سنت‌های زیبای رمضانی در افغانستان

پارسینه-گروه فرهنگی: مردم افغانستان مثل سایر ملل اسلامی فرهنگ خاص خود را در ماه رمضان دارند و آز آنجایی مردم افغانستان در همسایگی کشور ما به سر می‌برند، مشترکات فراوان فرهنگی و زبانی با مردم ما دارند.

آداب و رسوم مردم افغانستان در ماه مبارک رمضان، به فرهنگ ایرانی بسیار نزدیک است و مشترکات فراوانی را می‌توان در آیین‌ها و سنت‌های مردمان 2 کشور مشاهده کرد.

چهره شهرها و روستاهای افغانستان در آستانه ماه مبارک رمضان، همانند آنچه که در کشور ما رخ می‌دهد، کاملاً تغییر می‌کند و مردم این کشور از چند روز مانده به ماه رمضان به استقبال این ماه پر فیض و برکت می‌روند.

نظافت و پاکسازی مساجد و منازل

از اواسط نیمه شعبان نظافت و پاکسازی مساجد و منازل آغاز می‌شود و مردم به تدریج مایحتاج خود را قبل از ماه رمضان تهیه می‌کنند و بیشترین چیزی که در این ماه لازم است آماده می‌نمایند.

مراسم آشتی‌کنان

از سنت‌های پسندیده مردم افغانستان که در ایران نیز رایج است، آشتی‌کنان است و کسانی که به دلایل گوناگون با هم قهر هستند قبل از رسیدن ماه رمضان با یک دیگر آشتی می‌کنند تا با آغاز ماه پر فیض و برکت رمضان کدورتی در دلهایشهان باقی نمانده باشد.

مردم افغانستان که به سنت‌ها و باورهای دینی و مذهبی سخت اعتقاد دارند بر این باورند که نباید در حالی که روزه هستند از کسی کینه به دل داشته باشند و اگر کسی روزه بگیرد در حالی که کدورتی از کسی در دل دارد باورمندند که آن روزه از شیطان است.

مراسم پیشواز

در افغانستان نیز همانند ایران بسیاری از مردم یک روز قبل از رسیدن ماه رمضان به پیشواز آن می‌روند و روز آخر ماه شعبان را روز می‌گیرند، پیشواز ماه رمضان برای مردم افغانستان بسیار اهمیت دارد و حتی برخی از مردم در روزهای رجب و شعبان نیز روزه می‌گیرند و عقیده دارند که روزه گرفتن در این ایام ثواب بسیاری دارد.

رؤیت هلال ماه

در گذشته نه چندان دور که رسانه‌های دیداری و شنیداری فراگیر نبود مردم افغانستان همانند مردم ایران برای رؤیت هلال ماه خود به پشت بام‌های منازل خود می‌رفتند تا هلال ماه را رؤیت کنند.

در افغانستان مردم برای رؤیت ماه در غروب روز آخر ماه شعبان بر بالای بام‌های منازل و مساجد می‌رفتند تا ماه راه مشاهده کنند و اگر خود موفق به رؤیت هلال ماه نمی‌شدند به گفته کسانی که از نظر آنها عادل و مؤمن بودند و آنها ماه را دیده بودند اکتفا می‌کردند.

«احمد بهشتی» مسئول فرهنگی جامعه امامیه هرات، در مورد نحوه رؤیت هلال ماه به خبرگزاری فارس گفت: در گذشته خواص و علمای شیعه و کسانی که در مجامع دینی رفت و آمد داشتند خود به پشت بام‌ها می‌رفتند و هلال ماه را باید به چشم خود رؤیت می‌کردند و سپس دیگران را هم مطلع می‌کردند، هر چند که توده مردم، شیعه و سنی همان نظر دولت را که آن هم پیروی از عربستان سعودی بود قبول داشتند.

بهشتی در مورد رؤیت هلال ماه رمضان در زمان حاضر نیز گفت که در حال حاضر پیروان اهل سنت همان نظر دولت را که بیشتر پیروی از دولت عربستان سعودی است قبول دارند و مردم شیعه نیز نظر مراجع تقلید برای آنها حجت است و هر کسی از مرجع خود پیروی می‌کند.

