با سه كارت زرد وزرا استیضاح می‌شوند ؟

آرمان : مشغله هفته آینده وزیر امور خارجه حضور در مجلس و پاسخ به سوالات 11 نفر از نمایندگان است. آنگونه كه در رسانه‌ها منتشر شده است اعضای این کمیسیون در جلسه کاری خود در روز سه‌شنبه نیز ضمن مروری بر آخرین اخبار و تحولات جهانی، میزبان محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه جهت پاسخگویی به سوالات آقایان ایرج ندیمی نماینده مردم لاهیجان و سیاهکل، حسینعلی شهریاری نماینده مردم زاهدان، حمید رسایی نماینده مردم تهران، ابراهیم آقامحمدی نماینده مردم خرم‌آباد، علی‌اکبر آقایی نماینده مردم سلماس و فرهاد بشیری نماینده مردم پاکدشت و سوال مشترک آقایان جواد کریمی قدوسی نماینده مردم مشهد و کلات، بهرام بیرانوند نماینده مردم بروجرد، احمد آریایی‌نژاد نماینده مردم ملایر، ابولقاسم جراره نماینده مردم بندر‌عباس و حبیب آقاجری نماینده مردم بندر ماهشهر خواهند بود. اما باید اعتراف كرد كه وزیر امور خارجه ایران دكتر محمد جواد ظریف این روزها وقت چندانی ندارد. آنگونه كه مردم می‌بینند یك پای رئیس دستگاه دیپلماسی كشور در مذاكرات ژنو و دیدارهای متوالی با هیات‌های مختلف اروپایی است و یك پای او هم در بهارستان است. نمایندگان مجلس سوالات زیادی از وزیر خارجه دارند و شاید مشغله اصلی هفته آینده وزیر خارجه همین باشد. حجت‌‌الاسلام حمید رسایی یكی از سوال‌كنندگان با بیان اینکه اکثریت نمایندگان مجلس در طرح سوال از وزرا به دنبال اصلاح امور هستند، اظهار کرد: شاید برخی نمایندگان از ابزارهای نظارتی مانند سوال برای گروکشی استفاده کنند اما در مجموع، قانونگذار که حق سوال را برای نمایندگان در اصول قانون اساسی گنجانده، منافع این کار را بیش از ضررش دیده است. نماینده مردم تهران در مجلس متذکر شد: سوالاتم از وزیر اطلاعات، وزیر نفت و وزیر امور خارجه در کمیسیون مطرح شده که در زمان مقتضی به صحن علنی می‌آید. دیگر نماینده سوال‌كننده از ظریف كریمی قدوسی نماینده مشهد است او مدعی شده كه تعداد سوالاتش از وزیر امور خارجه به 6 سوال كاهش داده است. پس باید امیدوار بود كه مشغله ظریف هفته آینده كاسته شود. آگاهان سیاسی بر این باورند كه سوالات زیاد و گاها بی ارتباط با حوزه مسئولیت وزرا، ایشان را از انجام وظایف اصلی خود باز می‌دارد. حال كه هفته آینده قرار است ظریف در راهروهای بهارستان حضور پیدا كند و پاسخگوی سوالات نمایندگان باشد. حسن قشقاوی، معاون کنسولی، امور مجلس و ایرانیان وزارت امور خارجه ایران است. وی پیش از رامین مهمان‌پرست سخنگوی وزارت امور خارجه بود. وی دارای سابقه نمایندگی مجلس شورای اسلامی در دوره‌های چهارم و ششم از حوزه رباط کریم است. قطعا حسن قشقاوی بهتر از هر شخصی می‌تواند رابطه دولت و مجلس را به درستی تعریف كند. مشروح مصاحبه آرمان با معاون پارلمانی وزارت خارجه در ذیل آمده است:

مجلس قرار است كه هفته آینده از وزیر امور خارجه سوال كند جناب آقای قشقاوی دلیل حضور و پاسخگویی وزیر امور خارجه کشورمان سه‌شنبه آینده به منظور پاسخگویی به سوالات ۱۱ نماینده مجلس شورای اسلامی به کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس می‌رود. دلیل اصلی سوال از وزیر چیست؟

