یارانه نقدی بودجه را می‌بلعد

با گذشت پنج سال از آغاز اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها که با اصلاح قیمت حامل‌های انرژی و افزایش قیمت این کالاها آغاز شد و همزمان با آن، یارانه نقدی 45 هزار تومانی به مردم پرداخت شد؛ جمع‌بندی‌ها نشان می‌دهد که تاکنون بیش از 5/ 162 هزار میلیارد تومان یارانه نقدی به مردم پرداخت شده که مصرف این میزان اعتبار در پروژه‌های عمرانی کشور شاید نتایج بهتری را به دنبال داشت.

هرچند، افزایش قیمت حامل‌های انرژی و پرداخت یارانه نقدی از سال 89، با هدف آنچه که «کاهش شکاف طبقاتی» و «افزایش عدالت در توزیع درآمد نفت» ‌خوانده شد؛ در سال‌هایی به اجرا درآمد که ایران از نظر درآمدهای نفتی مشکل چندانی نداشت و شرایط تحریم‌های بین‌المللی نیز تا این حد سخت نشده بود. اما حالا با افت قیمت نفت و بازگشت شکاف طبقاتی پیش از اجرای هدفمندی یارانه‌ها، به نظر می‌رسد فرصت مناسبی است که منابع حاصل از افزایش قیمت‌ها به سمت و سوی دیگر به جز «بازتوزیع یارانه‌ای»‌میان مردم برود. پارسال و به هنگام بررسی اصلاحیه بودجه سال 92 در مجلس، ‌محمدباقر نوبخت به‌عنوان سخنگوی اقتصادی دولت از نیاز «200 هزار میلیارد تومانی پروژه‌های عمرانی نیمه‌کاره برای اتمام فرآیند ساخت‌وساز» خبر داده بود و حال ارقام ارائه‌شده از سوی کمیسیون اصل 90 مجلس نشان می‌دهد که رقم تقریبی این عدد، در پنج سال گذشته صرف یارانه نقدی شده است. چنانکه مقایسه ارقام موجود از یارانه نقدی پرداخت شده و همچنین بودجه مصوب عمرانی نیز این فرضیه را قوت می‌بخشد که با تخصیص این منابع به پروژه‌های عمرانی شاید بهره بیشتر و رفاه بالاتری را برای مردم به ارمغان بیاورد.

اما روند پرداخت یارانه نقدی و بودجه عمرانی چگونه بوده و چرا این اعداد مهم است؟

مطابق جدولی که کمیسیون اصل 90 مجلس ارائه کرده، تقریبا 4/ 11 هزار میلیارد تومان در زمستان سال 89 از سوی دولت وقت برای یارانه نقدی هزینه شده است. باید توجه داشت که این رقم، برای سه ماه بوده است و تقریبا نیمی از بودجه‌ای است که دولت در سال 89 به پروژه‌های عمرانی اختصاص داده است. این ارقام در سال‌های بعد، به‌شدت رشد می‌کند چون یارانه‌بگیران افزایش پیدا کرده و تعداد خانوارهایی که به 45 هزار تومان تمایل پیدا کرده‌اند بیشتر شده است.

رقم یارانه نقدی پرداخت شده به یکباره از حدود 3/ 37 هزار میلیارد تومان در سال 90، به حدود 3/ 41 هزار میلیارد تومان می‌رسد. این در شرایطی است که کل بودجه عمرانی که در این سال از سوی دولت آقای احمدی‌نژاد پرداخت شده، کمتر از 14 هزار میلیارد تومان بوده است. در سال 92 نیز، دولت آقای روحانی 42 هزار میلیارد تومان برای یارانه نقدی پرداخت کرده است، آن هم در زمان تشدید تحریم‌ها و آغاز به کار دولت. این در شرایطی است که نیمی از این رقم، در پروژه‌های عمرانی استفاده شده است. همین الان هم در 9 ماهه اول سال جاری، رقمی که برای یارانه نقدی پرداخت شده (براساس گزارش‌های غیررسمی و با فرض پرداخت 4/ 3 هزار میلیارد تومان بابت یارانه نقدی) بسیار بیشتر از رقمی است که تاکنون برای پروژه‌های عمرانی هزینه شده است.

البته در این مورد باید به یک نکته دیگر نیز توجه کرد؛ بودجه‌ای که از سوی مجلس برای پروژه‌های عمرانی تصویب می‌شود؛ برای تخصیص و هزینه‌کرد از سوی دولت و پرداخت به پیمانکاران طرف قرارداد، باید پروسه‌ای را طی کند که گاه ماه‌ها طول می‌کشد. زمانبر بودن این روند، موجب می‌شود تا گاه بودجه «مصوب» برای پروژه‌های عمرانی، «تخصیص» پیدا نکند. نگاهی به جدول پیوست این گزارش به خوبی نمایانگر است که بودجه مصوب برای پروژه‌های عمرانی، بسیار بیشتر از رقمی است که برای این پروژه‌ها هزینه شده است. به عبارت دیگر، در طول پنج سال که هدفمندی یارانه‌ها در کشور اجرا شده و قرار بوده بخشی از پول به دست آمده از محل اصلاح قیمت‌های انرژی صرف پرداخت به بخش‌های صنعت و کشاورزی شود؛ نه‌فقط این پول پرداخت نشده، بلکه با روند پرداخت یارانه نقدی، تخصیص بودجه عمرانی نیز مختل شده است.

این اعداد و ارقام به خوبی می‌تواند نمایانگر این موضوع باشد که چرا دولت یازدهم بارها از مردم درخواست کرده که «داوطلبانه» از دریافت یارانه نقدی انصراف دهند. انصراف بیشتر یارانه‌بگیران می‌تواند راه را برای تخصیص بهینه منابع موجود به پروژه‌هایی باز کند که درنهایت چرخه‌های اقتصادی کشور را گردانده و رفاه پایدار به جای می‌گذارد.
فرهیختگان