باران و برف هم درد خشکسالی را درمان نکرد، مسئولین چاره ای بیاندیشند

پارسینه: ایران هر سال که می گذرد یک قدم به خشکسالی نزدیک می شود و به همین علت باید مانند بسیاری از کشورهای جهان چاره ای اساسی برای این مشکل بیاندیشد.

اگرچه این روزها با دیدن زمین های خیس از آب باران امیدها برای داشتن لوله های پر آب بیشتر از پیش شده است اما باز هم گویا نظر کارشناسان خلاف آن را ثابت می کند.

ایران اگرچه کشوری با اقلیم عمدتاً گرم و خشک است اما روزی ایران خود خالق قنات بود و آب مورد نیاز خود را از دل زمین بیرون می کشید. با نگاهی به تاريخ در مي يابيم كه‌ ايرانيان‌ در سه‌ هزار سال‌ پيش‌ به‌ جريان‌ آب‌هاي‌ زيرزميني‌ پي‌ برده‌ بودند و باتوجه‌ به‌ اين‌ كه‌آب‌هاي‌ زيرزميني‌ در قسمت‌هاي‌ مركزي‌ ايران‌ اكثراً شور و غير قابل‌ استفاده‌ براي‌ شرب‌ و كشاورزي‌ بود، آب‌ زيرزميني‌ لايه‌ هاي‌آبدار دامنه‌ كوه‌ها را بوسيله‌ نيروي‌ ثقل‌ زمين‌ به‌ حاشيه‌ كويرها رسانده‌ و كويرها را آباد ساختند؛ اما امروز دیگر با رشد بی شمار جمعیت این روش ها هم نیاز آنها را پاسخ نمی گوید.

آمارهای منتشر شده در سال 1392 نشان می دهد که میزان سرانه آب تجدیدپذیرساﻻنه کشور از میزان حدود۱۳۰۰۰ متر مکعب در سال ۱۳۰۰ به حدود ۱۴۰۰ متر مکعب تقلیل یافته و در صورت ادامه این روند، وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.

منابع آب تجدید پذیر کل ایران به ۱۳۰ میلیارد متر مکعب بالغ می‌ شود. مطالعات و بررسی‌ها نشان می‌دهد که در سال ۱۳۸۶ از کل منابع آب تجدیدشونده کشور حدود ۸۹/۵ میلیارد متر مکعب جهت مصارف بخش‌های کشاورزی، صنعت و معدن و خانگی برداشت می‌شده است که حدود ۸۳ میلیارد متر مکعب آن (۹۳ درصد) به بخش کشاورزی، ۵/۵ میلیارد متر مکعب (۶ درصد) به بخش خانگی و مابقی به بخش صنعت و نیازهای متفرقه دیگر اختصاص داشته است.

بحران آب در استان های پر باران

با جدی شدن بحران بی آبی اما نه تنها شهرهاي بزرگ ايران از جمله، تهران اصفهان، مشهد، اهواز و... با مشکل تامين منابع آب مواجه شده اند بلکه این مساله استان های پر باران کشور مانند استان مازندران و گلستان را هم در گیر گرده است.

استان مازندران که به بارندگیش در چهار فصل سال شهرت دارد و بر اساس آمارهای رسمی میانگین بارندگی سالانه استان بیش از 700 میلی متر است،حالا به خشکسالی نزدیک می شود
اگر چه گزارش هواشناسی مازندران نشان از کاهش حدود 15درصدی میزان بارندگی استان نسبت به شاخص دوره بلندت مدت دارد ، اما واقعیت این است که در بعضی از ماه های سال پیش علاوه بر بارندگی مناسب ، بارش برف کم سابقه به ارتفاع 170سانتی متر در استان به ثبت رسید.

با این حال فصل نشای برنج در مازندران امسال در حالی آغاز شد که کم آبی دستکم دو ماه پیش از موعد سال های پیش رخ نشان داد و در بخش آب آشامیدنی نیز کمبود آب در شهرها و مناطق روستایی از فروردین ماه آغاز شد.

