گزيده ای از دستنويس های طنز و شوخی در کتابخانه آيت الله مرعشی نجفی
در مقدمّه کتاب طنزنامه : نيم نگاهی به كتابشناسي و نسخه شناسي آثار طنزآميز، هجوي، هزل ي ، انتقادي، فكاهي، مطايبه، شوخی و محاضرات ادبي موجود در کتابخانه های جهان [2] ، به قلم راقم، به موضوع < طنز > و جايگاه آن در دين و اجتماع و در ادامه به صورت تفصيلی،آثار دستنويس (نسخ خطّی) مرتبط با موجود در کتابخانه های جهان پرداخته شده است. نوشتار حاضر در واقع بخش گزينش شده ای از کتاب طنزنامه نسبت به موجود در کتابخانه ی آيت الله العظمی مرعشی نجفی (ره) است که از باب در اين نشريه منتشر ميگردد.
- [آداب و رسوم مردم] (فارسی)
از: ناشناخته
رساله ای منظوم در آداب و رسوم مردم در قالبی طنزآميز است. نسخه ای از آن به خطّ نستعليق خوش محمّدباقر بن شکرالله حسنی تفرشی طرخورانی با تاريخ کتابت 1293هـ به شماره ی نگهداری میگردد.
- آصفيّه (فارسي)
از: عبدالاحد بن عبدالله خوافی (اوايل سدهی 14هـ .)
رسالهای در توصيف حالات رذيلهی ، متولّی باشی آستان قدس رضوی و فرمانروای خراسان و سيستان از سوی ناصرالدين شاه میباشد که در قالبی هجوی نگارش يافته و شديداً به آصف الدوله تاخته است. اين نسخه به شمارهي نگهداری میگردد.
- الاجوبة المسكتة = الجوابات المسكتة = أجوبة المسائل المسکتة (عربي)
از: ابواسحاق ابراهيم بن محمّد كاتب بغدادي انباري مشهور به ابن ابيعون (درگذشته سال 322هـ)
مجموعهاي منظوم و منثور از پاسخهاي کوتاه فلاسفه، زهّاد، رهبان، متكلّمان، اعراب، زنان، مخنّثين و ... مشتمل بر طايف ادبی و ملح و نوادر که در حالت جدّ يا هزلی بيان گرديده است. اين نسخه به شمارهي (کتابت سدهی 6 هـ .) نگهداری میگردد.
- § اخلاق الاشراف (فارسي)
از: نظام الدين (مجدالدين) عبيدالله زاكانى قزويني متخلّص به عبيد (درگذشته سال 771 يا 772هـ)
گفتاريست انتقادي و هزلي در انتقاد از اخلاق بزرگان و اشراف عهد که در هفت باب و هر باب در دو مذهب، يكي و ديگري ، به سال 740هـ (در فهرست آيتالله العظمی مرعشی 751هـ) نگارش يافته است؛ بايد افزود که زاکانی در اين اثر به بيان مفاسد و مقابح اخلاق و اوصاف رجال روزگار خويش پرداخته است. مرحوم اقبال آشتيانی در معرّفی اين اثر مینويسد: ! اين اثر ضمن كليات عبيد زاكاني يك بار با مقدّمهی موسيو فرته فرانسوی در سال 1303هـ در قسطنطنيّه (استانبول) و بار ديگر در تهران در سال 1321ش و اخيراً در تهران از سوی انتشارات اساطير هم به اهتمام و تحقيق دکتر حلبی، به چاپ شده است. نسخهای از اين اثر در اين كتابخانه به شمارهی نگهداری میگردد.
- ادخال السرور [3] (فارسی)
از: علی شهباز متخلّص به خاکی
مثنوی در حدود سه هزار بيت (در بحر مثنوی و معنوی) در موضوع اندرزهای اخلاقی و عرفانی است که بخشهايي از آن طنزآميز و طيبت افزاست؛ نسخهی دستنويس آن در اين کتابخانه شمارهی نگهداری میگردد.
- از گذشتهها (فارسي)
از: مسيح بن محمد بيك باصري حسين، احمدي شيرازي
رسالهاي فكاهي و انتقادی است حاوی چند داستان طنزآميز و بحر طويل و ... که در دو جلد نگارش يافته است. جلدهای اول و دوم اين اثر به صورت دستنويس به شمارهی در اين کتابخانه نگهداری میگردد.
- اشارات الكليل فى كشف رمز منظومة فسوة الفصيل = لقلق الكليل فى كشف رموز فسوة الفصيل = الاكليل في شرح فسوة الفصيل = شرح و ترجمه فسوة الفصيل ( فارسي و عربى)
از: صدرالاسلام محمدامين بن يحيى امامي نجفي خويى متخلّص به عميد (درگذشته سال 1366هـ)
شرح فسوة الفصيل اثر طنزآميز حجةالاسلام محمّدتقي نيّر تبريزي (درگذشته سال 1312هـ) است؛ نسخهاي از اين شرح در اين كتابخانه به شمارهي نگهداري ميشود.
- اصطلاحات لوطیها و جاهلهای قديم (فارسی)
از: ناشناخته
مجموعهای از عبارات و کلمات و اصطلاحات معمول نزد اراذل و اوباش قديم است که در اين اثر گردآوری شده است. نسخهای دستنويس از آن به خطّ نستعليق خوش محمّدباقر بن شکرالله حسنی تفرشی طرخورانی با تاريخ کتابت 1293هـ به شمارهی در اين کتابخانه نگهداری میگردد.
- پريشان = پريشان نامه (فارسي)
از: ميرزا حبيبالله بن محمّدعلي شيرازي متخلّص به قاآني ملقّب به گلشن (درگذشته سال 1270هـ)
اثري ادبی به نثر روان و شيرين آميخته به نظمی شيوا از قاآنی مشهور به خاقانى دروغين! است که در آن 121 حکايت متنوّع در تقليد و پيروی و مقام معارضه و مقابله با گلستان سعدي در قالبي طنزآميز و گاه هزلي به سال 1252هـ به نام محمّدشاه قاجار سروده شده است؛ بايد افزود که قاآنی مبدع سبکی بين عراقی و خراسانی و نخستين شاعر فارسی سرای است که به زبان فرانسوی آشنايي کامل داشت. پريشان علی رغم گلستان، بدون باب بندی و ترتيب بندی خاصّی نگارش يافته چُنانچه خود شاعر در بيتي از آن آورده:
در اين كتاب پريشان نبيني از ترتيب عجب مدار كه چون نام خود پريشان است!
