.svg)
رؤیت هلال ماه مبارک رمضان
اشاره:
پارسینه-گروه فرهنگی: یکی از مسائلی که در چند سال گذشته در ابتدا و انتهای ماه مبارک رمضان موضوع بحث مؤمنین و مورد سؤال از مبلغان محترم بود و به احتمال زیاد امسال نیز خواهد بود مسئله رؤیت هلال است که در این چند سال ماه بر خلاف آنچه در تقویمها آمده بود رؤیت گردید.
مقاله ای که در پیش رو دارید پاسخی است کوتاه از چرایی این اختلاف امید آنکه مبلغان عزیز با مطالعه آن بتوانند پاسخگوی این سؤال تبلیغی باشند.
«ومن آیاته اللیل والنهار والشمس والقمر و از نشانه های او، شب و روز و خورشید و ماه است. [41 (فصلت) : 37] .
ماه، با حرکت منظم و دقیق و با نور افشانی خاص خود، به صورت هلال تربیع و بدر و...این امکان را برای انسان به وجود آورده تا بتواند تقویم را به وجود آورد.
حجم کره ی ماه، 150 کره ی زمین است پس حجم کره زمین برای کسی که در کره ماه است پنجاه برابر کره ماه قابل رؤیت است و 81ٍ1 کره ی زمین هم وزن دارد.
انسان، بر روی ماه، تنها 6ٍ1 وزن زمینی خود را دارد.
کره ی ماه، در یک مدار بیضی که کره ی زمین در یکی از کانون های آن قرار دارد - به دور زمین می چرخد، لذا فاصله ی کره ی ماه تا زمین، متغیر است. نزدیک ترین فاصله ی ماه به زمین حدود mk 356500 و دورترین فاصله ی آن حدود mk 406700 است، به همین خاطر، در طول سال، در هنگام بدر، قرص کامل ماه، از نظر مساحت، متغیر است.
از نظر طلوع نیز، ماه، هر روز به طور متوسط، 51 دقیقه دیرتر از روز قبل طلوع می کند و همیشه، یک روی ماه به سوی زمین است و روی دیگرش، همیشه، برای بینندگان زمینی، پوشیده است.
ماه، تقریبا، همان مسیری را می پیماید که خورشید طی می کند; یعنی، صفحه ی مدار ماه، بسیار نزدیک به صفحه ی دایرة البروج است و با آن زاویه ی 5 می سازد.
به هنگام محاق، تمام طرف روشن ماه، رو به خورشید است و تمام طرف تاریک آن، به جانب زمین.
به هنگام هلال، مقدار کمی از طرف روشن ماه و مقدار زیادی از طرف تاریک ماه، رو به زمین است.
به هنگام بدر، تمام طرف روشن ماه هم، چنان که رو به خورشید است، رو به زمین هم هست.
پنج دایره ی واقع بر مدار ماه نیمکره ی روشن ماه را نشان می دهند، در پنج دایره ی داخلی، شکل ماه به صورتی که از زمین دیده می شود نشان داده شده است.
منجمان، دو نوع ماه را در نظر گرفته اند: ماه هلالی و ماه نجومی. ماه هلالی را نیز دو گونه شمرده اند:
ماه هلالی حسابی
هر گاه زمین و ماه و خورشید، در یک خط قرار گیرند، ماه، برای ناظران زمینی، در محاق است و «ماه هلالی » آغاز می شود و بعد از 29 روز و 12 ساعت و 44 دقیقه و 78 ، 2 ثانیه دوباره این حالت تکرار خواهد شد و چون منجم، باید عدد روزهای هر ماه را با عدد صحیح بیان کند و در ثبت تاریخ و رویدادها نمی تواند نصف روز سی ام را متعلق به ماه قبل بداند و نصف دیگر را متعلق به ماه بعد، از این جهت، ماه قمری را حد اقل 29 روز و حد اکثر 30 روز گرفته اند.
در ماه هلالی حسابی، ملاک، سیر ماه بر طبق قواعد نجومی است و تعیین اوائل ماه ها، بر طبق قاعده ی حرکت وسطای ماه و خورشید و ستارگان دیگر تنظیم شده است و رؤیت هلال، هیچ دخالتی در آغاز ماه ندارد. بر این اساس، هر گاه، ماه و خورشید، در یک درجه از دائرة البروج قرار گیرند، ماه قمری آغاز می شود و به اجتماع بار دیگر ماه و خورشید در همان درجه، ماه قبلی تمام می شود.
بعضی منجمان، ماه نخست سال را، یعنی محرم را، سی روز می گیرند (که 12 ساعت از ماه بعد به آن اضافه کرده اند) و ماه صفر را 29 روز حساب می کنند، به همین ترتیب، ماه های فرد را سی روز و ماه های زوج را 29 روز حساب می کنند، مطابق این حساب، هیچ گاه دو ماه قمری متوالی، 29 روز یا سی روز نخواهد بود، مگر سال های کبیسه که توضیح آن واگذار به محل خودش می شود.