به اعتقاد بسیاری از كارشناسان و حتی مردم عملكرد وزارت خارجه و به طور كل دستگاه دیپلماسی یك عملكرد موفق بوده است. بالطبع بسیاری از نمایندگان مجلس نیز نسبت به این امر آگاهی داشته و از رویكرد وزارت خارجه در چهار ماه گذشته حمایت می‌كنند. برخی از نمایندگان مجلس دیدگاه‌های متفاوتی نسبت به عملكرد وزارت خارجه دارند به جرات می‌توان ادعا كرد كه با بقیه نمایندگان به دلیل انگیزه‌های خیرخواهانه برای فهم جزییات مسائل سیاست خارجی كشور تا انگیزه‌های جناحی و سیاسی بنابراین ممكن است نظرات متفاوتی در خصوص رویكرد دستگاه دیپلماسی و عملكرد وزیر امور خارجه داشته باشند. ما فكر می‌كنیم كه سوال از وزیر اقتضای دیپلماسی است بنابراین عملكرد نمایندگان مجلس را در قالب سوال از وزیر نكوهش نكرده و آن را در چارچوب روابط قانونی و عرفی مجلس و دولت قلمداد می‌كنیم. مثلا آنچه در كنگره و دولت آمریكا می‌گذرد به همین روالی است كه در ایران دیده می‌شود. آنگونه كه از روابط كنگره و دولت آمریكا هویداست نقد و انتقاد كنگره از عملكرد دولت همیشه وجود داشته است. جالب است كه یك نكته را خدمت شما عرض كنم حتی موضوعاتی كه امروزه در كنگره آمریكا مطرح است در نقد مذاكرات ژنو خیلی مشابهت دارد با سرفصل‌ها و موضوعاتی كه از سوی برخی از نمایندگان مجلس این روزها در انتقاد از دولت مطرح می‌شود. یعنی همان انتقادی كه نمایندگان آمریكایی نسبت به دولت و مذاكره‌كنندگان خودشان دارند مشابه آن را نمایندگان محترم مجلس ایران نسبت به مذاكره‌كنندگان و دستگاه دیپلماسی كشور دارند. آنچه مربوط به وزارت خارجه می‌شود تعامل مثبت و سازنده‌ای بوده كه تاكنون وزارت امور خارجه با مجلس داشته است. ما تاكنون از مصوبات مجلس و كمیسیون امنیت ملی تمرد نداشته‌ایم. واقعیت آن است كه هر گاه سوالی را مجلس از وزیر امور خارجه در مورد عملكرد ایشان پرسیده چه در كمیسیون و چه در صحن پاسخگو بوده‌ایم طبعا با توجه به رویكرد مثبت وزارت خارجه از این به بعد هم پاسخگو خواهیم بود. وزیر محترم جناب آقای دكتر ظریف با سعه‌صدر كامل در كمیسیون امنیت ملی حضور پیدا كرده و همیشه پاسخگوی سوالات و ابهامات نمایندگان بوده‌اند. ایشان در صحن علنی مجلس نیز سعی كرده است پاسخ نمایندگان را داده و به اعتراف بسیاری از ناظران وزارت خارجه بیشترین تعامل را تاكنون با مجلس داشته است. در باب نوع كیفیت و كمیت حضور جناب آقای ظریف و معاونان ایشان در مجلس برای پاسخگویی به سوالات نمایندگان باید اعتراف كرد كه وزارت امور خارجه تاكنون بیشترین همكاری را با مجلس داشته است. حداقل می‌توان اعتراف كرد كه به لحاظ كمی بیشترین ارتباط با مجلس در قیاس با وزارتخانه‌های دیگر در وزارت خارجه صورت گرفته است. حتی می‌توان گفت حضور جناب آقای وزیر و همكاران ایشان در كمیسیون امنیت ملی خیلی بیشتر از گذشته بوده است. حتی می‌توان بایك قیاس آماری خیلی واضح و روشن اینجاست ادعا كرد چون آمار و ارقام وجود دارد. خوب این آمار و ارقام در خبرگزاری مجلس وجود دارد و هر كس بخواهد نموداری از این رابطه ترسیم كند بیشترین تعامل و بیشترین حضور نسبت به مجلس مربوط به جناب آقای ظریف بوده است.

جناب قشقاوی شما معاون پارلمانی وزارت خارجه هستید؛ قطعا از محتوای سوالات نمایندگان از آقای وزیر اطلاعات كافی دارید. می‌توانم در مورد محتوای سوالات نمایندگان از شما بپرسم؟