بخشهايي از ديوان قاآني، خصوصاً پريشان نامه وي سالها در همان ايام در السنهي مردم مورد زمزمه قرار گرفته و نقل مجالس و محافل بود كه براي ترويح قلوب قطعهاي از آن را اينجا ميآوريم:
پيركي لال سحـــــــــرگاه بطفلي الكن ميشنيدم كه بدين نـــوع همي راند سخن
كاي ز زلفت صصصبـحم شاشاشام تاريك وي زچهرت شاشاشامم صصصبح روشـن
تـتـتـرياكيم و بيــــشششهد لـــــلبت صصصبر و تاتاتابم رررفت از تـتـتــــن
طفل گفتا: "مممن را تــوتــو تقليد مكـن گگگم شو زبــرم اي كــكــكمتر از زن
ممميخواهي مُممشتي به كــــكلــّت بزنم كه بيفتد مـمــمــغـــــزت مميان ددهن"
پير گفتا: "وووالله که مـمــعلوم است اين كه كه زادم من بيچاره زمادر اَلكــــــن
هههفتاد و ههشتاد و سه سال است فـزون گگگنگ و لالالالـــــم بخخلاّق ز مـن"
طفل گفتا: "خخدا را صصصد بار ششکـر که برستم به جهان از ممـــلال و ممــحن
مـمـن هم گـگـگـنگم مـمـمـثل توتوتو تـوتـوهم گگگنـگي مـمـمـثل مـمـمن".
مرحوم ذبيح الله صفا در گنجينه سخن (ج1، صص149-150) در بارهی پريشان مینويسد: . دکتر توفيق هـ. سبحانی در تاريخ ادبيّات4 (ص42) مینويسد: ! نسخهاي از پريشان نامه ي قاآنيدر اين به شمارهي موجود است. گفتنی است که پريشان نامه در ضمن ديوان قاآني در سال 1270هـ به صورتِ سنگی به چاپ رسيده است.
- تاريخ مشروطيّت ايران (فارسي)
از: ناشناخته
گفتگويي انتقادی است بين شخصی با نامِ شماژه فر، ديوانهاي اروپايي و فردی ديگری با نامِ جمجائيل، ديوانهاي ايراني، پيرامون مشروطيّت و رويدادهايي كه در ايران براي تحقّق آن پيش آمده، كه به روش سؤال و جواب و در قالبي طنزآميز بين دو شخص ياد شده انجام گرفته است. نسخهاي دستنويس از اين اثر كه جلد دوم آن به شمار ميآيد و در 28 جمادي الثاني سال 1327هـ به پايان رسيده است، در اين كتابخانهي به شمارهي نگهداري ميگردد.
- تحفة العراقين (فارسي)
از: فتحعلي خان صباي كاشاني مشهور به ملك الشعرا (درگذشته سال 1238هـ)
اثری منظوم در هجو رحيم نامی است که نسخهای از آن در ضمن جُنگی نفيس در اين کتابخانه به شمارهی (ص102) آمده است.
- ترجمهي زَهر الربيع (فارسي)
از: سيّد نورالدين محمّد بن نعمتالله صغير جزايري موسوي شوشتري (درگذشته حدود سال 1247هـ)
ترجمهي روان و نيكويي از زهرالربيع اثر سيّد نعمتالله بن عبدالله شوشتري جزايري (درگذشته سال 1112هـ) است كه توسّط يكي از نوادگان نگارنده و معاصر فتحعلي شاه، به نام محمّدصالح خان مشهور به آقاجان خان مكري، بيگلربيگي خوزستان به فارسي در سال 1231هـ . برگردانده شده است. اين اثر نخستين بار در سال 1302هـ سپس به صورت سربي در سال 1327هـ به چاپ رسيده و نيز در سال 1363ش از سوي انتشارات اسلاميّه در تهران به چاپ رسيده است. نسخهای دستنويس از جلد نخست اين اثر در اين كتابخانه به شمارهي موجود است.
- ترجيع بند در هجوهماي شيرازي و ديگران (فارسي)
از: ميرزا عبدالله خلج متخلّص به غيرت (سدهي 13هـ)
نسخهای دستنويس از اين اثر در اين كتابخانهبه شمارهي [4] موجود است.
- تضمين دوازده بند محتشم = اشعاري در هجو ميرزا نجف خان صدر = خمس نبود (فارسي)
از: سيّدعبدالعلی قمی اصفهانی مشهور به مير نجات (اوايل سدهی12هـ)
ناظم در اين منظومهي زيبا ابيات و بندهاي مشهور محتشم كاشاني مانند را تحريف و به اصطلاح تضمين كرده و در آنها ميرزا نجف خان صدر را هجو كرده است. ممکن است وی همان بوده باشد که نسخهای از ديوانش در کتابخانهی دولتی لنينگراد (سنت پترزبورگ) در روسيه به شمارهی (ميکروفيلم آن در دانشگاه تهران) موجود است. در گنجينهی نفائس اين کتابخانه، در ضمن جُنگی، به شمارهی (ص117) هجو فردی به نام صدر آمده که به نظر میرسد نسخهای از همين اثر بوده باشد. ناگفته نماند که اين هجويه در ضمن جُنگ مرتضیقلیخان شاملو (صص310-314) در سال 1382ش از سوی دائرة المعارف بزرگ اسلامی به صورت نسخه برگردان (فاکسيميلی) در تهران به چاپ رسيده است.
- جالب السرور و سالب (رافع) الغرور فى المحاضرات = روضة القراباغي (عربى)
از محيىالدين محمود بن محمّد [5] قرهباغي رومي حنفي (درگذشته سال 942 هـ)
رسالهي مختصري است در 23 گفتار هنگامي مؤلّف مقيم و مدرّس در ازنيق بوده تأليف كرده است. بنابر آنچه كه مؤلّف در مقدمه آورده، از آنجا كه كتاب روض الاخبار المنتخب من ربيع الابرار اثر ابن الخطيب محييالدين ابواحمد محمّد بن قاسم آماسي (درگذشته سال 940هـ) از نظر ترتيب بندي بسيار پراكنده بود، قرهباغي بر آن شد كه ترتيبي فراخور آن اثر ارائه دهد، لذا شمهاي از لطايف ادبي، اشعار و هزليّات و حكايات و نوادر و ...را نيز بدان افزوده و ترتيب بندي نمود؛ اين كتاب بعدها به روضة القراباغي نيزشهرت يافت. نسخهاي از اين اثر در اين كتابخانه به شمارهي نگهداری میگردد.
