شعله‌ بخاری‌های چکه‌ای کی خاموش می‌شود؟

به گزارش پارسینه، سرایدار مدرسه صبح خیلی زود بخاری چکه‌ای را روشن کرد تا کلاس درس کودکان این روستا از چکه چکه‌های آتش این بخاری گرم شود. هرچقدر شعله‌های این بخاری زبانه می‌کشید دل مادر سیران بیشتر شور می‌زد. مادر، روپوش مدرسه دخترک را پوشاند. موهایش را بافت و مقنعه سفید‌ش را به سر کرد. لقمه نانی در کیف دخترک انداخت. کوله پشتی‌اش را بر دوشش کرد. سیران دوان دوان راهی کلاس درس شد. مثل خیلی از هم روستایی هایش. مثل فائزه، آرزو، شادی، آمنه، نگار، سمیرا، ستاره، خضر و ... همه بودند. امروز کلاس درس غایبی نداشت، همه حاضر بودند و مشتاقانه به جملات معلم گوش می‌دادند. معلم را می‌گفت و شعله‌های آتش بخاری بیشتر زبانه می‌کشید. دانش‌آموزان خیره به معلم و معلم خیره به دانش‌آموزان. ناگهان شعله‌های بی‌رحم بخاری زبانه کشید. کلاس آتش گرفت و کودکان در کلاس زندانی شدند و...

زمستان که می‌آید خیلی‌ها هستند که نگران دختران و پسران روستایی در مدارس کشور می‌شوند. دانش‌آموزانی که مجبورند در مدارس غیر استاندارد حاضر شوند. مدارسی که انگار برای روزهای سرد آماده نیستند و در فصل سرما حادثه‌ای می‌آفرینند.
در سال‌های گذشته برخی از دانش‌آموزان روستایی جانشان را به خاطر بخاری‌های چکه‌ای از دست دادند مثل سیران یگانه که در آتش سوخت و فوت کرد، مثل «مراد نارویی» که بر اثر خفگی در خوابگاه مدرسه شبانه روزی «چاه رحمان نصرت آباد» زاهدان جان داد. سوختن و جان دادن این کودکان، فقط برای خانواده‌های آنان سخت است؛ همان پدر و مادرهایی که صبح هنگام، آنها را راهی مدرسه کردند و ظهر هنگام خبر سوختن و مردن‌شان را شنیدند. حافظه رسانه، هیچ گاه در آتش سوختن کودکان مدرسه درودزن فارس، مدرسه شین آباد، دبیرستان غیاثی روستای درمانلو، مدرسه شهرستان شفت گیلان و دبیرستان شبانه روزی وابسته به دانشگاه چابهار را فراموش نمی‌کند.
اما همین حوادث برای وزیر آموزش و پرورش وقت فقط یک جمله داشت و آن اینکه اگر خبرنگاران مراقب بودند آتش سوزی در مدارس کشور رخ نمی‌داد. موضوعی که وزیر وقت در انتقاد از خبرنگاران گفت و فراموش کرد که تعداد زیادی از مدارس روستاها وحتی بعضی شهرهای کشور از استانداردهای گرمایشی و سرمایشی برخوردار نیستند.
بر اساس آمار وزارت آموزش و پرورش 120 هزار کلاس آموزش و پرورش سیستم گرمایشی استاندارد ندارد. این تعداد کلاس درس حدود ۳ میلیون و ۲۰۰ هزار دانش‌آموز را در خود جای داده است. براساس اعلام وزیر آموزش و پرورش علاوه بر این تعداد کلاس، ۵۰ هزار اتاق اداری آموزش و پرورش هم در کشور با بخاری نفتی گرم می‌شوند. شیرزاد عبداللهی کارشناس تعلیم و تربیت در این باره می‌گوید: «در حالی که استفاده از بخاری‌های نفتی در کشور منسوخ شده و حتی شرکت‌های تولید‌کننده تولید بخاری نفتی را متوقف کرده‌اند 120 هزار کلاس درس کشور مجهز به بخاری نفتی هستند و حدود پنج میلیون دانش‌آموز عمدتاً روستایی، در معرض آتش‌سوزی قرار دارند. سیستم برق مدارس نیز اغلب فرسوده و کهنه است. اکثر مدارس کشور از نظر سازه و تجهیزات، غیراستاندارد و خطرآفرین هستند و هیچ نهاد اداری از جمله سازمان نوسازی، خود را مسئول کنترل و نظارت فنی تجهیزات نصب شده در مدارس نمی‌داند.
