حسن روحانی در رابطه با روحانیت تجربه خاتمی را تکرار نکرد

حوزه علمیه را در یک تقسیم بندی کلان میتوان به چهار لایه تقسیم کرد: 1- مراجع تقلید 2-مراکز رسمی حوزه مانند شورای عالی و مدیریت حوزه 3-جامعه مدنی حوزه مانند جامعه مدرسین، 4-طلاب جوان، بر اساس این تقسیم دولت در تعامل با هر یک از این چهار لایه باید علاقمندی ها و حساسیت های آنها را شناسایی کرده و نسبت به آنها تدابیر لازم را در نظر بگیرد تا بتواند همراهی حوزه را بدنبال داشته باشد.

دغدغه های مراجع تقلید: مراجع تقلید در انتخابات ریاست جمهوری بصورت مشخص از کسی حمایت نکردند اما بنظر میرسید آرای آنها به یک کاندیدا تعلق نگیرد چه آنکه در بین آنها نگاه های متفاوتی حاکم است اما بعد از انتخابات باید گفت که حسن روحانی تربیت شده و منتسب به حوزه است همین نگاه صنفی پاره ای از حمایت های مراجع تقلید را در پی دارد.

رویه برخورد محمود احمدی نژاد با مراجع تقلید؛ امتیازی است که حسن روحانی دارد چه آنکه مراجع تقلید دل خوشی از احمدی نژاد نداشتند، آیت الله شبیری زنجانی و آیت الله موسوی اردبیلی رابطه مطلوبی با روحانی میتوانند داشته باشند، آیت الله وحید خراسانی دغدغه تشیع دارد از این رو روحانی باید در تعاملات با اهل سنت بگونه ای رفتار کند تا حساسیت های آیت الله وحید برانگیخته نشود.

آیت الله مکارم شیرازی به مسائل فرهنگی حتی در حد جزئیات بسیار حساس است، آیت الله صافی به مسائل زنان و حجاب و امثال آن حساسیت ویژه ای دارد، ضمن آنکه مسائل معیشتی نیز نوعا در تذکرات آیت الله صافی به چشم میخورد، آیت الله جوادی آملی نیز دغدغه هایی در زمینه نظام و مسائل دینی دارد البته تعادل موجود در ایشان باعث میشود تا راحت تر بتوان با ایشان تعامل کرد. آیت الله نوری همدانی همنوایی با رهبر معظم انقلاب دارد از این رو تعامل مناسب روحانی با رهبر معظم انقلاب میتواند تعیین کننده در ارتباط حسن روحانی و آیت الله نوری باشد.

مراکز رسمی حوزه: شورای عالی حوزه نیز در انتخابات موضع روشنی اتخاذ نمیکند اما با نگاه با شخصیت های موجود در این شورا میتوان دانست که تعداد افراد معتدل در این شورا بیشتر از رادیکال ها است. نگاهشورای عالی و مدیریت حوزه علمیه قم عمدتا متاثر از نگاه رهبر معظم انقلاب و بعضا مراجع تقلید است از این رو نوع تعامل حسن روحانی با رهبری و مراجع تقلید برای این لایه از حوزه علمیه مهم خواهد بود.

از بین شورای عالی حوزه آقایان رضا استادی، مرتضی مقتدایی و سید محمد غروی مشی معتدلی دارند ابوالقاسم وافی و علی نکونام نگاه بینا بین و حوزوی دارند سید احمد خاتمی با جبهه پایداری همراهی دارد و حسینی بوشهری نیز به دیدگا ههای رهبری نزدیک است ضمن آنکه سعی میکند حوزه را مستقل نشان دهد. این مجموعه دغدغه های دیگری نیز دارد بطور مثال عمران و آبادانی حوزه های علمیه برای این شورا مهم است اگر روحانی در این زمینه کمکی کند میتواند تعامل خوبی با این لایه از حوزه علمیه داشته باشد.

جامعه مدرسین حوزه علمیه قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در انتخابات بصورت رسمی از علی اکبر ولایتی حمایت کردند اما اعضای نزدیک به آیت الله مصباح بعدها گفتند که رای آنها ولایتی نبوده است و همین مساله جامعه مدرسین را تا حد تجزیه پیش برد، از همین رو جامعه مدرسین مجبور به بازسازی شد و مجمع عمومی جامعه مدرسین را تشکیل داد.