- جُنگ (فارسی)
از: تاج الدين ميرزا بن کيومرث ميرزا ملقّب به عميدالدوله (درگذشته بعد از سال 1320هـ)
اثری بسيار ارزشمند و نفيس با يادداشتهايي در وقايع و اخبار لحظه به لحظه از حوادث دورهی قاجار، خصوصاً دورهی مشروطيّت و دورهی مظفرالدين شاه و محمّدعلی شاه قاجار، مانند حملهی لياخوف به مجلس و ... است، که در واقع هر صفحهی آن سندی ناخوانده و منحصر بفرد از تاريخ اجتماعی و سياسی ايران، خصوصاً تهران، اصفهان و تبريز و ... در دورهی قاجار است. لابلای اين اثر مشحون از ابيات نغز از شاعران صاحب نام مانند سنايي، سوزنی و ... و نيز شاعران گمنام و يا معاصر با گردآورندهی اين جُنگ است؛ نيز حاوی روايات و اخبار و نوادر تاريخی و سياسی شيرين و گاه هزلی است که برخی عناوين شوخی و هزلی آن چُنين است: ابياتی دربارهی خوراکيها به طنز از ميرزا تقی متخلّص به سوری (برگ8)، هزلياتی از حکيم سوزنی (برگ20)، ابياتی در خصوص مشروطيبت و هجو قاجار (برگ25)، نقل قولهايي از اشعار طنزآميز دهخدا در نشريهی صوراسرافيل با عنوان "چرند و پرند" (برگ41)، ابياتی هزلی (برگ92ب)، ابياتی هزلی از ميرزا محمّدعلی طهرانی (برگ 90ب) با مطلع:
خواجه عيد است و هيچ میدانی که من از فاقه ژنده دارم رخت.
بيتی هزلی از مير رضی با مطلع:
يکصد درخت بيد اگر بـ ... اگر کنند رفع حـــرارت جگر من نمیشود!
نمونهای از شبنامههايي با عنوان خرنامه که در زمان محمّدعلی شاه قاجار (1324-1327هـ) در تهران پخش میشده است در (برگ48) تصويری از آن با دست نقاشی شده است! شعار آغازين برگِ اين خرنامه ی سياسی ! است و شناسنامهی اين خرنامه نيز چنين بوده است: " خرنامه موجود است.
- حلبة الكميت في الادب و النوادر و الفكاهات = حلية الكميت في الادب و النوادر المتعلّقة بالخمريّات = الحبور و السرور في وصف الخمور = حلبة الكميت في وصف الخمر = حلبة الکميت الکبری (عربي)
از: قاضی شمس الدين محمّد بن حسن بن علي نواجي قاهری مصري شافعي (درگذشته سال 859هـ)
كتابي است در محاضرات و نوادر ادبی که مشتمل بر غرايب در اوصاف شراب، نديم، ساقي، مجلس و آداب آن، اغاني، فواکه سرور، ملاهي، شعبده بازي، مطايبات، هجويّات، هزليّات و ... است و در 25 باب در سال 824 هـ تأليف گرديده است. عناوين ابواب چنين است: 1. در نامهای شراب، 2. در وصف شراب و نخستين کسی که آن را درست کرده و موجب ساختن آن، 3. در طبايع و خواصّ آن، 4. در استعمال آن موافق رأی حکما، 5. در آنچه بر استعمال کننده آنست از حقوق منادمه و ادب نديم، 6.در ندمايي که مؤلّف آنها را میپسندد و مختصری از لطيفهگوييهای آنها، 7. در احسان به ندما و جائزههای آنها، 8. در اشعار نيکو و افکار بلند ندما، 9. در آنهائيکه به آشاميأن شراب اصرار دارند، 10. در نثر ونظمهايي که ادباء در خواستن شراب انشاء کردهاند، 11. در وصفهايي که از آن با عبارات فصيح و بليغ و تشبيههای تازه و خوب گرديده، 12. در وصف ساقی و ادب او، 13. در وصف مجلس بزم و آلات و ادوات آن، 14. در وصف نواها و آلات آن، 15. در وصف شمع و فانوس و اقسام چراغ، 16. در وصف مجلس انس پس از اتمام و ترغيب و انتظام آن و ملحقات به آن، 17. در وصف هر يک از اقسام گلها و رياحين و ميوهها، 18. در وصف عمومی از آنها و بحث در اطراف بهار، 19. در وصف جویها و گدالهای آب و چرخهای چاه و استخرها و فوارهها، 20. در وصف رود نيل مصر وگردشگاههای آن به نظم و نثر، 21. در مناظر طبيعی شهرها، 22. در نسيم و لطافت آن، 23. در آواز کبوترها و کبوتران چاپار، 24. در وصف ابر و رعد وبرق و آفتاب و ماه و ستاره ، 25. در اشعار مطوّله در اطراف گلها و بهار و .... . در کشف الظنون آمده که مؤلّف ابتدا میخواست نام اثر را الحبور و السرور في وصف الخمور نهد، ليکن دوستان را اين نام خوش نيامد و گويند که مؤلّف دچار مرض و محنت گرديده و از اين رو نام آن را حلبة الکميت نهاد! نسخهاي دستنويس از آن در اين کتابخانه به شمارهی نگهداری میگردد. گفتنی است که اين اثر نخستين بار در سال 1276هـ در 340ص در بولاق ـ مصر و سپس در سال 1299هـ از سوي مطبعة الوطن (ظاهراً در مصر) در 385ص و نيز در سال 1938م در 384ص از سوي المكتبة العلائيّة در قاهره به چاپ رسيده است.
- حمّام جنّيان (فارسي)
از: ملا ابوالفيض اردبيلي
رسالهاي انتقادي و طنزآميز از خرافات و اوضاع وقت ايران است. نسخهای دستنويس از آن در اين كتابخانهبه شمارهي نگهداري ميگردد.
