«پاتریک مودیانو» نویسنده ای نو جو با ادبیات جنگ

ایرنا - پاتریک مودیانو نویسنده آوانگارد و تابوشکن فرانسوی به عنوان یکصد و دهمین نویسنده برنده جایزه نوبل ادبیات در سال 2014 از سوی این آکادمی معرفی شد، نویسنده ای که برخلاف اغلب برندگان این جایزه نه تنها مورد وثوق منتقدان که در میان خوانندگان ادبیات داستانی نیز دارای علاقه مندان و طرفداران فراوانی است.

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، جایزه نوبل ادبیات که از سال 1901 میلادی تا به امروز جز بازه زمانی هفت ساله جنگ های جهانی به شکل هر ساله برگزار شده است، چهارشنبه شب گذشته (هشتم اکتبر) در یکصد و یکمین دوره برگزاری خود جایزه یکصد و دهمین خود در حوزه ادبیات را به پاتریک مودیانو از چهره های شناخته شده ادبیات مدرن فرانسوی و متولد 1945 میلادی در شهر پاریس این کشور اهدا کرد.

آکادمی نوبل علاوه براهدای این جایزه، پیش از بارها ضمن تقدیر از فعالیت ها و توانمندی های این نویسنده فرانسوی به وی لقب «پروست** زمانه» را داده بود و این بار با اهدای جایزه خود تلاش کرد تا علاوه بر تقدیر لفظی با اهدای تندیس نوبل، گران ترین جایزه ادبی جهان را به این نویسنده آوانگارد فرانسوی اهدا کند.

مودیانو که با نگارش رمان های تاریخی در جهان شهره است اغلب فضای کارهای خود را به دوران اشغال فرانسه توسط آلمان نازی معطوف کرده است، هر چند خود این نویسنده درست بعد از پایان جنگ جهانی دوم دیده به جهان گشوده اما بازنگری وی به عقبه تاریخی مردمان کشورش در دوران جنگ و سیر مطاعاتی و پژوهشی دقیق در این مساله باعث شده تا بستر روایت اغلب داستان و رمان های وی به کشور فرانسه در زمان اشغال در جنگ جهانی دوم معطوف شود.

در حقیقت مودیانو از طریق این دیدگاه توانسته نه تنها در فرانسه که در سراسر جهان علاقه مندان خاص خود را داشته باشد، همین قلم فراگیر، زبان متفاوت و البته مورد توجه منتقدان و مخاطبان و دید جهان شمول وی در ارتباط میان فضای داستان هایش با جهان امروزه انسان ها باعث شده است که وی پیش از ربودن جازه نوبل، جوایز متعدد ادبی جهان را کسب کند.

از جمله این جوایز ادبی می توان به جایزه رمان آکادمی «فرانسز» یا جایزه «گنکور» به عنوان دو جایزه مهم ادبی جهان که هر دو به میزبانی فرانسه (کشور زادگاه مودیانو) برگزار می شود را به خود اختصاص دهد.

برخلاف اغلب نویسندگان برنده جایزه نوبل، پاتریک مودیانو نویسنده بسیار پر کاری است و تنها طی سال 2014 - 2013 او رمان های «میدان اتوال»، «در کافه جوانی گمشده» و «افق» از این نویسنده منتشر شده و دو رمان نخست این لیست نیز به فیلم تبدیل شده و یا در حال ساخته شدن هستند.

مودیانو از جمله نویسندگان شهیر جهان است که با همت و قلم مترجمان کشورمان در ایران نیز کاملا شناخته شده است و از وی تاکنون آثاری چون «خیابان بوتیک های خاموش»، «جواهر کوچولو»، «تصادف شبانه» و مجموعه داستان های کوتاه وی ترجمه و به چاپ رسیده است.

مساله استحاله هویت به واسطه فقدان حافظه از مهمترین تم های مورد استفاده مویانو در خلق آثارش به شمار می رود، در حقیقت اغلب قهرمان های رمان های این نویسنده فرانسوی افرادی هستند که بخشی یا تمامی حافظه خود را از دست داده اند و خواننده در طول روایت اثر با چینش حوادث و اتفاقات متعدد داستانی مانند دانه های جورچین (پازل) شاهد جمع شدن هویت اصلی این قهرمان متکثر خواهد بود.