اگر چه طیفی از نگاه اصولگرایی در این مجموعه حاکم است اما نباید همه آنها را بصورت یکسان بررسی کرد، بسیاری از اعضای جامعه مدرسین در جلسات شرکت نمیکنند، تعدادی از اعضا نگاه های معتدلی دارند اما اندک اعضایی هستند که گرایش به جبهه پایداری دارند اگر چه کم هستند اما صدای بلندی دارند، در یک نگاه کلی باید گفت که این جامعه در نهایت نگاه به رهبری دارد یعنی ممکن است در جزئیات اختلافاتی داشته باشند اما در مجموع نوع تعامل حسن روحانی با رهبر معظم انقلاب تعیین کننده نوع تعامل با جامعه مدرسین خواهد بود.

طلاب جوان حوزه: طلاب جوان اکثریت حوزه را تشکیل میدهند و در برخی از مواقع میتوانند در جامعه بسیار موثر باشند خصوصا اگر قرار باشد کسی تخریب شود در این راه تجربه های خوبی هم دارند. این طیف از سه منبع الهام میگیرند، در مسائل کلی از سیاست های رهبر معظم انقلاب الهام میگیرند، در مسائل جزئی تر از موسسه امام خمینی ره و شخص آیت الله مصباح یزدی متاثر هستند و البته بسیج مدارس علمیه نیز در این زمینه موثر است.

در انتخابات ریاست جمهوری رای این طیف مختلف بود اما طرفداران سعید جلیلی در این طیف بیشتر بود اما یکدستی حاکم نبود.

حمایت آیت الله مصباح یزدی از محمود احمدی نژاد و تبعات آن نفوذ آیت الله را در بین طلاب تضعیف کرده است اما جمع طلاب جوان استعدا خوبی برای الهام گرفتن از آیت الله مصباح دارد و ممکن است این ارتباط بمرور ترمیم شود. بسیج در تعامل با حسن روحانی نمیخواهد تجربه دوران سید محمد خاتمی را تکرار کند از این رو اصل را بر تقابل قرار نداده است اما زمینه مستعدی برای این تقابل وجود دارد. از این رو در نظر گرفتن حساسیت های موجود برای این لایه میتواند تنش ها را کم کند. این لایه از روحانی انتظار دارد حسن روحانی بصورت مشخص و با صدای بلند دنباله رو سیاستهای رهبری باشد.

استراتژی های حسن روحانی برای تعامل:

ارتباط مستمر با مراجع تقلید: حسن روحانی بلافاصله بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری به دیدار مراجع تقلید رفت و با حضرات آیات: شبیری زنجانی، مکارم شیرازی، صافی گلپایگانی، جعفر سبحانی، موسوی اردبیلی و نوری همدانی دیدار کرد.

بعد از چندی ظریف به قم رفت تا گزارشی از مذاکرات ژنو را به مراجع تقلید ارائه کند ظریف در این سفر به محضرت حضرات آیات: ، وحید خراسانی، صافی گلپایگانی، مکارم شیرازی ، جوادی آملی، موسوی اردبیلی، نوری همدانی و سبحانی دیدار و گفت‌وگو کرد این در حالی بود که ظریف از کمردرد رنج میبرد اما اهمیت این تعامل را می دانست. بعد از مدتی جهانگیری هم به قم رفت و با آیت الله یوسف صانعی هم دیدار کرد اگر چه این دیدار اعتراض برخی از گروه ها را برانگیخت اما بنظر میرسید این دیدار در راستای تعامل مرده با اصلاح طلبان بوده است.

بعد از آن نیز برخی از وزرا به دیدار مراجع تقلید رفتند، اگر چه برخی از مراجع تقلید از پذیرش وزیر علوم امتناع کردند اما در مجموع ارتباط دولت روحانی با مراجع تقلید در حد بسیار خوبی بوده است.