- خارستان (فارسي)
از: ميرزا قاسم بن زينالعابدين اديب كرماني (درگذشته سال 1348هـ)
كتابي است اخلاقي ـ فكاهي و طنزانه! که در تقليد و معارضه با گلستان سعدي بر زبان عوام پارچه فروشان (بزّازان) كرمان: ، به فارسي و لهجهي كرماني در سال 1300هـ در يک اصل در پند و حکمت و 12 فرع به شرح ذيل نگارش يافته است: فرع اوّل در فايده کسب و هنر, فرع دوم در بخت و نفاق, فرع سوم در بیاعتباری دنيا, فرع چهارم در ضرر غربت, فرع پنجم در علامت عزتی (دارای سه شاخه), فرع ششم در علامات کله, فرع هفتم در فوائد بیعاری, فرع هشتم در فوائد نان خويش خوردن و منّت از بدانديش نبردن, فرع نهم در ضرر طمع و گول رندان خوردن, فرع دهم در حسن اتفاق و روزی بدون استحقاق, فرع يازدهم در مقامات دوستی, فرع دوازدهم در عشق. گفته شده که اديب کرمانی اين اثر را در هجو محمّدعلی خان ساخته و دزدان و بیعاران و بسياری از عادات و اخلاق اجتماعی عصر خويش را به باد انتقاد و سخره گرفته و از آنان نکوهش کرده است. دو نسخه از اين اثر فکاهی در اين كتابخانه موجود است که يکی از آن دو به شمارهي فهرست گرديده است گفتنی است که اين اثر با مقدّمهي مجدالاسلام كرماني در سال 1329هـ به چاپ رسيده است.
- خر نامه (فارسي)
از [6] : عبدالحسين ميرزا بن طهماسب ميرزا قاجار (درگذشته پس از سال 1313هـ)
نسخهای دستنويس از اين اثر در اين كتابخانه به شمارهي 1/8269> [7] (به خطّ ابوالقاسم بن محمّدتقی آشتيانی، 1313هـ) موجود است. مصحّح گزيدهای از اين رساله ـ که بر اساس همين نسخه و با عنوان گزيده رساله خرنامه، دست به انتشار آن در مجموعهی ميراث اسلامی ايران (ج6، صص729-738) زده است ـ در مقدّمهاش نوشته است: . ناگفته نماند که اين كتاب با عنوان: الحمار يحمل اسفاراً چاپ شده و به محمّدحسن خان اعتماد السلطنه هم نسبت داده شده است.
نمونهای از نثر آن چنين است: !
- خضراء الدمن فى احياء الوطن (فارسي)
از: ناشناخته
در تاريخ و جغرافيا و لغات مخصوص منطقهي گرگان كه به روشي ادبي و در قالبي طنزآميز و فكاهي به درخواست دوستي در يك مقدّمه و دو باب و يك خاتمه نگارش يافته است. عناوين رساله چنين است: مقدّمه در اوصاف اين ممالك فسيحة المسالك، باب اول در بيان جغرافي طبيعي و مصنوعي و حدود آن، باب سوم در لغات مختصّه بمملكت محروسه، خاتمه در حقيقت حال اين سرزمين. نسخهي پيشنويس اين اثر (فاقد خاتمه) در اين كتابخانهبه شمارهي به خطّ مؤلّف، نگهداری میگردد.
- دلق محمودی (فارسی)
از: محمود ميرزا بن فتحعلی شاه قاجار (درگذشته سال 1271هـ)
کشکولی متضمّن روايات نغز و گفتگوهای حکيمانه و ظرايف اشعار و طرايف اقوال و حکايات شيرين و پندآموز و گاه هزلی و طنزآميز است که مؤلّف هنگام اقامت در آذربايجان بين سالهای 1257-1267هـ در 12 بيان نگاشته است؛ در اين اثر از اواسط مردم و اراذل و اوباش و ... نيز ياد شده و بابی مخصوص برای آن اختصاص يافته است؛ نسخهی دستنويس آن به خطّ مؤلّف در اين کتابخانه به شمارهی نگهداری میگردد.
- ديوان ارده شيره (فارسي)
از: حسين بن حسن بن محمّد رضا قمي مشهور به ارده شيره و متخلّص به مفلس
ارده شيره عنوان مخمّسي است به فارسي كه نظير نان نامه اثر عبيد زاكاني در قالبي طنزآميز سروده شده است. يك نسخهي دستنويس از اين اثر در اين كتابخانه نگهداري ميشود. اين اثر پيشتر در قزوين به صورت سنگي به چاپ رسيده و اخيراً هم بخشي از آن ديوان بر اساس همين نسخهي خطّی به كوشش آقاي علي رفيعي تصحيح گرديده است.
- ديوان فوقي يزدي (فارسي)
از: فوق الدين احمد تفتی يزدي متخلّص به فوقي (درگذشته حدود سال 1050هـ )
ديوان فوقی سرتاسر هزلی است. مرحوم ابن يوسف حدائقی در بارهی فوقی يزدی و آثارش مینويسد: ! ناگفته نماند گزارشی از منابع و مصادر ترجمه و احوال فوقی در فهرست مشترک پاکستان (ج9، ص2212) ارائه گرديده است و استاد ايرج افشار هم طیّ مقالهای با عنوان " فوقی يزدی را بشناسيد "او را معرّفی نموده است. هزليّات فوقی (مشتمل بر مثنويات، غزليّات، قصائد، ترکيبات، ترجيعات، قطعات و مفردات) با تصحيح و مقدّمهی مرتضی مدرّسی گيلانی در سال 1342ش از سوی مؤسّسه مطبوعاتی عطايي به چاپ رسيده است. بايد افزود که از ديوان فوقی نسخی چند در اين کتابخانه موجود است که هنوز فهرست نشدهاند؛ در ضمن جُنگ شمارهی اين کتابخانه صرفاً بخشی از غزلياتِ هزلیِ فوقیِ يزدی آمده است.
- ديوان مايل افشار (فارسي)
از: شيخ الشعراء ميرزا حسن افشار قاسملو متخلّص به مايل (نيمهي نخست سدهي 14هـ)
ديوان مايل افشار، شاعر هجوسرای عصرناصری است که در حدود 5000 بيت حاوي قطعات، قصائد، رباعيات، قطعات، مسمّطات، مثنويّات، ترجيعيات، هجويّات و مدايح، اوست كه بيشتر در هجو اشخاص و با الفاظ ركيك و مستهجن سروده شده است! مايل افشار داراي چند اثر مشتمل بر: گلزار در در مراثي شاه شهيد، لاله زار در مدايح ائمهي اطهار (ع)، مرغزار در مدايح معاصرين، شوره زار در مدايح وارونهي معاصرين! (ديوان اهاجي)، اكليلي، شيرين پلو، شکر پلو و ... است؛ وي مهاجاتهايي با مشتري خراساني دارد كه در المآثر آمده است. در اين کتابخانه دو نسخه از ديوان اشعار مايل به شمارههای نگهداري ميگردد.
