بررسی و نقد روایات تحریف در کتاب فصل الخطاب

کتاب فصل الخطاب فی إثبات تحریف کتاب رب الأرباب، نگاشته میرزا حسین نوری طبرستانی، معروف به محدّث نوری (1254 - 1320ق) است که با ارائه دوازده دلیل، مدّعی رهیافت تحریف از نوع کاستی در قرآن به دست مخالفان ولایت اهل بیت علیهم السلام شده است و روایات منسوب به شیعه را در بخشی از کتاب خود، جمع آوری کرده و بدین ترتیب، زمینه تحقیق در روایات تحریف، کاملاً مهیّا شده است.

در این پایان نامه، سعی شده است با اثبات بی اعتباری منابع مورد استناد محدّث نوری و بررسی میدانی آیات مورد ادّعا و یادکردِ دیدگاه های بزرگان امامیّه، به شبهه تحریف قرآن، پاسخ داده شود و کتاب یاد شده، مورد نقد قرار گیرد.

نگاه به منابع اصلی که محلّ تجمع این روایات اند نشانگر ضعف ریشه ای این روایات است، که با کنار هم قراردادن آنها با روش جدول بندی، حضور متراکم ضعفا و غلات در اسناد روایات تحریف، نشان داده می شود و با کمی دقّت می توان دریافت که این ادّعا، صرفاً جنبه سیاسی داشته و با عنوان طرفداری از ائمه به جعل این احادیث پرداخته شده است.

در فصل نخست این پایان نامه، کتاب فصل الخطاب و منابع آن و انعکاس آن در داخل و خارج مرزها بررسی شده و شخصیت محدّث نوری از دیدگاه پاره ای از بزرگان و صاحب نظران، مورد بحث قرار گرفته است. همچنین منابع کتاب از جمله تفسیر القمی و تفسیر العیّاشی، مورد نقد قرار گرفته اند. بهره گیری دشمنان شیعه از این کتاب، عنوان دیگری است که نگارنده به آن اهمّیت داده، و این که بسیاری از مخالفان، نویسنده این کتاب را در آثار خود در زمره غلات یاد کرده اند. در فصل دوم با بررسی گسترده اسناد روایت تحریف، شخصیت 38 تن از راویان این گونه روایات - بویژه شخصیت احمد بن محمّد سیّاری که عمده روایات تحریفْ منسوب به اوست - از دیدگاه رجالیان مورد بحث و بررسی قرار گرفته است و اثبات شده که غالب این راویان، تضعیف شده اند و به عناوینی همچون جَعّال، مجهول و. . . منتسب اند. نگارنده، مجموع 1054 روایت فصل الخطاب را به هجده دسته تقسیم نموده و هر دسته را در ردیفی از جدول قرار داده است. جالب این که از جمع بندی بین این روایات، نقش غلات را نیز در این قضیه روشن ساخته و حضور چشمگیر آنان را در این صحنه، از نظر دور نساخته است. فصل سوم پایان نامه - که حجم زیادی از آن را دربرمی گیرد - به نقد روایاتی اختصاص یافته که در فصل قبل، سند آنها تجزیه و تحلیل شده است. تعداد این روایات، بالغ بر هزار و اندی است و همگی به حسب ترتیب خودِ کتاب فصل الخطاب مرتّب شده اند ضمناً به بررسی میدانیِ بیش از 170 آیه از قرآن - که طبق ادّعای محدّث نوری در آنها تحریف صورت گرفته - اختصاص یافته و با تأکید بر این نکته که بیشتر این روایاتْ ناظر به اختلاف قرائات است، به این ادّعا پاسخ داده شده است. در فصل چهارم، عدم تحریف قرآن از نظرگاه روایات و نیز بزرگان شیعه، مورد بررسی قرار گرفته است. محور در این قسمت، قاعده تعارضی و جمع بین احادیث است که در صورت توافق حدیث با قرآن، اخذ و در صورت تخالف، رد می شود.