مرگ بی‌صدا روی خط زمستان

به گزارش پارسینه، صحنه آنقدر دردناک است که هرکسی تاب دیدنش را ندارد. همگی کنار هم خوابیده‌اند. مرد، زن و دو کودکشان. آرام آرام. دیگر هرگز صدای خنده و شادی بچه‌ها در خانه نخواهد پیچید. مرگ خاموش، خانواده را با خود برده. بی‌صدا و
بی‌رحم.
خانه کوچک است. فوقش 40 متر. یک هال نقلی دارد و یک اتاق بی‌قواره. لوله بخاری را از اتاق که با پارتیشن شیشه‌ای از هال جدا شده، کشیده‌اند تا اتاق نشیمن که برایشان اتاق خواب هم هست؛ یعنی بود. مرد خانواده شاید توصیه‌های ایمنی را قبلاً شنیده بوده. اینکه طول لوله بخاری نباید زیاد باشد، اما چه می‌شود کرد وقتی خانه، تنها یک جای لوله دارد و آن هم در اتاقی است که کمد و رختخواب و سایر اثاثیه خانواده چهارنفره، دیگر جایی برای خوابیدن باقی نمی‌گذارد.
بیایید کمی در جزئیات حوادث گاز گرفتگی دقیق شویم. مرگ چهار نفر در یکی از روستاهای ساری، از جمله جدیدترین حوادث گازگرفتگی است که مربوط به آذر ماه می‌شود.
این 4 نفر که بین 21 تا 36 سال سن داشتند، برای کار از بروجرد به ساری آمده بودند که دچار این حادثه شدند. البته حوادث مشابه، بارها و بارها اتفاق افتاده. کارگرانی که برای گرم کردن خود در شب‌های سرد، در اتاق‌های کوچک، گاز پیک‌نیک یا بخاری‌های ابتدایی و غیر استاندارد روشن کرده‌اند و به کام مرگ فرو رفته‌اند. شاید آنها هم شنیده بودند که روشن کردن وسایل گرمایشی در محیط‌های کوچک و بدون پنجره، خطرناک است اما وقتی کارگر باشی و ناچار، مرگ هم خواه ناخواه به تو نزدیک‌تر می‌شود. یا اینکه دانشجو باشی و پولت هم نرسد به اجاره کردن خانه‌ای همه چیز تمام و آن وقت یک شب با دوستان هم خانه ات، در شبی سرد و زمستانی در اتاق اجاره‌ای بخوابی و فردا دیگر بیدار نشوی.
البته مرگ در اثر گازگرفتگی تنها سراغ قشر کم درآمد و ضعیف نمی‌رود اما بدون اغراق، بیشتر این حوادث برای کسانی اتفاق می‌افتد که از بنیه مالی ضعیف تری برخوردارند. خانواده‌هایی که به جای استفاده از امکانات گرمایشی مدرن و مطمئن، ناچارند سراغ بخاری‌های گازی بروند که قیمت نوع درجه یکش هم کم نیست، پس انتخابشان گاه محدود می‌شود به همان بخاری فکسنی قدیمی یا بخاری جدیدی که قیمتش با بودجه خانواده بخواند اما سلامتشان را تضمین نکند.
دو سال پیش بود که که جواد اوجی، معاون وزیر سابق نفت عنوان کرد سالانه بخشی از دلایل وقوع حوادث گازی در کشور استفاده از وسایل گرمایشی غیر استاندارد در ساختمان‌هاست و وعده داد که با توقف واردات کالاهای غیر استاندارد علاوه بر جمع‌آوری این وسایل پرمصرف گازی در بازارهای داخلی، امکان جایگزینی کالاهای داخلی با نمونه خارجی هم فراهم می‌شود. همان سال یعنی سال 91، بر اساس اعلام سازمان پزشکی قانونی کشور، 697 نفر بر اثر حوادث گازگرفتگی جان خود را از دست دادند که 485 نفر آنها در نیمه دوم سال فوت شدند. خبر جمع‌آوری بخاری‌های گازی خارجی که شامل انواع غیراستاندارد نیز بودند، می‌توانست نقطه امیدی برای پیشگیری از حوادث احتمالی در این رابطه باشد.
علی حسینی عمده فروش بخاری گازی معتقد است که در حال حاضر، بخاری گازی خارجی در بازار وجود ندارد و بخاری‌ها معمولاً ساخت شرکت‌های شناخته شده داخلی هستند، اما به هرحال وجود بخاری‌های غیراستاندارد را هم رد نمی‌کند؛ بخاری‌هایی که قیمت پایین آنها نسبت به برندهای معروف، برخی مشتریان را به خریداری شان ترغیب می‌کند.