- ذخر السفاهه علي طبّ البلاهه (فارسي و عربي)
از: محمّدهاشم (ابوهاشم) بن مفيد شيرازي انصاري (درگذشته بعد از سال 1281هـ)
گزارش مفصّلی است از خود نگارنده بر ارجوزهي هزلي خويش به عربي به نام طبّ البلاهة بر سبيل هزل و شوخي است كه در آن بيشتر به بدگويي از پزشكان و طبيبان پرداخته و در پايان نيز موسيقي و فقه! را به سخريّه گرفته است. اين اثر در سال 1281هـ نگارش يافته است و نخستين بار در مجلهي ارمغان : س14، ش6، صص 433-440 و س14، ش7، صص 485-488 به چاپ رسيده است.نسخهاي دستنويس اين اثر در اين كتابخانه به شمارهي موجود است و نسخهای هم در کتابخانهی خصوصی مهندس عبدالرزّاق بغايری بوده است که احتمالاً آن نيز به اين کتابخانه منتقل شده است.
- رسالة إبليس إلي إخوانه المناحيس (عربی)
از: محسن بن محمّد بيهقی مشهور به حاکم جُشمی (درگذشته سال 494هـ)
کتابی است معروف که در ردّ اهل حديث و اشاعره و کراميّه با طنز و مسخره نگارش يافته است. كمال الدين عبدالرحمن بن محمّد حلّي مشهور به ابن العتائقي (سدهي 8هـ) مختصری از آن را با عنوانِ الدرّ النفيس من رسالة إبليس تهيّه نموده و با حذفِ بيشتر عباراتِ طنزآلودِ آن، مطالب کلامی آن را به ترتيب اصل در همان ابواب آورده است. نسخهی دستنويسی از آن مختصر در اين كتابخانهبه شمارهي نگهداری میگردد.
- زنبيل باف (فارسي)
از: ناشناخته
منظومهايست تقريباً در قالبي فكاهي و طنز آلود شايد در 100 بيت، كه ضمن مجموعهاي از سدهي 14هـ در قطع جيبي، مشتمل بر 4 برگ (برگ 20 الف ـ 24 ب) نزد آقاي ابوالفضل حافظيان در قم بوده كه بنا به گفتهی ايشان، در اين اواخر از به اين كتابخانه انتقال يافته است.
- زَهر الربيع في الطرائف و الملح و المقال البديع = زهر الربيع لما فيه من المقال البديع (عربى)
از: سيّد نعمتالله بن عبدالله موسوي جزائري تستري (درگذشته سال 1112 هـ )
کتابی در محاضرات ادبی، حاوی نکات و لطائف و ظرائف طنزآميز و هزلی به نظم و نثر است؛ در سبب تأليف اين كتاب گفته شده چونكه مرحوم محدّث جزايري به جهت فوت فرزند جوان و محبوب خويش دچار درد و محنت شديد گرديده بود، تصميم گرفت براي دفع غم و همّ اين اثر را تأليف نمايد و لذا مطايبات فراواني در جلد نخست آن آمده، ليكن در شروع جلد دوم آن هموم و غموم او اندكي التيام يافته و لذا مجلّد دوم تقريباً فاقد بخش فكاهيّات و مضحكات است و همين امر هم باعث شده جلد دوم آن از اقبال عمومي كمتري برخوردار باشد و کمتر استنساخ گردد و ميل طبايع مردم بيشتر به جلد نخست آن بوده است كه دارای مطايبات شيرين و خندهدار ميباشد؛ گفتني است نخستين بار در سال 1291هـ با تصحيح ميرزا محمّدباقر در 431ص در بمبئي ـ هند به صورت چاپ سنگی، در سال 1304هـ بخش از آن با تصحيح گروهی و لجنهای در استانبول از سوی مطبعة الجوائب در استانبول به صورت سربی؛ در سالهای 1954-1956م در دو جلد با عنايت محمّدکاظم کتبی با مقدمهی کاظم مظفّر از سوی المطبعة الحيدريّة در نجف اشرف با عنوان التحفة البهيّة و الطرفة الشهيّة و در سال 1990م از سوي مؤسّسة البلاغ و سال 1994م در بيروت ـ لبنان و همچنين در سال 1380ش/ 1422هـ از سوي انتشارات ذوي القربي در قم به چاپ رسيده است؛ اين اثر، به فارسي هم ترجمه شده است. سيّد ابراهيم نبوی، طنزپرداز معاصر هم اثری با عنوان گزيدهي زهرالربيع ترتيب داده و در سال 1380ش در 216ص از سوي انتشارات روزنه در تهران به چاپ رسانده است. چند نسخه از جلد نخست زهرالربيع در اين كتابخانه موجود است که برخی هنوز فهرست نشدهاند.
- سرداريّه (فارسي)
از: ميرزا ابوالحسن (رحيم) بن ابراهيم قلي يغماي جندقي متخلّص به يغما (درگذشته سال 1276هـ)
سرودههايي با مضامينِ نامناسب و ركيك در قالبهاي گوناگون در هجو سردار ذوالفقارخان حاكم سمنان است که سرانجام به مدحِ وی خاتمه میيابد! قضيّه از اين قرار بود كه يغما از هفت سالگي نزد صاحب اقطاع جندق بوده و به تدريج سمت منشيگري وي را عهده دار شد، در محاربهاي كه بين او و حكومت مركزي تهران درگرفت، وي منهزم شده و در سال 1216هـ به خراسان گريخت در بين راه يغما اسير سردار ذوالفقارخان شده و مدت 6 سال سمت منشيگري او را بر عهده گرفت؛ يغما در اواخر به جهت برخي رنجشها، هجويّهاي بر عليه وي ساخت، پيرو آن ذوالفقارخان او را حبس و به تازيانه نواخت و نيز خويشان وي را در جندق مورد آزار و اذيّت قرار داده و اموال او را هم مصادره نمود، وي پس از چند ماه از سمنان به عراق گريخته و تا مرگ وي در آنجا بود؛ وي از آن تاريخ اسم خويش را كه بود به تغيير داده و تخلّص را هم به بدل نمود؛ گفتني است سرداريّة ضمن كليّات يغماي جندقي (صص 206-219) ابتدا در بمبئی سپس در سال 1283هـ در تهران به دستور اعتضاد السلطنه به چاپ رسيده و ضمناً اين اثر در سال 1339هـ تجديد چاپ شده است. گفتنی است که دو نسخهي دستنويس از اين اثر به شمارههاي در اين کتابخانه موجود است.