به اعتقاد کارشناسان اگر چه استفاده نادرست از اراضی ، انتخاب ناصحیح گیاهان چه از نظر گونه و چه از نظر تنوع، روش های کشت و زرع ، تناوب کشت گیاهان ، مدیریت ضعیف فناوری زراعی ، تراکم بالای گیاهان ، حاصلخیزی ناکافی و تامین آب از جمله شاخص های تاثیرگذار بر پدیده خشکسالی است ولی در مازندران نقش این عوامل در مقایسه با ضعف مدیریتی بخش آب ناچیز است.

آمارهای رسمی از یک سو و بررسی میدانی وضعیت موجود از سوی دیگر نشان می دهد که پرت و هرز رفتن آب در مازندران به رغم تهدید آمیز شدن کمبود این مایه حیات در تمامی بخش ها همچنان امری طبیعی تلقی می شود و ادامه دارد.

با توجه به آمار های آب منطقه ای به جرات می توان ادعای کرد که بی توجهی به مقوله اجرای طرح های سد سازی سبب شده است تا هرز رفتن آب در مازندران بدون هرگونه وقفه در کنار تشنگی زمین و انسان ادامه یابد.

بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد شش میلیارد و ‎ 600میلیون مترمکعب است که از این مقدار چهار میلیارد و ‎ 900میلیون مترمکعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است.

به طور میانگین سالانه حدود یک میلیارد و ‎ 550میلیون مترمکعب آب در بخش آب های سطحی و یک میلیارد و ‎ 350میلیون مترمکعب در بخش آب زیرزمینی بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی در طول سال به صورت هرز به دریا می ریزد.

هرز رفتن آب در مازندران در حالی همچنان ادامه دارد که بر اساس آمار های رسمی حوزه کشاورزی این استان تامین کننده اصلی امنیت غذایی کشور است و این یعنی بحران خشکسالی در مازندران بسیار جدی تر از سایر استان ها است.

در این میان اما استان گلستان استان پر باران دیگر کشور هم بر اساس خبرها در آستانه خشکسالی است.

گلستان اسیر بحران آب

به گزارش شهر خبر، به تازگی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان گلستان اعلام کرده: هم‌اکنون بحران خشکسالی در استان به‌ویژه بخش شرب با کمبود 875 لیتر در ثانیه ادامه دارد.

مهندس «محمدهادی رحمتی» افزوده: نگاهی گذرا به آمارها نشان می‌دهد میزان بارندگی و ریزش برف در سال آبی اول مهرماه پارسال، تا 31 شهریورماه امسال، در مقایسه با سال‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته و گلستان به‌ویژه در شهرهای گرگان و گنبدکاووس در سال آینده با کمبود آب آشامیدنی مواجه است.

به گفته‌ی وی، کمبود بارش‌ها و کاهش روانآب‌ها، رشد ناموزون جمعیت و افزایش حاشیه‌نشینی در شهرها،عدم انطباق طرح‌های توسعه‌ای با مدیریت آب و اتکا نکردن به طرح‌های آمایش سرزمین، چالش‌های مدیریت آب را جدی کرده است.

مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان گلستان خاطرنشان کرده: از سوی دیگر ظرفیت آب‌های سطحی و زیرزمینی گلستان با میانگین بارندگی سالانه 455 میلی‌متر، در مجموع 48.2 میلیارد مترمکعب است که 49 درصد آن آب‌های سطحی و 51 درصد آب زیرزمینی است.

رحمتی یادآور شده:هم‌اکنون آب آشامیدنی و دیگر مصارف در استان مرزی گلستان با یک میلیون و800 هزار نفر جمعیت، به صورت گرانقیمت و تصفیه شده در لوله‌کشی آب منازل تأمین شده است.

