آیا ایران سلاح های مورد نیاز برای آزادی گروگانها را در اختیار دارد؟

پارسینه: یک روز گرم تابستان سال 1992، در یک جاده دور افتاده در کشور سومالی دنباله ای عظیم از گرد و خاک دیده میشد. یک کاروان متشکل از سه خودروی شاسی بلند به سرعت در حال انتقال وزیر اقتصاد (در واقع حسابدار) دولت شورشیان سومالی بودند.

در یک چشم به هم زدن یک هلیکوپتر سیاه رنگ از تپه های کناری بالا آمد و خود را یه کنار کاروان رساند، در همین حین یک هلیکوپتر سیاهرنگ کوچکتر خود را در مسیر کاروان قرار داده بود دو، تیربار کالیبر 7.62 مدل MiniGun به طرز تهدید آمیزی روی دو پایه افقی نسب شده در کنار هلیکوپتر در حال چرخیدن بودند، یک اشاره کافی بود تا تمام کاروان غرق در آتش و خون شود.

یک تک تیر انداز از روی هلیکوپتر بزرگتر کاربراتور ماشین اول را هدف قرار داد، هلیکوپترهایی که پشت سر هلیکوپتر بزرگ اول حرکت می کردند به زمین نشستند و در سایه حمایت MiniGun ها بدون شلیک حتی یک گلوله؛ حسابدار اعظم را بازداشت کردند.

عملیات های "کسب برون مرزی" (Expeditionary Snatching) از جمله عملیات های بسیار حساس به منظور بازداشت افراد مهم یا آزاد سازی گروگان های خودی انجام می شوند. پس از واقعه تلخ گروگانگیری 5 مرزبان ایرانی در مرز سراوان، افکار عمومی کشور چشم به راه چنین عملیاتی برای آزادی فرزندان خود است.

با توجه به اخبار منتشر شده در رسانه های رسمی،امروز یک سوال بزرگ وجود دارد. آیا نیروهای مسلح ایران، قابلیت عملیاتی و تسلیحاتی اجرای چنین عملیاتی را دارا هستند؟ برای چنین عملیاتی باید تجهیزات مورد نیاز در سه حوزه تدارک دیده شود.

شناسایی، مراقبت، فرماندهی

اولین گام شناسایی مکان گروگان هاست. اولین سر نخ ها می تواند رفت و آمد عناصر شناخته شده به مکانهای مشکوک باشد اما با توجه به اینکه گروگانها در چنین مواردی در مکانهای جداگانه نگهداری شده و به طور مرتب جا بجا می شوند، نیاز است تا عملیات شناسایی بیش از یک تعقیب بصری ساده باشد، کنترل مکالمات تلفن های همراه، کنترل محموله های در حال حمل توسط خودرو ها و .. از الزامات شناسایی برای چنین عملیاتی است. پس از شناسایی اولیه، تمام تحرکات، سلاح ها، عوارض طبیعی، غیر نظامیان و بافت سنتی محل نگهداری گروگان ها باید مورد مراقبت و شناسائی جزء به جزء قرار گیرد.

کلید پیروزی چنین عملیاتی در ورود و خروج در سریع ترین زمان ممکن و ضربه زدن به حساس ترین نقطه با استفاده از نقاط ضعف و رفتارهای روتین طرف مقابل است.

در مرحله نهایی یعنی اجرای عملیات نیز واحد های مراقبتی باید تمام تحرکات واحدهای دشمن را رصد کرده و کوچکترین تغییر رفتار را شناسائی کنند تا با لو رفتن عملیات احتمال کمین زدن به نیروهای ویژه خودی به حداقل برسد. و یا در حین درگیری با شناسایی دقیق مکان، مدافعین در حداقل زمان ممکن از بین بروند.

حلقه اول در این گام استفاده از هواپیماهای بی سرنشین است. هرچند شناسایی های اولیه را می توان با استفاده از پرنده های بی سرنشین کوچک و دارای ارتفاع پرواز کم انجام داد، اما محله مراقبت قطعا باید با هواپیما های بی سرنشین بزرگ تر و بلند پرواز تر انجام شود تا موجب هوشیاری گروههای مسلح نگردد.

در این زمینه نیروی هوایی سپاه با بکارگیری پهباد شاهد 129 دارای یک هواپیمای ارتفاع متوسط توانمند برای شناسایی و مراقبت از مضنونان می باشد. در این حوزه همچنین بی سرنشین بلند پرواز فطرس (در صورت عملیاتی بودن) یک گزینه قابل اتکا است.


به نظر می رسد در این حوزه مشکل اصلی مساله فرماندهی و کنترل باشد. برای سالیان متوالی نیروهای مسلح کشور ما خود را با متد های جنگ موزائیکی و مستقل از فرماندهی مرکزی تطبیق داده اند. این راهبرد به دلیل تهدید حمله نظامی ایالات متحده صورت پذیرفته تا در صورت از بین رفتن فرماندهی مرکزی نیروهای نظامی دچار سردرگمی و فلج عملیاتی نشوند. اما در این مورد خاص یعنی گروههای کوچک تروریستی، کاملا برعکس، موفقیت عملیات در گرو اتکا به متد های جنگ شبکه محور و با فرماندهی متمرکز است تا نیروهای خودی از کوچکترین تحرکت طرف مقابل مطلع گردند و کارایی عملیات به حداکثر برسد.