- السروريّة (فارسي)
از: ميرزا سيّد ابوالحسن حسينى اصفهانى مشهور به خوش مزه (سدهي 13هـ )
رسالهاي است موجز در برخي لطايف، شوخيها، مطايبات و حكايات خندهدار كه با ذكر حديثي در فضل ادخال سرور و شادماني در قلب شخص مؤمن آغاز ميگردد. نسخهای دستنويس از اين اثر در كتابخانهي آيتالله العظمی مرعشي نجفی (ره) در قم به شمارهي [9] موجود است.
- سفرنامهي حجّ = روزنامهي سفر حجازيّه (فارسي)
از: ابوسعيد محمّدابراهيم مشتري خراساني مشهور به حسامالشعراء (درگذشته سال 1305هـ)
سفرنامهي حجّ است، خطاب به فرزند ناظم ، كه از راه تهران تا مكّه و از طريق دريا بين شعبان 1297ـ محرم 1298هـ صورت گرفته است، برخي و حتّی بيشتر فقرات آن خالي از طنز و هجو نيست و بخشهايي ركيك و هزلي نيز دارد. اين سفرنامه حاوي ابيات منظوم نيز هست كه تا 418 بيت در چند بند بالغ ميگردد. عنوان بندها عبارتند از: ديدن حاكم بوشهر، نكوهش حاج بابا صاحب، جدال حاجيان با كاپيتان جهاز، رسيدن نوّاب والا حسام السلطنه به جدّه، دستورالعمل حاجّ در راه كعبه، نهي كردن حاجّ از راه دريا، طاعون در نجف، نکوهش و هجو قرنطينه، نكوهش و هجو بغداد، صفت يعقوبيه، نزول شهر وان، منزل قزل رباط، (تا در ورود به طهران)؛ در آخرين بند در بارهي تغييراتي كه در طول سفر او در آن راه جسته با زباني تأسّف بار و نقدآميز سخن ميگويد. بخشهايي از سفرنامهي منظوم از سوي خود ناظم (مشتري)، در خاتمهي شمس المناقب اثر سروش اصفهاني، در سال 1300هـ به صورت سنگي به چاپ رسيده كه به نظر ميرسد فاقد نكات هزلي ذكر شده در نسخهي مجلس بوده باشد. اين اثر همچنين در ضمن اثر ديگر ناظم با عنوان سفينة الافکار درج شده است.گفتني است نسخهي ديگري كه حاوي بخشهاي نثري سفرنامه نيز هست و نسبت به آن نسخ كاملتر است، در اين كتابخانه به شمارهي (شكسته نستعليق به سال 1297هـ در 135 برگ) نگهداري ميگردد. در اين نسخه ادّعا شده كه خطّ مؤلّف است، ليكن بعيد به نظر ميرسد، مگر اينكه بگوييم نسخهي مبيضّه با مسطرهبندي دقيق بوده باشد! اين اثر با تحقيق آقای مير محمود موسوي (با حذف بخشهاي ركيك و هزلي!) با استناد به نسخهي اين کتابخانه از سوي همين كتابخانه در سال 1384ش منتشر گرديده است.
- سفرنامه خواف (فارسي)
از: حاتم بن حسن بن محمّدخان خويي (سدهی 13هـ .)
سفرنامهای است منظوم در هزار بيت که با الفاظی رکيک و سراسر فحش و ناسزا ! به والی خراسان مؤيّدالدوله سروده شده است. گفته شده علی مردان خان نصرت الملک که چندی حاکم خواف بود حکومت آن منطقه معزول گرديد، وی پس از عزل مقداری پول نقد و جنس از اهالی آن سامان طلب داشت، ناظم اين سفرنامه به دستور مؤيّدالدوله والی خراسان به آنجا رفته و طلبها را وصل نمود، ولی در مقابل مؤيّدالدوله چيز به وی نداد و مزد زحمات او را نپرداخت، وی اين سفرنامه منظوم را سروده و ازو انتقادها نمود و او را به باد سخره گرفت. نسخهی دستنويس اين اثر به شمارهی (به خطّ نسخ محمّدرضا ويشقلی با کتابت 1310هـ .؛ 112برگ) در اين کتابخانه نگهداری میگردد.
- سفينة القماش و مدينة الرياش (فارسي و عربی)
از: محمّدباقر بن محمّدحسن بيرجندی قائنی (درگذشته سال 1352هـ .)
مجموعهای از نوادر، اخبار و طرائف اقوال و احاديث و ... به نظم و نثر است که مؤلّف برای سرگرمی تأليف نموده است. نسخهی دستنويسِ اين اثر به خطّ مؤلّف آن، به شمارهی در اين کتابخانه موجود است.
- شيخ و شوخ = شوخ و شيخ (فارسي)
از: بهاسكرا چرچ دكنى
مترجم: ناشناخته
اثري است لطيف و انتقادي از روزگار قاجار (دورهي ناصري) و بدگوئي از اوضاع آن روز و نيز مناظرهي مذهبي مسلمان با نصراني در انتقاد و تقبيح تقليد و تبعيّت برخي مسلمانان از آداب و رفتارها و عادات نصارا و كفّار كه در قالبي طنزآميز و فكاهي نگارش يافته است، ضمناً در اين اثر از فردی به نام نيز نام برده شده است. دو نسخهای دستنويس از آن در اين كتابخانه به شمارههاي نگهداری میگردد. اين اثر نخستين بار در سال 1300هـ و بار ديگر با کوشش احمد مجاهد در سال 1373ش از سوی انتشارات روزنه در تهران به چاپ رسيده است.
- شيخ و مريد = لطايف و هزليّات = إشارات شريفة و لطائف رموزات لطيفة (فارسي)
از: ناشناخته
مثنوي در حدود 220 بيت است در نكوهش تصوّف و مشايخ صوفيه و اينكه كارهاي آنان با خدعه و نيرنگ و دروغ و دغل توأم است! اين منظومه با مقدمهاي نثري در قالبي هزلي و طنزآميز سروده شده و در آغاز نسخه به صورت عام از آن با عنوان لطايف و هزليّات ياد شده است؛ ناظم گويد که گرچه ابيات به صورت هزلی است، ولی در واقع اشاره به حقيقت نموده و از مسخره دور است. نسخهاي دستنويس از اين اثر انتقادی در اين كتابخانه به شمارهي نگهداري ميگردد.