وی اظهار کرده: برای عبور از بحران خشکسالی در استان باید ابتدا صرفه‌جویی را ملاک اصلی در مدیریت منابع آبی قرار داد و سپس برای جلوگیری از تبدیل زمین‌های حاصلخیز به دشت‌های کویری فکر اساسی کرد.

درواقع این سخنان و خشکسالی در استان های همیشه پر آب کشور نشان می دهد؛ ايران وارد دوره اي از خشکسالي شده که به گفته وزير نيرو، تنها راه مردم براي مقابله با اين شرايط، صرفه جويي در مصرف آب است.

پایتخت هم خشک می شود

به این ترتیب، با توجه به افت ميزان بارش‌ها طي ‌سال‌هاي اخير و پيش‌بيني ادامه‌دار بودن اين روند در سال‌هاي آينده، بروز پديده خشکسالي در برخي استان‌هاي کشور از جمله تهران دور از انتظار نخواهد بود.

حتی بارش های اخیر تهران نیز نتوانسته این بحران را حل کند و پایتخت ایران هنوز در معرض خشکسالی است.

همین چند وقت پیش بود که استاندار تهران اعلام کرد: بحران آب در استان تهران همچنان جدی است و باید نسبت به حل آن توجه جدی داشته باشیم.

سیدحسین هاشمی اظهار کرده: بحران آب در استان تهران همچنان جدی است و باید نسبت به حل آن توجه جدی داشته باشیم.او افزود: در بخش كشاورزی در 211 هزار هكتار اراضی قابل كشت، شاهد 50 درصد كاهش هستیم كه این یك هشدار است و باید با راه اندازی فاضلاب استان این معضل را حل‌وفصل كرد، در غیر این صورت پاسخگویی برای تبعات اجتماعی این روند سخت است.

این در حالی است که پیش از این نیز، قائم مقام شرکت آب و فاضلاب استان تهران با اشاره به این‌که بارش‌ها موجب افزایش منابع آب تهران نشده‌اند گفته بود: در حال حاضر ذخایر مخازن سدهای تهران با اول آذر ماه یکسان است.

علیرضا نوذری پور با اشاره به این‌که ذخایر سدها را در سال های گذشته از دست داده‌ایم گفت: بارش هایی که صورت گرفت باعث شد ذخایر سدها نسبت به ابتدای سال آبی (مهر 93) تغییری نکند و جلوی کاهش ذخایر سدها را گرفت، اما موجب افزایش منابع آبی نشده است.

وی تصریح کرد:‌ اگر بارندگی مطلوب نداشته باشیم و از ذخایر سدها استفاد کنیم می توان گفت که در دی ماه و بهمن ماه از لحاظ تامین آب نگرانی‌هایی وجود دارد.

در این میان خشک شدن دریاچه ها ، رودخانه ها و سد های تهران همه و همه نشان از مشکل جدی بی آبی در ایران دارند با این حال اما نکته اینجاست که پس از خشک شدن بزرگترین رودخانه های ایران و دریاچه هایش و خشک شدن سدها، تنها اقدام دولت هشدار و قطع مشترکان پر مصرف آب بوده است.

این در حالی است که دولت و وزارت نیرو می توانند اقدامات بی شماری را در این زمینه انجام دهند. به عنوان مثال می شود آب شرب و آب مصرفی خانه ها را از هم جدا کرد یا زمین های کشاورزی را به آبیاری قطره ای مجهز کرد.

به گزارش شهر خبر حتی یکی دیگر از اقدامات مؤثر دیگر که به شهرداری ها بر می گردد می تواند نوسازی لوله های آب باشد. بر طبق آمار رئیس انجمن اقتصاد و انرژی ایران در سال 87، 30 درصد آب در لوله ها هدر می رود و این میزان آب به اندازه ای نیست که به آن بی توجه بود.

باید منتظر ماند و دید بالاخره بحران آب در کشور باعث دست به دست هم دادن سازمان ها و نهادهای مختلف برای حل مشکل خواهد شد یا خیر؟