افطار و سحر

در افغانستان نیز در گذشته همانند ایران برای آگاهی از فرا رسیدن افطار و سحر از روش‌های گوناگونی استفاده می‌شد، در برخی از شهرهای افغانستان در هنگام افطار مردم با شنیدن صدای توپ که در بلندی‌های شهر قرار داشت از زمان اذان مغرب آگاه می‌شدند و در مساجد نیز با شنیدن صدای اذان همگان به استقبال افطار می‌رفتند.

امروز با گسترش رسانه‌ها، مردم بیشتر از طریق رادیو و تلویزیون از زمان اذان با خبر می‌شوند.

روش‌های بیدار شدن سحر

از ایام قدیم در افغانستان از روش‌های گوناگونی در سحرهای ماه مبارک رمضان برای بیدار شدن مردم استفاده می‌شد که امروزه با رشد رسانه‌ها و صنعتی شدن شهرها برخی از این روش‌ها منسوخ شده است، هر چند که تا کنون در روستاهای افغانستان همچنان از روش‌های گذشته استفاده می‌شود.

ستارگان و تجربه‌های مردم

در گذشته‌ای نه چندان دور برخی در بسیاری از مناطق روستایی افغانستان، ایام افطار و سحر را از روی تجربه و از روی ستارگان و کواکب تشخیص می‌دادند.

«سید ابوطالب مظفری» شاعر و نویسنده افغان که خود از مناطق مرکزی افغانستان است، در مورد روش‌های مطلع شدن از هنگام افطار و سحر در مناطق مرکزی افغانستان به خبرگزاری فارس گفت: مردم مناطق مرکزی بیشتر از روی تجربه و شناختی که از آسمان و ستارها داشتند بیدار می‌شدند و با رسیدن «شفق» مطلع می‌شدند که هنگام اذان صبح فرا رسیده است و اذان مغرب و رسیدن افطار را هم با قواعد خاصی که بلد بودند مطلع می‌شدند و در مجموع همان «شفق» و «فلق» در کار بود و مردم با همین قواعد، تشخیص می‌دادند که آسمان سرخ شده است و هنگام افطار است و وقتی که سپیدی در آسمان ظاهر می‌شد مطلع می‌شدند که صبح شده است.

سحری‌خوانی و شلیک توپ

در برخی از مناطق نیز سحری‌خوانان از یکی 2 ساعت مانده به صبح در کوچه‌ها راه می‌افتادند و مردم را برای سحر بیدار می‌کردند.

سحری‌خوانان هر کدام به روشی خاص، زمان مناجات خود را آغاز می‌کردند.

در برخی از شهرهای افغانستان مردم با صدای شنیدن توپ از رسیدن هنگام افطار و سحر با خبر می‌شدند.

«بصیراحمد حسین زاده» نویسنده و روزنامه نگار افغان در مورد اطلاع از هنگام فرا رسیدن افطار و سحر، به خبرگزاری فارس گفت: در گذشته که رسانه‌ها در شهرهای افغانستان فرا گیر نبود و مردم در خانه‌های خود رادیو و تلویزیون نداشتند، من خود به یاد دارم که مردم شهر «هرات»، هنگام افطار با صدای توپ از وقت اذان مطلع می‌شدند و در هنگام سحر نیز این چنین بود و با صدای توپی که از دور دست شهر شنیده می‌شد مردم با خبر می‌شدند که صبح فرا رسیده است و از خوردن و آشامیدن دست می‌کشیدند.

وی افزود: به خاطر تفاوت دیدگاه فقهی که میان شیعیان و اهل سنت در مورد وقت شرعی اذان مغرب وجود داشت، شیعیان دقایقی بعد از شنیدن صدای توپ افطار می‌کردند.

بیدارشدن با زنگ ساعت

در سال‌های اخیر در برخی از شهرها مردم از زنگ ساعت برای بیدار شدن استفاده می‌کردند و کسب و کار ساعت‌فروشان در شهرهای افغانستان در این ایام رونق خاصی به خود می‌گرفت.

و اینک رسانه‌های دیداری و شنیداری به کمک مردم آمده است و در حال حاضر مردم بیشتر به وسیله این رسانه‌ها است که از زمان اوقات شرعی با خبر می‌شوند.