- فرهنگ لغات نادره (فارسي)
از: ميرزا قاسم بن زينالعابدين اديب كرماني (درگذشته سال 1348هـ)
فرهنگی طنزآميز مشتمل بر شرح و توضيح لغات و اصطلاحات مثنویها و متنهای ادبی خود مؤلّف ( خارستان، نيستان، سفره سبزی و مثنوی عوام ) است که وی آنها را به ترتيب الفبايي حروف آغاز کلمهها و واژهها تنظيم نموده و در ضمن برخی لغات نيز شاهدی از ابيات خويش آورده است. اين نسخهی دستنويس در اين کتابخانه به شمارهی نگهداری میگردد.
- فسوة الفصيل = الفيهي عينكي (عربي)
از: عميدالدين محمّدتقي بن محمّد بن حسين نيّر تبريزي متخلّْص به عميد (درگذشته سال 1312هـ)
منظومهايست هزلي و فكاهي و گاه هجوي كه در حدود 1000 بيت سروده شده است؛ بنا به گفتهي مرحوم تربيت در دانشمندان آذربايجان، نيّر اين منظومه را به همراه و مدد ملاباشي محمود تسوجي (به صورت تساوي هر كدام 500 بيت) ساخته است. نسخهاي از اين اثر در اين کتابخانه به شمارههاي موجود است. ناگفته نماند که ميرزا محمّدعلی بن ابوالقاسم اردوبادی (درگذشته سال 1333هـ) منظومه در استقبال از الفيه ی نير تبريزی سروده است
- فكاهيات (فارسي)
از: ناشناخته
نسخهی دستنويس آن در اين كتابخانه به شمارهي موجود است.
- فكاهيات و مطايبات (فارسي)
از: نظام الدين (مجدالدين) عبيدالله زاكانى قزويني متخلّص به عبيد (درگذشته سال 771 يا 772هـ)
مجموعهای پراکنده از هزليات و فکاهيّات منظوم و منثور عبيد زاکانی است که نسخهای دستنويس از آن در اين کتابخانه، ذيل شمارهی آمده است.
1) قانون انسانيت = دين و تمدّن = جامع التکاليف و الفضائل و مانع الاراجيف و الرذائل (فارسی)
از: فخرالمتکلّمين محمّدحسين بن ابراهيم گيلانی نجفی (سدهی 14هـ .)
رسالهای در نکوهش مدّعيان تمدّن و اينکه ظواهر نارسای اخلاقی و گرايش ناصحيح به مادّيات و تقليد کورکورانهی اروپائيان نمیتواند تمدّن باشد. اين اثر با قلمی نسبتاً طنزآميز و در تاريخ 21 شعبان 1344هـ . در ساری بدان شروع شده و دارای هشت باب به ترتيب ذيل است: باب اول در تمدّن اهل علم و کمال و اسلام؛ باب دوم در تمدّن ارباب، دولت و سلطنت؛ باب سوم در تمدّن تجّار و جمله اصناف؛ باب چهارم در تمدّن مصاحبان؛ باب پنجم در تمدّن اقسام مردمان؛ باب ششم در تمدّن اهل عيش و طرب؛ باب هفتم در تمدّن نيکان يا بدان؛ باب هشتم در تمدّن در امورات. نسخهی خطّّ مؤلّف آن به شمارهی (22برگ) در اين کتابخانه نگهداری میگردد.
2) قصائد در هجو شفيعا (فارسي)
از: ناشناخته
قصيدههايي است که در هجو شفيعای لاری متخلّص به اثر مشهور به شفيعای اعمی (سدهی 13هـ) سروده شده است. نسخهی دستنويس آن قصائد در اين كتابخانه، ضمن مجموعهي شمارهي نگهداری میگردد.
3) قصيدهاي هزلي (فارسي)
از: ناشناخته
قصيدهاي است در 14 بيت به صورت ملمّع كه در قالبي طنزآميز و مضحك (شايد از سوی مهری عرب عاملی) سروده شده است. اين قصيده در ضمن جُنگي به شمارهي (برگ 11 الف) از قرن دهم هـ در اين كتابخانهي نگهداري ميگردد. بخشهايي از آن قصيده عبارت است از:
فغانا مـــــن جفائي الروزگار و مـــــن جور السپهر الزوركار
و فرياداً مـــن الدهر الستمگر و دست الحادثـــــات البيشمار
أخند مـــــــرّة و أنال أخري لاندوهٍ احـــاطه بروزگاري .....
أ بين المـــــــردم الدانايه فيها گرفتارند بانـــــــدوه خواري
كم خــــــــرٍ جهولٍ چارپاي عــزيزٌ خــرّمٌ بالكامكـــاري
و كم مــــــردٍ عزيزٍ پاك نفس لمـــــرغٍ بين خاك الرهگذاري
و كم مــــــن قرطبانٍ يالحيفٍ يخوب علـــــي فراشٍ زرنگار
و كم مــــــن مردمٍ داناء اهل يريـــــــــو پيادةً بالاضطرار
و كــــلّ دراز گوش ماده گاو سوار فــــــوق اسبٍ راهواري
و كم مـن برخود انداز ذو ذوق طلا دوزٍ لــه بند الازاري ......
- قصيدهي هجويّه (فارسي)
از: محمّدقلي سليم
نسخهاي دستنويس از اين هجويّه در اين كتابخانه ضمن مجموعهي شمارهي آمده است.
- قطعهاي در هجو (فارسي)
از: ميرزا شکرالله تفرشی
اين اثرِ دستنويس ضمن جُنگی نفيس در اين کتابخانه به شمارهی (ص102) آمده است.
- قطعهي زشت و زيبا (فارسي)
از: ناشناخته
زشت و زيبا، صنعتي ادبي است كه مصرع نخست آن دلالت بر هجو و ذمّ، ليكن با آوردن مصرع دوم توهّم شنونده برطرف ميگردد و مصرع دوم بيشتر دلالت بر مدح و تمجيد است:
بيا كـه ميكنمت اي نگار حور جمال! نثار جـــــان نبود لايقت اگر زر و مال!
اين قطعهي نغز و بسيار نفيس كه در مجموعهاي دستنويس به خطّ سيّد الحكماء لاريجاني نگارش يافته و به شمارهي در كتابخانهي آيت الله العظمی مرعشی نجفی (ره) در قم نگهداري ميگردد.