برای نیل به این راهبرد نیروهای امریکایی دارای تبلت های نظامی کوچکی هستند که به صورت زنده تصاویر دوربین های پرنده های بی سرنشین را به سربازان مخابره می کند، امنیت مخابرات با هواپیماهای رله ارتباطی تامین شده و بعضا حتی از پست های شناسایی/فرماندهی هوابرد کوچک استفاده می نمایند. چنین تجهیزاتی تا کنون در اعلام های رسمی نیروی مسلح معرفی نگردیده اند.


تحرک و پشتیبانی رزمی

پس از شناسایی اولیه، یک مرحله حساس انتقال نیروهای خودی به منطقه مورد نظر برای انجام عملیات، اجرای آتش سنگین در حین اجرای عملیات برای حذف مقاومت مدافعان در کمترین زمان و خروج گروگان ها/اسرا و نیرو های خودی پس از اتمام عملیات است. هرگونه کمبود و نقصان در این مرحله نتایج فاجعه باری به همراه خواهد داشت. نمونه ای از این فاجعه سقوط دو هلیکوپتر بلک هاوک امریکایی در عملیات سومالی در سال 1993 بود که یک عملیات موفق را به یک فاجعه با دهها کشته زخمی تبدیل کرد.

عموما در چنین عملیاتهایی از هلیکوپتر ها برای پیاده کردن افراد به صورت راپل (پیاده شدن با استفاده از طناب) دقیقا در نقطه مورد نظر، یا پیاده کردن نیروهای ویژه در فاصله ای معین از هدف و سپس پیاده روی تا آن استفاده میشود. در مواردی بسیار معدود استفاده از هواپیماهای ترابری مانند C-130 نیز گزارش شده که با توجه به بافت جغرافیایی منطقه بلوچستان پاکستان و نبود باند های پرواز مورد نیازمنتفی است.

نیروهای مسلح کشورمان از نیروی هلیکوپتری قابل ملاحظه ای بر خوردار هستند. هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران و نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با دارا بودن هلیکوپتر های چابک Bell-214 و Bell-206 می تواند قابلیت تحرک بالا و یورش سریع به منطقه مورد نظر را فراهم سازد در حالی که هلیکوپتر های سنگین تر "شینوک" برای حمل خودرو های پشتی بانی و حمل اسرا/مجروحان و یا تلفاتی احتمالی مورد استفاده قرار می گیرند.

نیروی هوافضای سپاه نیز با داشتن یک ناوگان گسترده از هلیکوپتر های (نسبتا) سنگین وزن Mil-17 پتانسیل بالایی برای جابجایی نیروها به عمق خاک متخاصم و اجرای عملیاتهای ویژه دارد.


علی رغم دارا بودن پلتفرم های پایه مناسب برای حمل و نقل و ترابری، یک نکته در توان هلیکوپتری نیروهای مسلح برای عملیاتهای کسب برون مرزی قابل توجه است. چنین عملیاتهایی برای استفاده حداکثر از اصل غافلگیری عموما در شب انجام می شوند و عملیات هلیبرن در شب برای رسیدن به مقصد و انتخاب دقیق نقطه مورد نظر نیازمند تجهیزات خاص مانند دوربین های حرارتی نصب شده روی هلیکوپتر ها و یا نقسه های متحرک هوشمند برای هدایت هلیکوپتر ها است.

هرچند چند پروژه فناورانه در وزارت دفاع برای نصب این دوربین ها بر روی هلیکوپتر های نیروهای مسلح معرفی گردیده، اما عمده تصاویر منتشر شده از هلیکوپتر های نیروهای مسلح در رزمایش ها و نمایشگاهها فاقد چنین تجهیزاتی است.


به گزارش پارسینه، در این گام نکته آخر و اساسی تر استفاده از پشتیبانی رزمی هوایی برای خلع دفاع اشرار می باشد. نیروهای مسلح کشورمان نیز با استفاده از یک ناوگان گسترده و چالاک از هلیکوپتر های AH-1 کبری پتانسیل بالایی برای حمایت از چنین عملیاتی دارند.

در مساله پشتیبانی هوایی نصب دوربین های حرارتی و مسافت سنج های لیزری برای هدف گیری دقیق اهمیت دوچندان می یابد. وزارت دفاع در پروژه ای نصب این نوع دوربین ها و سکوهای پایدار شده مجهز به مسافت سنج های لیزری را بر روی هلیکوپتر های کبری به اعلام عمومی رساند، اما در رزمایش های اخیر نیروی زمینی سپاه و یا ارتش هیچ هلیکوپتری مجهز به این سامانه ها مشاهده نگردیده است.