نصب استاندار روحانی: موسی پور بعنوان اولین استاندار روحانی تواسنته بود در قم نظر مراجع تقلید را جلب کند از این رو حسن روحانی نیز محمد صالح صادقی منش را بعنوان استاندار قم منصوب کرد صالحی منش نیز تاکنون ارتباط بسیار خوبی با مراجع تقلید و علما داشته است و این مساله برای مراجع تقلید و علما نیز خوشایند است چه آنکه قرار گرفتن یک روحانی در مدیریت عالی شهر و موفقیت وی میتواند در الگویی برای شهرهای دیگر باشد ضمن آنکه علما و مراجع و روحانیون با یکدیگر بهتر میتوانند تعامل کنند.

تعامل با سپاه و بسیج و در نظر گرفتن آیت الله مصباح یزدی: حسن روحانی در مجمع فرماندهان سپاه حضور یافت و حزب الهی تر از آنها سخن گفت، سپاه و بسیج را مورد عنایت قرار دارد و سعی میکند از انها نیز کمک بگیرد همین مساله باعث میشود تنش های طلاب جوان با دولت مقداری کاهش بیابد. حسن روحانی تجربه خاتمی را تکرار نکرد .

سید محمد خاتمی هیچگاه آیت الله مصباح و طلاب جوان را در نظر نگرفت و همین مساله تنش های بسیاری به بار آورد، استاندار حسن روحانی در قم به دیدار آیت الله مصباح رفت و همچنان به تعامل خود ادامه میدهد، عباس عراقچی در بین فارغ التحصیلان موسسه امام خمینی ره حضور یافت و سخن گفت و با آیت الله مصباح نیز دیدار کرد، اگر چه آیت الله مصباح دولت را دروغگو خواند اما در نظر گرفتن آنها و رد عین حال تحمل این سخنان برای دولت مفید خواهد بود. حسن روحانی باید طلاب جوان را جدی تر در نظر داشته باشد.

چالش ها و خلاء های دولت در تعامل با حوزه:

دو حوزه سیاست خارجی و فرهنگ مهمترین حوزه چالشهای حوزه با دولت است دولت در زمینه سیاست خارجی سعی میکند با برگ رهبری بازی کند به این معنا که میگوید حتی همه مسائل جزئی مذاکرات را به رهبری ارائه میدهد، موضعگیریهای رهبر معظم انقلاب در زمینه مذاکرات و سیاست خارجی توانسته است این حوزه از روابط را از چالش های جدی دور کند اگر چه آیت الله مصباح یزدی و پایداری فعالیت هایی را در این زمینه انجام داده اند اما حمایت رهبری این حوزه از اختلافات را از تنش دور کرده است.

حوزه فرهنگ چالشی ترین بخش از ارتباط دولت با حوزه است چه آنکه حوزه علمیه موجودیت خود را در همین راستا تحلیل میکند، در چند ماه گذشته اعتراضاتی در این زمینه وجود داشته است بطور مثال در بحث روزنامه بهار اعتراض برخی از علما تند بود که دولت با موضعگیری خود توانست تا حدی این ماجرا را کنترل کند، اما در زمینه نشر کتاب نیز دغدغه هایی وجود دارد دولت در راستای رفع این دغدغه بررسی کتابهای دینی را به قم میسپارد، در زمینه حجاب نیز دغدغه وجود دارد که دولت سعی میکند موضعگیری شفافی نداشته باشد. بنظر میرسد مهمترین راهکار زمینه فرهنگ این است که دولت حوزه را در کارهای فرهنگی مشارکت دهد که این مساله دور از ذهن نخواهد بود. نکته دیگر اینکه دولت با مشکلات مالی دست و پنجه نرم میکند و حوزویان انتظار دارند به موسسات و مراکز اموزشی و فرهنگی آنها کمک مالی شود که دولت باید برای آن فکر کند.

نکته آخر : مشاور روحانی از طرف حسن روحانی نصب نشده است اگر چه گفته میشود قرار بود احمد واعظی بعنوان مشاور امور روحانیون نصب شود اما گویا هنوز به سرانجام نرسیده است انتخاب یک روحانی موجه و دارای ارتباطات حوزوی در این زمینه بسیار میتواند موثر باشد.

دولت در زمینه تعامل با شورای عالی و مدیریت حوزه کاری نکرده است و در راستای تعامل با جامعه مدنی حوزه نیز کمتر فعالیتی داشته است.

حجت الاسلام رضا تاران