- كدوی مطبخ قلندري (فارسي)
از: ميرزا ابراهيم ادهم قريشي عزلتي خلخالي متخلّص به واعظ (سدهی 11هـ)
گفتاريست عرفاني و اخلاقي کشکولوار، با داستانهاي شيرين، مطايبهآميز و فكاهي که در سی فصل نگارش يافته است. نسخهاي دستنويس از اين اثر در اين كتابخانه به شمارهی نگهداری میگردد. گفتني است كه اين اثر در سال 1370ش به کوشش احمد مجاهد از سوي انتشارات سروش در تهران به چاپ رسيده است.
- الكشكول (عربي)
از: ميرزا احمد بن علی اکبر فاضل مراغی (درگذشته سال 1310هـ .)
اين کشکول به تقليد از کتاب المستظرف ابشيهی در علوم مختلف مشتمل بر ظرائف اقوال و طرائف اشعار و نوادر ادبی وتاريخی به نظم و نثر است. نسخهای دستنويس از اين اثر در اين کتابخانه به شمارهی نگهداری میگردد.
- كلثوم ننه = عقائد النساء = عقائد النسوان = علماء خمسه (فارسي)
از: آقاجمالالدين بن آقا حسين، خوانساري اصفهانى (درگذشته به سال 1125هـ)
گفتاريست انتقادي در قالب طنز [10] بر اساس فتاواي فقيهان (پنج تن موهوم) به نامهای بيبي شاه زينب و كلثوم ننه و خاله جان آقا و باجي ياسمن و دده بزم آرا، در يك مقدّمه و نوزده باب و يك خاتمه: باب اول ـ در بيان غسل و وضوء و تيمّم...، باب پنجم ـ افعال و اعمال شب زفاف...، باب دهم ـ معاشرت زنان با شوهران...، باب پانزدهم ـ آمدن مهمان بخانه و بيرون رفتن...، باب نوزدهم ـ در چيزهايي كه خواهر خواندهها بيكديگر ميفرستند... . گويا مؤلّف با تأليف اين اثر میخواهد زشتی اين پندارها را که به دين چسبيده، آشکار سازد مانند روزهی مرتضی علی و افطار با پول يا غذای گدايي، روزهی بیبی نور و بیبی حور و سقوط وظيفهی نماز در روزی که به وعظ و يا روضهخوانی جناب امام حسين عليه السلام رفته باشند و يا جامهی نو پوشيده باشد و ترسد که در حال رکوع و سجود ضايع گردد و ... . مؤلّف در ديباچه، از علماء خمسه فوق ياد کرده و مینويسد: . از مرحوم سعيد نفيسی نقل گرديده که: . اين اثر نخستين بار در سال 1262هـ به صورت سنگي بیناشر در تهران (خطّ آقاجانی بن ميرزا محمّد آشتيانی) به انضمام ترّل و مناجات خواجه عبدالله انصاری؛ و بار ديگر به صورت سربی مصوّر از سوي انتشارات علمي در تهران در 16 باب و يك خاتمه، و نيز در سال 1382ش، به همّت همشهری عزيز و صديق گرانمايه، جناب حاج سيّد حسين جعفري زنجاني ـ با تلخيص ـ از سوي انتشارات آل عباء (ع) در قم به چاپ رسيده است. گفتنی است اين اثر همچنين به مناسبت کنگرهی بزرگداشت آقا حسين و آقا جمال خوانساری از سوی آقای علی اکبر زمانی نژاد تصحيح گرديده، ليکن بنا به عللی تاکنون به چاپ نرسيده است. نسخهاي دستنويس از آن به شمارهي در اين کتابخانه موجود است. ناگفته نماند که اين اثر به زبان ترکی آذری هم ترجمه شده که در سال 1327ش در 121ص (بدون ناشر و محلّ و نشر) منتشر شده است؛ همچنين توسّط جيمز اتکينسُن (درگذشته سال1852م) با عنوان: Kulsum Nani, customs and manners the women of persian, and Their Superstitions به زبان انگليسی ترجمه شده و در سال1832م در لندن منتشر گرديده است. اين اثر همچنين از سوی فردی به نام ميرزا محمود در زمان فتحعلی شاه به نظم درآمده است؛ نسخهی آن در کتابخانهی بايريش مونيخ ـ آلمان قرار دارد و تصويری هم از آن نزد نگارنده موجود است. جالب است بدانيم عناوين مشابهی هم در سالهای گذشته در داخل و خارج کشور منتشر شده که برخی عبارتند از: كلثوم ننه از بيژن اسدي پور، در سال 1382ش از سوي انتشارات مرواريد در تهران؛ نوستر آداموس به روايت كلثوم ننه! از محمّد قاسم زاده، در سال 1380ش از سوي انتشارات كاروان در تهران؛ كلثوم ننه = Kolthum Nanae باترجمهی انگليسی از بهرام چوبينه از سوی انتشارات مرد امروز, بیتاريخ در شهر دوسلدروف ـ آلمان منتشر شده است؛ در اين اثر، شخصيّت از ديدگاه دينی، در قالبی طنزآميز و مضحک مورد بررسی انتقادی قرار گرفته است! اين اثر همچنين به زبانهای فارسی, آلمانی, انگليسی و فرانسه نيز ترجمه و چاپ شده است.
- كليّات عبيد زاكانى (فارسي)
از: نظام الدين (مجدالدين) عبيدالله زاكانى قزويني متخلّص به عبيد (درگذشته سال 771 يا 772هـ)
كليّات عبيد زاكاني علاوه بر قصائد، غزليّات، ترکيب بند، رباعيّات، مثنويّات و ترجيع بند همچنين مشتمل بر رسالههاي متعدّدي است، از جمله: اخلاق الاشراف، ديوان عبيد زاكاني، دلگشا، صدپند، تعريفات = ده فصل، ريشنامه، عشاقنامه، فالنامه، موش و گربه، هجويّات، نوادرالامثال و ...؛ مرحوم ذبيح الله صفا در گنجينه سخن (ج1، ص149) در بارهی هزليّات عبيد زاکانی مینويسد: . به حقيقت همهی داستانهای منثور و منظوم عبيد خواندنی و عبرت آميز است؛ سبکِ نثری برخی حکايات عبيد به عنوان نمونه چنين است: ؛ ؛
ارسال نظر