خریداران بخاری گازی اما ساکن چه خانه‌هایی هستند؟ در ساختمان‌های جدید یا حتی بسیاری از آنهایی که تاریخ ساختشان به 10، 15 سال پیش برمی‌گردد، خبری از بخاری گازی نیست. اصلاً محلی برای کار گذاشتن لوله بخاری هم تعبیه نشده است. ساکنان خانه‌های قدیمی‌تر اما تنها گزینه شان برای گرم کردن خانه، بخاری گازی است که خیلی وقت‌ها مجبورند آن را در نقطه‌ای از خانه قرار دهند که شاید به لحاظ رعایت نکات ایمنی، چندان هم مناسب نباشد. البته در برخی آپارتمان‌های جدید ساز هم با وجود دارا بودن وسایل گرمایشی همچون سیستم شوفاژ و پکیج، گرم نشدن خانه در روزهای سرد سال، خانواده را ناچار به استفاده از بخاری‌های گازی می‌کند که گاه لوله شان از گوشه شیشه پنجره بیرون می‌رود و بعضی وقت‌ها هم اصلاً دودکش ندارند که خودش می‌تواند مخاطرات زیادی را به همراه آورد. اگر فضای خانه کوچک باشد هم که دیگر وضعیت بدتر می‌شود.
بر پایه مباحث ۱۷ و ۱۴ مقررات ملی ساختمان، بهتر آن است که بویژه در واحدهای مسکونی کوچک با مساحت کمتر از ۶۰ متر مربع و حتی ساختمان‌های عمومی بالای ده واحد، از سیستم‌های گرمایشی دارای دودکش دوجداره و با محفظه احتراق بسته یا روم سیلد که تخلیه دود و مکش هوا در آنها از طریق یک دودکش دوجداره صورت گرفته و غالباً به یک فن جهت تسریع در این امر مجهز هستند استفاده شود تا هوای خانه توسط وسیله گازسوز مصرف نشود، ولی توصیه اکید این است که همچنان همه جوانب ایمنی در استفاده از وسایل گاز سوز بررسی شود.
توصیه‌ها را جدی بگیرید
سرمای زمستان سال گذشته را حتماً یادتان هست. بارش برف، دمای بسیاری از شهرها را به چند درجه زیر صفر رساند و آمار فوتی‌های حوادث گازگرفتگی را هم بالا برد، به طوری که در 6 ماه دوم سال گذشته، 645 مرگ بر اثر گازگرفتگی در آمار پزشکی قانونی ثبت شد که با احتساب 183 نفری که در نیمه اول سال 92 بر اثر گاز گرفتگی، جان سپردند، تعداد مرگ‌های این سال در اثر مسمومیت با گاز منوکسید کربن، به 828 نفر رسید.
جدای از بحث بخاری‌های غیراستاندارد، رعایت نکات ایمنی می‌تواند سهم زیادی در کاهش حوادث اینچنینی داشته باشد. همه اخبار حوادث را می‌شنوند و می‌خوانند اما هیچ‌کس فکر نمی‌کند، ممکن است حادثه سراغ خودش هم برود. نمونه‌اش مادر نو عروس بیست ساله که بعد از گذشت 3 سال، هنوز هم که حرف می‌زند، داغش تازه تازه است. «الهی بمیرم برایش. یک ماهه عروس بود طفل معصومم. صبحش آمد اینجا. ناهار خورد و گفت باید بروم خانه یک چیزی برای شام آماده کنم. اصرار کردم بماند بگوید شوهرش هم برای شام بیاید، اما رفت. خورش را بار می‌گذارد و می‌خوابد. دامادم ساعت 9 که می‌رسد خانه، دیگر بچه‌ام نفس نمی‌کشیده. دودکش بخاری، سرپوش نداشته برای همین یک چیزی تویش گیر کرده بوده.» مادر با حسرت می‌گوید: «جهیزیه‌اش را پس نگرفتم. گفتم بدهید به عروس‌های کمیته امداد. بگویید برای بچه‌ام دعا کنند.» بی‌توجهی در رعایت نکات ایمنی، دختری دردانه را از مادر و پدرش می‌گیرد و زنی جوان را از همسرش؛ به همین راحتی.
گاز منواکسید کربن که عامل مرگ در اثر گاز گرفتگی است، در اثر سوختن ناقص دستگاه‌های گرمایشی تولید می‌شود که می‌تواند ناشی از سوخت نامناسب، معیوب بودن دستگاه، کاهش میزان اکسیژن محیط یا انسداد راه خروجی هوای ناشی از اشتعال باشد.