کپسول آتش‌نشانی در گوشه آبدارخانه مدارس یک دکور است و هیچ کس از مدیر تا معلم و دانش‌آموز برای مواجهه با شرایط بحرانی، آموزش ندیده‌اند و دستورالعملی هم در این زمینه در اختیار مدارس نیست.» تأیید این جملات عبداللهی اتفاقات هر ساله برخی مدارس است که هراز چندگاهی اتفاق می‌افتد. چندی پیش هم خبر رسید، آتش گرفتن بخاری در یک مدرسه روستایی استان اردبیل، باعث سوختگی معلم کلاس شده است. او که سعی داشت آتش را خاموش کند، بلافاصله به بیمارستان منتقل شد.
این معلم بر اساس اخبار، هنگام خاموش کردن بخاری نفتی دچار مشکل تنفسی شده و توسط نیروهای امدادی به بیمارستان منتقل شده و تحت درمان قرار گرفته است. وقتی به سراغ دولتی‌ها می‌رویم تا از آن‌ها بپرسیم که علت رخ دادن هر ساله آتش سوزی در مدارس کشور چیست؟ چرا مدارس با بخاری نفتی خداحافظی نمی‌کنند پاسخ می‌دهند اعتبارات نداریم.
اما منتقدان بر این باورند اگر بودجه هم باشد باز هم یک جای کار می‌لنگد. منتقدان می‌گویند هزینه تجهیز مدارس، خرج کارهای دیگر شده است. این موضوعی است که علی عباسپور تهرانی، کارشناس آموزشی آن را می‌گوید: «اینکه گفته شود بودجه لازم را نداریم بنابراین نمی‌توانیم مدارس را تجهیز کنیم حرف درستی نیست. خوب به خاطر دارم زمانی که در اواخر دوره هفتم شورای اسلامی به‌عنوان نماینده حضور داشتم، بودجه کلانی را به وزارت آموزش و پرورش اختصاص دادیم تا مدارس کشور را تجهیز کند اما مسئولان وقت بودجه را صرف ریخت و پاش‌های این وزارتخانه کردند و حالا دوباره می‌شنویم و می‌خوانیم که برخی از مدارس کشور استاندارد ایمنی لازم را ندارند.»
وی تأکید می‌کند: «خرج‌های غیر ضروری در آموزش و پرورش بسیار می‌شود مثلاً همین استخر فرهنگیان یا فضای ورزشی که در دولت دهم راه‌اندازی شده چقدر به نفع معلمان یا دانش‌آموزان بود. مسئولان وقت آموزش و پرورش به جای اینکه اقدام به تجهیز مدارس کنند بودجه و اعتبارات را صرف موارد غیر ضروری کردند. گزارش‌هایی که در مجلس هشتم به دستم می‌رسید این موضوع را نشان می‌داد که دولت وقت اعتبارات را صرف موارد غیرضروری می‌کرد.»
حال باید پرسید مدارس ایران چه کم دارند که هراز گاهی، دانش‌آموزان‌شان را به آتش می‌سپرند؟ اینکه چرا اعتبارات مصوب، برای مرمت و تعمیر از سوی آموزش و پرورش هزینه نشده است؟ این اعتبارات جز حفظ جان نسل فردای ایران، به مصرف کدام موضوع پر اهمیت رسیده‌است؟ مرتضی رئیسی، رئیس سازمان نوسازی و تجهیز مدارس کشور در این باره می‌گوید: «یک ریال از اعتبارات اختصاص یافته به تجهیز مدارس، صرف کارهای دیگر نشده است.» وی می‌گوید: «معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری از وزارتخانه‌ها برای اعتبارات حسابرسی می‌کند، این‌طور نیست که بتوان بودجه اختصاص یافته را صرف هزینه‌های دیگر کرد. با این حال مسئولان فعلی و البته دولت قبل همه تلاش خود را برای تجهیز مدارس انجام دادند و باید گفت که اعتبارات کامل اختصاص پیدا نمی‌کرد تا ظرف مدت زمانی مشخص بتوانیم بخاری نفتی را از مدارس جمع کنیم.
