندید شوند و یا حتی داخل اتاق باشند حتما بنگاهدار و دارای کارت هستند و قانونا دولتی نیستند پس ترس اصلی دولتی شدن اتاق نیست بلکه سیاه و خاکستری شدن اتاق است. ضمن این که خواستاران تحول به دنبال اقتصاد و اتاق سفید هستند با این مبانی که ریز برنامه هایش بدون کلی گویی مطرح هم شده،اقتصاد نباید رئیس محور باشد و باید عضو محور باشد،اقتصاد باید شایسته سالار باشد و برای اولین بار حقوق شهروندی سازمانی را مطرح کرده یعنی حقوق یک عضو در اتاق برابر حقوق رئیس اتاق است و فقط از نظر وظایف با هم فرق دارند که در این حالت سرمایه مشارکتی اتاق بیشتر می شود و بالتبع بهتر می توان اقتصاد سفید را جاری کرد.اقتصاد سیاه و خاکستری بعضا بر اثر ناآگاهی و بی خردی به وجود می آید که شخص فکر می کند اگر بار خود را ببندد موفق خواهد بود اما در کل به ضرر کشور است.اقتصاد سفید برای بنگاهدار و تمام افراد احساس امنیت را به همراه خواهد داشت و باعث رشد همه افراد از جمله کارگر،سرمایه گذار و...خواهد شد.

نایب رییس اسبق اتاق بازرگانی همچنین می گوید: در کنار اقتصاد سفید،اقتصاد سبز هم مطرح است.اقتصاد سبز در دنیا به معنی بالا بردن درآمد ناشی از تولید ناخالص داخلی و کنار زدن اقتصاد نفت محور است.به طور کلی اقتصاد سبز یعنی درآمد ناشی از تولید ناخالص ملی منهای درآمد حاصل از برداشت منابع طبیعی مثل نفت و خام فروشی.ما در اتاق همین هدف را در قالب واژه سفید دنبال می کنیم.اگر اصلاحات ساختاری در بخش خصوصی و اتاق بازرگانی اتفاق بیافتد رسیدن به اقتصاد سفید امکان پذیر خواهد بود و اگر عضو محوری جای خود را به ریاست محوری دهد طبیعتا بخش تاریکی در اقتصاد نخواهیم داشت و یا رفته رفته بخش های تاریک روشنخواهد شد و لابی ها و رانت ها نیز از بین خواهد رفت.همچنین اگر درساختار بخش خصوصی و به خصوص پارلمان بخش خصوصی که همان اتاق بازرگانی است، اصلاحات صورت پذیرد، نتیجه آن دستیابی به اقتصاد سفید است.

دستیابی به اقتصاد سفید به یاری تحولات ساختاری

امین الله فرهادی از اعضاء اتاق بازرگانی و مدیرعامل هلدینگ فدک در مورد اقتصاد سفید معتقد است: در واقع نقطه مقابل اقتصاد سیاه یا خاکستری است که با آن مواجه هستیم و از مشخصه های اقتصاد خاکستری می توان به فعالیت های رانتی ، پشت پرده و غیر شفاف اشاره کرد که به موجب این اتفاقات فرآیندها، ساختار ها و تصمیم گیری های غیر شفاف هم اتفاق می افتد.اگر اصلاحات ساختاری در بخش خصوصی و اتاق بازرگانی اتفاق بیافتد رسیدن به اقتصاد سفید امکان پذیر خواهد بود و اگر عضو محوری جای خود را به ریاست محوری دهد طبیعتا بخش تاریکی در اقتصاد نخواهیم داشت و یا رفته رفته بخش های تاریک روشن خواهد شد و لابی ها و رانت ها نیز از بین خواهد رفت.