بله؛ واقعیت این است كه بسیاری از این سوالات جنبه سیاسی ندارد مثلا شما می‌توانید در مورد سوال آقای آقایی نماینده محترم مجلس راجع به گشایش مرزی با تركیه بدانید. بنابراین می‌توان ادعا كرد كه غالب سوالات به همین شكل و به همین ترتیب هستند. یا سوالی كه جناب آقای ندیمی فرمودند بیشتر راجع به بحث وزارت نفت می‌باشد. ما بارها به این نماینده محترم توضیح دادیم كه سوالات ایشان در چارچوب وزارت خارجه نیست ایشان می‌تواند از وزارت نفت پیگیر مطالبه و سوال خود باشد. ولی اگر ایشان ابرام داشته باشند روی طرح سوال طبیعی است كه ما خودمان را موظف می‌دانیم كه مطرح كنیم كه این سوال ارتباطی به وزارت خارجه و چارچوب وظایف وزیر ندارد. متاسفانه خیلی از سوالات نمایندگان محترم مجلس بی‌ارتباط با حوزه مسئولیت و وظایف وزارت خارجه است. من ناچارم اعتراف كنم كه وزارت خارجه مشكلی بابت سوالات طرح شده نداشت چنانكه اكثریت سوال‌كنندگان با توضیحات تكمیلی وزیر و معاونان وی قانع می‌شدند به غیر از عده ‌اندكی از نمایندگان محترم مجلس.

واكنش‌ها در مجلس را نسبت به عملكرد اخیر وزارت امور خارجه چگونه ارزیابی می‌كنید؟

شما شاهد بودید كه ما دور قبلی كه از وزیر سوال شد و در مجلس حضور پیدا كردیم. دقیقا 7 تن از نمایندگان محترم مجلس از پاسخ‌های وزیر قانع شدند فقط باید اذعان كرد كه فقط 2 تن از نمایندگان محترم از پاسخ‌های وزیر قانع نشدند. به عقیده من سوالاتی كه در هفته آینده هم مطرح است به خاطر تعامل مثبتی كه دستگاه دیپلماسی با مجلس دارد و جزییاتی كه خود بنده و همكارانم به نمایندگان می‌دهیم در برخی از سوالات پاسخ مكتوب در اختیار نمایندگان مجلس قرار می‌گیرد. آنگونه كه آگاهان می‌دانند اكثریت نمایندگان قانع می‌شوند اما باید اعتراف كرد كه برخی از نمایندگان قانع نمی‌شوند ممكن است تعدادی از نمایندگان سوال كننده دارای انگیزه‌های سیاسی و جناحی باشند. ممكن است بخشی از نمایندگان مجلس به نوعی با سیاست خارجی دولت یازدهم در حوزه كلان آن یا با رویكرد‌های وزارت خارجه در حوزه كلان مشكل داشته باشند. اما باید اعتراف كرد كه این تعداد از نمایندگان بخش محدودی از مجلس را شامل می‌شوند. اما خوب طبق قانون این امر برای تمام نمایندگان مجلس یك حق تلقی می‌شود. اینكه یك نماینده مجلس بخواهد از وزیری سوال كند برای او یك حق قانونی است كه البته وزارت خارجه هم همیشه نسبت به این حق كاملا آگاه است تلاش وزیر و معاونان وی تاكنون این بوده است كه به تفكرات و سوالات نمایندگان مجلس احترام بگذارد اما یك نكته را نباید از نظر دور داشت كه بیشتر سوالات نمایندگان از وزیر خارجه بی‌ارتباط با حوزه مسئولیت وی است. و به جرات می‌توان ادعا كرد برخی از سوالات حاصل مخالفت نمایندگان با رویكردهای كلان وزارت امور خارجه است. ما امیدواریم ان‌شاا.... همین تعاملی كه وجود دارد ادامه پیدا كرده و هیچ مشكل خاصی میان وزارت خارجه و مجلس كه خانه ملت محسوب می‌شود پیش نیاید.

جناب قشقاوی اگر وزیر كارت زرد گرفت آیا همچنان امیدوار به تعامل هستید؟ اگر وزیر در آستانه استیضاح قرار گرفت باز هم معتقدید كه بر كار وزیر تاثیر منفی نمی‌گذارد؟