هر چند با وجود این تعابیر نمی توان از شگفت زدگی منتقدان ادبی جهان از انتخاب این نویسنده فرانسوی به راحتی چشم پوشی کرد چرا که با وجود تبلیغات و فضای رسانه ای موجود اغلب منتقدان ادبی گمان می کردند که برنده نوبل 2014 از میان دو نام «هاروکی موراکامی» نویسنده ژاپنی و «نگوگی واتیونگو» نویسنده کنیایی خواهد بود و حتی عده ای به دلیل درگیری و مناقشه ایجاد شده میان روسیه و اوکراین تاکید داشتند که برنده امسال باید خانم «سوتلانا الکسیویچ» نویسنده فعال روسیه ای به دلیل روحیه مبارزه طلبی و روشن نگری وی در ساحت ادبیات آثار ادبی اش باشد.

با تمام وجود، پاتریک مودیانو از میان 210 نامزد اعلام شده برای کسب جایزه نوبل سال 2014 و در میان افراد نام آشنایی چون «فیلیپ راس» و «جویس کارول اوتس» که بیش از 10 بار نام شان در فهرست نامزدهای نوبل ادبیات عنوان شده است یا حتی «باب دیلن» توانست جایزه نقدی هشت میلیون کرون سوئد، برابر هشتصد و 70 هزار یورویی یا حدود 1.5 میلیون دلاری نوبل را به خود اختصاص دهد.

درباره برندگان جایزه ادبی نوبل ذکر این نکته خالی از لطف نیست که این جایزه به نویسنده ای خلاق و یا مبدع در طول هر سال اختصاص می گیرد و البته جز در مواردی استثنایی این جایزه به نویسندگان حرفه ای (افرادی که تنها از طریق نوشتنن امرار معاش می کنند) اهدا می شود.

هر چند در این میان می توان به افرادی استثنایی چون «داریوفو» بازیگر و کارگردان تئاتر ایتالیایی برای ربودن جایزه نوبل ادبیات در سال 1997 اشاره کرد و یا «وینستون چرچیل» نخست وزیر اسبق بریتانیا تنها سیاستمداری است که در سال 1953 جایزه ادبی نوبل را از آن خود کرد.

سال گذشته این جایزه به «آلیس مونرو» نویسنده کانادایی و ملقب به بانوی داستان کوتاه جهان به عنوان سیزدهمین زن برنده نوبل ادبیات تعلق گرفت.

در میان شور و شوق زائد الوصفی که به پاس اهدای جایزه نوبل ادبیات در جهان ادبیات ایجاد می شود اما این جایزه و برندگان آن گاهی با مخالفانی نیز رو به رو بودند که جدیدترین آنها به سال 2012 و اهدای جایزه به «مویان» نویسنده چینی باز می گردد که منتقدان وی را به دست داشتن در دستگاه سانسور و ممیزی کشور چین متهم می کنند و یا خانم «آلفرید هیلینک» نویسنده اتریشی که در سال 2004 این جایزه را به خود اختصاص داد؛ اما صلاحیت و قدرت ادبیات آثار وی از سوی بساری از متنقدان ادبی جهان به باد انتقاد قرار گرفت.

نکته دیگری که منتقدان درباره این جایزه مطرح می کنند سهم ناچیز قاره های آسیا، آفریقا و منطقه آمریکای جنوبی در کسب جایزه نوبل ادبیات است چرا که بیش از 85 درصد این جایزه تنها به نویسندگان اروپایی تعلق گرفته است.

و در پایان باید گفت که «ردیارد کیپلینگ» نویسنده انگلیسی با نگارش «گزارش از جنگل» در 44 سالگی جایزه نوبل ادبیات را به عنوان جوان ترین فرد در سال 1907 به خود اختصاص داد و «دوریس لسینگ» نیز در سال 2007 میلادی و در سن 88 سالگی به عنوان مسن ترین نویسنده دریافت کننده این جایزه نام خود را در لیست صاحبان نوبل ادبیات ثبت کرده اند.

** مارسل پروست، نویسنده فقید فرانسوی به عنوان یکی از پایه گذاران ادبیات نو جو فرانسه در جهان شناخته می شود و توانست با خلق رمان هفت جلدی «در جستجوی زمان از دست رفته» نام خود را برای همیشه در تاریخ ادبیات جهان جاودانه کند.

مطالب فوق از سایت های https://www.newyorker.com، https://www.theguardian.com و https://www.nobelprize.org ترجمه و تالیف شده است.

از: امین خرمی