فرهادی با بیان این مطلب که معاملات پشت پرده و تصمیمات فردی در فضای اقتصاد سفید جایی نخواهد داشت، می افزاید: همه اعضا در اقتصاد سفید مشارکت خواهند داشت و همه اعضاء در این نوع فضا حق رای دارند و هیچ کس نمی تواند تصمیم خود را بر تصمیم دیگران ترجیح دهد. در این نوع اقتصاد عقاید هیچ گروهی، هیچ نژادی و هیچ قومی بر دیگری ارجحیت نخواهد داشتبا حضور پایش گران عمومی جامعه ، تریبون های آزاد و حضوربا نشاط همه اعضاء و فعالین اقتصادی، اقتصاد سفید می تواند جاری و قابل دسترسی باشد و اقتصاد سیاه و رانت را از فضای مایوس جامعه دور کند و این کار فقط با اصلاح ساختار اتاق بازرگانی و بخش خصوصی و سایر مبادی قانونی در کشور محقق می شود.

اقتصاد سپید مدینه فاضله ای که باید به آن برسیم

امیر محسنی از دیگر اعضاء اتاق بازرگانی ، کارآفرین و مدیرعامل شرکت بین المللی پارسی راد ایرانیان در این باره معتقد است: اقتصاد سپید در واقع برای اقتصاد کشورمان یک مدینه فاضله محسوب می شود که با رسیدن به آن تولید، صادرات و در نهایت اقتصاد ایران در شرایط بسیار مطلوبی قرار می گیرد.اقتصاد سپید یعنی دوری از دروغ و اجتناب از کوچک نمایی و بزرگ نمایی ، دوری از آمار غلط و افزایش تولیدات ملی، اقتصاد پاک و رقابتی در فضایی آزاد و سالم، اقتصادی که فعالیت در آن برای هر کسی می تواند مطلوب باشد. به طور کلی فعالان اقتصادی باید طرحی را از اقدامی که در پی آن هستند به تصویر بکشند. این تصمیم‌ها باید حرفه‌ای، کارآمد و تاثیر‌گذار باشد. ما در این راه باید ابزار‌هایی را طراحی کنیم تا صداهای بیشتری را در جامعه با خود همراه کنیم. اگر ما در راه مبارزه با فساد اطلاعاتی را به گوش مردم برسانیم باید در ابتدا اقناعی را ایجاد کرده و پس از آن دیگران را ترغیب کنیم.

اتاق بازرگانی مطلوب، اتاقی شیشه ای است

عبدالحمید امامی از اعضاء اتاق بازرگانی و رئیس هیات مدیره شرکت بازرگانی پیشکسوتان صبا هم در این زمینه معتقد است:اتاق بازرگانی باید شفاف سازی را از درون خودش آغاز کرده، دیوارها را برداشته و محیطی شیشه ای و شفاف ایجاد کند.برای شفاف سازی محیط اقتصادی هر کس یا سازمانی باید از خودش شروع کند و محیط بسته در اقتصاد باید از میان برود چرا که رفتارها و محیط بسته درمقایسه با محیطی که تحت نظارت است، تفاوت دارد. هر چه شفافیت در رفتارها و عملکردها بیشتر باشد ، می تواند موثر تر باشد.مبارزه با رانت خاستگاه ملی می طلبد و نمی شود در مورد رانت و فساد موردی عمل کرد و در زمانی که پدیده رانت و سوء استفاده وسیع شده ، این مسئله باید در سطح کلان سازماندهی شود تا کشورمان با توجه به یک نظام سالم و تحت تعلیم آموزه های مذهبی عالی به جایگاهی که شایسته است ، دست یابد.

عضو هیات مدیره هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس با اشاره به این مطلب که هر کسی در موقعیت خودش باید سعی در مبارزه با فساد داشته باشد، می گوید: سازمان مهمی مثل اتاق بازرگانی هم باید سازوکارهای خاص خودش را تعیین کند و باید با قوه قضائیه مراوداتی در زمینه مبارزه و پیشگیری از فساد اقتصادی داشته باشد.اگر سازمانی مثل اتاق بازرگانی با توانمندی هایش رانت و فساد را به وسیله وضع آئین نامه های سالم ، شفاف، روان و کارآمد از خودش دور کند، می تواند این روند را در همه عرصه های اقتصادی پیگیر باشد. در واقع مبارزه با رانت و فساد عزم ملی می خواهد و کار یک قوه خاص نیست و تمام قوا باید در کنار هم با این قضیه مبارزه کرده و افرادی روی کار بیایند که هدف اصلی شان براندازی فساد و سوء استفاده های اقتصادی باشد.