دکتر علی محمد محمدی، متخصص پزشکی قانونی و مسمومیت در گفت‌و‌گو با ایران از راهکارهای ساده و عملی جلوگیری از مسمومیت با منواکسیدکربن می‌گوید: «بهتر است قبل از ساخته شدن ساختمان‌ها، وسایل گرمایشی برای آنها تعبیه شود که با محل سکونت فاصله دارد مانند پکیج‌ها، شوفاژها و چیلر و در صورت نبود موارد فوق، از بخاری‌های دارای علامت استاندارد و سنسور حساس با کاهش اکسیژن محیط یا ODS و سنسور حرارتی استفاده شود. اندازه وسیله گرمایشی هم باید با محیط زندگی متناسب باشد. در ساختمان‌های کوچک از بخاری‌های کوچک‌تر و در منازل بزرگتر از بخاری‌های بزرگ استفاده شود. همچنین استفاده از وسایل گرمایشی بدون دودکش در محیط‌های بسته مانند اتاق خواب و حمام به هیچ وجه توصیه نمی‌شود و استفاده از شومینه نیز به دلیل میزان بازدهی پایین و همچنین بالا بردن احتمال ورود گاز منواکسیدکربن به داخل ساختمان،
مناسب نیست.»
اگر شما هم برای خودتان یک پا متخصص و دست به آچار هستید، باید توصیه دیگر دکتر محمدی را حتماً بخوانید: «نصب لوازم گازسوز باید توسط افراد متخصص انجام شود و رابط اتصال بر منبع سوخت هم دقیقاً امتحان شود. برای امتحان احتراق صحیح، علاوه بر رنگ آبی شعله، گرم بودن لوله‌های خروجی نیز مؤید خروج گازهای ناشی از احتراق و سالم بودن وسیله گرمایشی است. همچنین در هر نوبت نصب و کارگزاری وسیله گرمایشی باید از باز بودن مسیر خروج هوا، بودن دودکش و نشت نکردن گاز اطمینان حاصل کرد.»
به گفته او، بسیاری از خانواده‌ها به این امید که استفاده طولانی آنها از یک وسیله، دلیل سالم بودن آن است، از تست سالانه آن اجتناب می‌کنند غافل از اینکه جابه جایی وسیله گرمایشی و نگهداری نامناسب، ممکن است سبب آسیب وسیله گرمایشی و مشکلات ناشی از آن شود. انسداد مسیر خروجی نیز در هر موقع از سال می‌تواند به دلایل مختلف از جمله لانه کردن پرندگان در دودکش‌ها، افتادن سنگ، توپ و موارد مشابه در لوله‌های خروجی یا تخریب دیوار یا قسمتی از لوله‌ها و آسیب به مسیر خروجی، اتفاق بیفتد.
خدای ناکرده، اگر شما هم از بد حادثه، دچار مسمومیت ناشی از منواکسید کربن شدید، بهتر است علامت‌های آن را بشناسید تا قبل از حادثه، علاج واقعه کرده باشید.
دکتر محمدی، گرفتگی و کوفتگی، خستگی، منگی، سرگیجه، دل درد و دل پیچه، تهوع، استفراغ، اشک ریزش و آب ریزش بینی، احساس خشکی گلو و سرفه را از علایم اولیه مسمومیت با منواکسید کربن می‌داند و کاهش سطح هشیاری، نارسایی بطن چپ و آسیب به مغز و نهایتاً مرگ را از مواردی عنوان می‌کند که در مسمومیت‌های شدید
دیده می‌شود.
او هشدار می‌دهد: «چون علایم مسمومیت خفیف با علایم سرماخوردگی مشابه است، ممکن است بعضی خانواده‌ها به آن اهمیت نداده و شروع به مصرف داروهای سرماخوردگی کنند ولی یادآوری این نکته ضروری است که در صورتی که چند نفر از اعضای خانواده همزمان دچار علایم فوق خصوصاً در فصول سرد سال شدند، این می‌تواند یکی از تشخیص‌های اصلی مسمومیت با گازها و خصوصاً گاز منواکسیدکربن باشد. در مواجهه با افراد مسموم نیز نخستین اقدام، ایجاد جریان هوای مناسب با بازکردن در و پنجره و در قدم دوم، خارج کردن افراد مسموم از محیط آلوده و رساندن آنها به مراکز
درمانی است.» زمستان کم کم از راه می‌رسد، سرما خصوصاً شب‌ها، امان آدم را می‌برد. خدا می‌داند، زیر سقف‌های شهرها، امسال چند نفر دیگر به کام مرگ خاموش فروخواهند رفت. کاش،
هیچ کس...
ایران