مثلاً برای سال 92 برای تجهیز مدارس 200 میلیارد بودجه در نظر گرفته شد که فقط 146 میلیارد در اختیار ما قرار گرفت و با این میزان بودجه نیز توانستیم 28 هزار و 500 کلاس را تجهیز کنیم. البته برای سال 93 نیز 300 میلیارد بودجه در نظر گرفته شد که نصف آن یعنی 146 میلیارد تومان بابت تجهیز مدارس اختصاص پیدا کرد. با این اعتبارات هم 47 هزار کلاس را تجهیز کردیم. اعتبارات کامل پرداخت نمی‌شود و حادثه هم اتفاق می‌افتد. ما تلاش می‌کنیم که تا سال 94 تمامی کلاس‌های درسی با بخاری نفتی خداحافظی کنند.>
با این حال، تجهیز مدارس به سیستم سرمایشی و گرمایشی نیز بر عهده سازمان نوسازی و تجهیز مدارس است، اما صاحب نظران دو پرسش را درباره سازمان نوسازی مدارس مطرح می‌کنند، پرسش اول اینکه استانداردها را چه کسی تعیین می‌کند؟ پرسش دوم اینکه چه نهادی مسئول کنترل مستمر تجهیزات نصب شده در مدارس است؟ رئیس سازمان نوسازی، نظارت مستمر بر کیفیت تجهیزات را خارج از وظایف این سازمان می‌داند. مدیران مدارس هم با این توجیه که تخصصی در امور فنی ندارند، مسئولیت نظارت بر ایمنی تجهیزات و تأسیسات مدارس را نمی‌پذیرند و مهم‌تر این که مدارس بودجه‌ای برای بازدید کارشناس فنی، تعمیر و تعویض تجهیزات در اختیار ندارند. موضوعی که رئیسی هم بر آن تأکید می‌کند و می‌گوید: «ما فقط مسئول تجهیز هستیم و سعی هم می‌کنیم بهترین تجهیزات را برای محافظت از انواع خطرات در مدارس در نظر بگیریم.»
در حادثه آتش سوزی مدرسه پیرانشهر کلاس‌ها با حفاظ‌های آهنی بلند راه را بر دانش‌آموزان بستند. به گفته شیرزاد عبداللهی بسیاری از مدارس ایران با این استاندارد‌ها ساخته شده‌اند و به هیچ عنوان توجیهی برای وجود حفاظ آهنی پنجره‌ها وجود ندارد چرا که هم‌اکنون در دنیا مدارس بدون دیوار ساخته می‌شوند؛ در حالی که مدارس ما، حتی مدارس نوساز، با دیوارهای بلند، دروازه‌های آهنی و نرده‌های محافظ است.
با این حال بسیاری از کارشناسان می‌گویند چرا مسئولان آموزش و پرورش دستور بر چیدن نرده‌های آهنی کلاس‌های درس مدارس را در طبقات همکف نمی‌دهند. نکته تأسف بار دیگر این است که کپسول آتش‌نشانی مدارس، معمولاً به دلیل اینکه سالانه شارژ نمی‌شود فقط یک دکور زیبا در گوشه آبدارخانه مدرسه است. به دلایلی که گفته شد به نظر می‌رسد ضعف نظارت، مهم‌ترین علت بروز این گونه حوادث است.
رئیسی این موضوع را رد می‌کند و بر این باور است: «ما نمی‌توانیم حفاظ را از برخی از مدارس روستایی بگیریم به این علت که حفاظ در برخی از مدارس روستایی برای سیستم‌های امنیتی مدرسه است تا سرقت در مدارس اتفاق نیفتد.» او درباره کپسول‌های آتش‌نشانی مدارس معتقد است: «520 هزار کلاس در کشور داریم و نمی‌گویم تمام این کپسول‌ها شارژ می‌شود اما بیشتر کپسول‌های مدارس در وقت مقرر شارژ می‌شود. اما اینکه معلمان و کارکنان مدارس آموزش لازم را برای استفاده از کپسول‌ها ببینند این یک موضوع دیگر است.»
ایران