در آیین‌نامه مجلس شما بهتر می‌دانید كه حسب نظری كه شورای محترم نگهبان دادند در اصلاح آیین‌نامه حتی اگر یك وزیری بالفرض سه كارت زرد هم بگیرد این به معنی ضرورتا ورود به استیضاح نیست. ممكن است به قول سیاسیون به لحاظ اعتباری وزیری كه سه كارت زرد دریافت كرده است طبعا بیشتر در معرض استیضاح قرار می‌گیرد اما آنچانكه شورای محترم نگهبان تصریح كرد بحث آیین‌نامه‌ای سوال را؛ باید اذعان كرد كه هر وزیری سه كارت زرد بگیرد لزوما استیضاح نخواهد شد برعكس آن چیزی كه در برخی از رسانه‌ها تبلیغ و عنوان می‌شودباید ادعا كرد كه از لحاظ آیین‌نامه‌ای منجربه استیضاح نخواهد شد اما به لحاظ اعتباری وزیر را در معرض خطر استیضاح قرار می‌دهد. چه بسا از لحاظ سیاسی ممكن است گفته شود اگر وزیری سه كارت زرد بگیرد مسلما تحت فشار قرار خواهد گرفت و جایگاه و اعتبار سیاسی اش تحت تاثیر برخورد مجلس قرار می‌گیرد. اما گرفتن سه كارت زرد از مجلس به معنای استیضاح وزیر نیست. این نكته‌ای است كه شورای محترم نگهبان آن را عنوان كرده‌اند به هر حال من فكر می‌كنم در برخی از رسانه‌ها خیلی حساسیت نسبت به طرح سوالات از وزرا ایجاد شده است هم رسانه‌های طرفدار دولت وهم رسانه‌های منتقد دولت، من معتقدم این گونه نیست كه تعامل مجلس و دولت به حالت استثنایی و ویژه‌ای در این دوره از مجلس رسیده‌ایم. این برخود عین همان برخودهایی است كه در ادوار گذشته میان دولت‌ها و مجلس‌ها به طور متناوب رخ می‌داد. با توجه به تجربه نمایندگی كه دارم می‌گویم كه این برخورد دولت و مجلس یك امر عادی محسوب می‌شود. در طول سی و پنج سالی كه از آغاز انقلاب تاكنون گذشته روابط دولت و مجلس چنین فراز و فرودهایی داشته است حالا گاهی ممكن بودكه نسبت به یك وزارتخانه‌ای حساسیت بیشتری در میان مجلسیان احساس شود و گاهی هم نسبت به وزارتخانه دیگر.

ظاهرا برخی از نمایندگان مجلس خواهان نظارت بیشتر بر عملكرد وزارت خارجه در چارچوب مذاكرات هسته‌ای هستند؛ این اقدام را در چه چارچوبی می‌بینید؟

خوشبختانه حضور روسای قوا در شورای عالی امنیت ملی مشكلات تعامل بین قوا را به خوبی حل كرده است شما شاهدید كه در بحث هسته‌ای سران قوا و اعضای محترم شورای عالی امنیت ملی نظر واحدی دارند و این اختلافاتی كه در بدنه پایینی برخی از مسئولان مطرح می‌شود مطلقا در سطح روسای قوا مطرح نیست. نه در سطح قوه قضائیه، مقننه و حتی مجریه حتی جالب است كه بحث مجلس حتی در سطح رئیس محترم مجلس و رئیس محترم هیات رئیسه هم تعامل و وحدت نظر در مساله مهم هسته‌ای وجود دارد و لذا ما معتقدیم كه شورای عالی امنیت ملی مرجع رسیدگی به این مسائل است. بنابراین نظر این شورا صائب تلقی می‌گردد. اما به طور كل این حق را برای نمایندگان مجلس قائل هستیم كه نظر خود را بیان كنند والبته وزارت خارجه و معاونان ایشان هم پاسخگو خواهند بود. با كمال تواضع آمادگی داریم كه به این سوالات پاسخ دهیم.

مساله‌ای كه باعث نگرانی رسانه‌های حامی دولت شده است این است که آیا تعداد سوال نمایندگان را در انجام مسئولیت‌هایشان محدود نخواهد كرد؟

نمایندگان محترم مجلس اكثرا طرفدار گشایش در سیاست خارجی هستند. اكثرا به دنبال انجام وعده‌های خود در حوزه‌های انتخابیه هستند بنابراین از گشایش در حوزه دیپلماسی استقبال می‌كنند. تمام نمایندگان می‌خواهند كه در مسائل و مشكلات اقتصادی گشایش ایجاد شود. بنابراین از رویكرد جدید وزارت خارجه استقبال می‌كنند اما چند نكته دیگر هم شایان ذكر است كه برخی از نمایندگان مجلس یا به علت دید جناحی یا به دلیل آنكه واقعا نگران هستند از وزرا سوال می‌پرسند. اما با این حال وزارت خارجه سعی می‌كند با تمام نمایندگان محترم مجلس نهم تعامل داشته باشد حتی اگر تعداد سوالات زیاد و بسیاری از مسائلی كه مطرح می‌شود ناشی از دید سیاسی و مسائلی باشد كه به وزارت خارجه و حوزه مسئولیت وزیر كاملا بی‌ارتباط باشد.