نکته قابل توجه دیگر عدم تجهیز هلیکوپتر های نیروهای مسلح به سلاح های شخصی می باشد. برای مثال هلیکوپتر های روز دنیا عموما در کنار در ورودی مجهز به یک قبضه تیر بار MiniGun (ساخته شده در کشور با نام اخگر) میباشند که پوشش لازم را در مواقع تخلیه یا بارگیری نیرو فراهم می آورد. نبود این گونه سلاح ها و اجرای آتش ایضایی بر روی هلیکوپتر هنگام اجرای عملیات هوابرد می تواند موجب شکست عملیات گردد. هرچند در برخی موارد حلقه آخر در یک عملیات کسب برون مرزی، ورود نیروهای ویژه به منظور امن سازی محیط، رهاسازی گروگانها (یا اسارت اهداف) می باشد.

رزم انفرادی

در این حلقه نیز استفاده از تجهیزات مناسب و آموزش های مقتضی بسیار حائز اهمیت است. خارج از مبحث فرماندهی که به آن پرداخته شد، استفاده از سلاح های انفرادی مناسب، زره های مناسب، ادوات دژ کوب (به منظور تخریب در ها، دیوارها و موانع) بسیار حائز اهمیت است.

در حوزه سلاح های انفرادی با توجه به عدم استفاده گروههای تروریستی از زره های سنگین و ادوات زره پوش استفاده از سلاح های سبک و با مانور پذیری بهتر توصیه می شود. نیروهای مسلح کشورمان نیز با داشتن طیف وسیعی از تسلیحات انفرادی سبک دارای پتانسیل بالایی در این حوزه می باشند.

نیروهای ویژه ارتش و سپاه از مسلسل های کالیبر 9 میلی متری در مدل های MP-5، P-84 و نیز یوزی استفاده می نمایند که هر سه مدل جزو جنگ افزارهای قابل اعتماد در صحنه نیرد بوده و قابلیت تجهیز به انواع ضمائم از جمله سایت های هدفگیری، صدا خفه کن و .... را دارا می باشد. یک گام بالا تر از مسلسل های کالیبر 9 میلیمتری اخیرا مسلسل های دستی AKS-74 کلیبر 5.45 نیز در حال خدمت نیروهای مسلح و سپاه حفاضت دیده شده اند که قدرت آتش بالاتری را نسبت به مسلسل های کالیبر 9 فراهم میسازند.

در حوزه سلاح های پشتیبانی هم تک تیر انداز کالیبر 12.7 مدل صیاد با توانایی تجهیز به انواع دوربین های حرارتی و دید در شب یک گزینه بسیار مناسب میباشد.



نکته بسیار قابل توجه در حوزه رزم انفرادی، تمرینات و آموزش های نیروهای هوابرد ارتش برای رهایی گروگان ها در شرق و جنوب شرق کشور است. یک مرور کوتاه بر تصاویر منتشر شده از تمرینات یگان رهایی گروگان تیپ 65 هوابرد ارتش (یکی از نخبه ترین واحد های نیروی زمینی ارتش) نشان دهنده تمرینات منظم این یگان در نواحی دارای شباهت با مناطق شرقی و جنوب شرقی کشور است.

هر چند در این تمرینات ورود هوابرد و یا پشتیبانی آتش هوابرد مشاهده نمی شود، اما حجم تمرینات بیانگر وجود یک برنامه رزمی مدون برای استفاده از نیروهای هوابرد نخبه درماموریت های آزاد سازی گروگان است که طبیعتا شامل موارد فوق نیز می گردد.


در نهایت باید اشاره کرد با توجه به ولایت نظامی سپاه بر کشور، بررسی پایه های تفکر سپاه در اجرای چنین عملیاتی بسیار قابل ملاحظه است. سپاه با توجه به تاکید بر بعد معرفتی، فاصله گیری از رزم کلاسیک و نفوذ فرهنگی مساله را از زاویه دیگری دنبال خواهد کرد. به نظر می رسد تمایل اصلی سپاه به استفاده از گروههای محلی "دوست" برای رهاسازی این گروگانها باشد. تا کنون حداقل یکبار چنین عملیاتی به اعلام رسمی رسیده. در طی عملیات مذکور یکی از دیپلماتهای کشورمان در هنگام تعویض مکان در یکی از شهرهای پاکستان، توسط گروههای دوست رهگیری گردیده و پای پیاده تا مرز کشور مشایعت می گردد. اما باید توجه داشت که عملیات واسطه ها هم محدودیت خود را دارد. تعداد واسطه ها عموما محدودست لذا حمله همزمان به چند محل یا مقابله با تعداد بالای مدافعین (که به نظر می رسد در بحران اخیر شاهد آن هستیم) منتفی است. این گروهها قابلیت تحرک پائینی خواهند داشت و از فرماندهی متمرکز و پشتیبانی نیز برخوردار نیستند که خود عملکرد نظامی این گروهها را تقلیل می دهد.