ماه هلالی رؤیتی
در ماه هلالی رؤیتی، ملاک، رؤیت هلال است و با رؤیت هلال، ماه قمری آغاز می شود و با رؤیت هلال بعدی، معلوم می شود که ماه قبل، تمام شده است و مدار احکام اسلام، بر همین ماه است. در روایت است که «صم للرؤیة وافطر للرؤیة » .
در ماه هلالی رؤیتی، ممکن است چند ماه متوالی (حداکثر چهار ماه) سی روز، و ممکن است چند ماه متوالی (حداکثر سه ماه) 29 روز، باشد.
در ماه هلالی رؤیتی، ممکن است چند ماه متوالی (حداکثر چهار ماه) سی روز، و ممکن است چند ماه متوالی (حداکثر سه ماه) 29 روز، باشد.
ب) ماه نجومی
این ماه، کوتاه تر از ماه هلالی است و طول مدت آن، برابر با 27 روز و 7 ساعت و 43 دقیقه و 11 ثانیه و 47 ثالثه (1) است.
تعریف ماه نجومی بر ستارگان خارج از منظومه ی شمسی مبتنی است; یعنی، مدت زمان میان دو بار متوالی که زمین و ماه با ستاره ی ثابتی بر یک خط قرار گیرند، ماه نجومی است.
علت این که ماه هلالی، طولانی تر از ماه نجومی است، آن است که همزمان با گردش ماه به دور زمین، زمین نیز به دور خورشید می گردد، لذا ماه، باید مقدار کمی جلوتر رود تا مجددا با خورشید و زمین در یک خط قرار گیرند و به این خاطر، 27 روز، 29 روز می شود.
نکته:
در قرآن کریم، 27 مرتبه نام قمر آمده است شاید این، اشاره به حرکت 27 روزه ماه به دور زمین باشد.
حرکت وضعی ماه
ماه، چنان که به دور زمین می گردد، حول محور خودش نیز دوران دارد، اما یک دور که به دور زمین می چرخد، تنها، یک بار دور خودش می گردد، لذا در هر ماه قمری، در کره ی ماه، تنها، یک بار خورشید طلوع و غروب می کند; یعنی، یک روز کره ی ماه، تقریبا، برابر با پانزده شبانه روز کره ی زمین، و یک شب کره ی ماه، تقریبا، برابر با پانزده شبانه روز کره ی زمین است.
حرکت وضعی ماه
مانند حرکت انتقالی اش به دور زمین، بر خلاف جهت حرکت عقربه های ساعت است.
مدار احکام، رؤیت هلال است همان طور که بیان شد، ملاک و معیار در احکام شرع مقدس اسلام، رؤیت هلال است و نه گفتار و نظر منجمان; یعنی، اگر منجم بگوید: «امشب، ماه دیده می شود و شهر رمضان آغاز می شود.» ، اما کسی ماه را نبیند و سی روز هم از آغاز شعبان نگذشته باشد، ماه جدید نشده است و اگر منجم بگوید. «امشب، ماه دیده نخواهد شد.» ، اما افرادی آن را ببینند، ماه آغاز شده است.
باید توجه داشت که محاسبات نجومی فعلی، بسیار دقیق است، لذا، گاهی، قول منجم، طوری است که خلاف آن ممکن نیست. مثلا اگر منجمی، با محاسبه ی دقیق و صحیح، بگوید که ماه بیست دقیقه بعد از غروب شمس، غروب خواهد کرد، بعد افرادی ادعا کنند که نیم ساعت بعد از غروب شمس، ماه را دیده اند، این ممکن نیست، زیرا، قمری روی افق نبوده است، تا کسی بتواند آن را ببیند.
رؤیت هلال در سال جاری
در سال جاری، یعنی سال 1420 هجری قمری هلال ماه شعبان، در روز سه شنبه سی رجب برابر با 18/8/1378 دیده خواهد شد، چون، ارتفاع ماه از افق شهر مقدس قم، در هنگام غروب خروشید، یازده درجه و 23 دقیقه است و مقدار درخشندگی آن، 78/1% و مدت حرکت ماه بعد از غروب آفتاب 66 دقیقه است، ولی روز قبل، یعنی دوشنبه 29 رجب، ارتفاع اش در هنگام غروب خورشید، پنج درجه است و مقدار درخشندگی آن، 14/0% است و مدت مکث آن بعد از غروب آفتاب، سی دقیقه است.
نیز، هلال ماه مبارک رمضان 1420 در روز پنج شنبه سی شعبان، برابر با 18/9/1378 دیده خواهد شد. ارتفاع ماه در هنگام غروب خورشید، در افق قم حدود سیزده درجه است و درخشندگی آن، 28/2% و مدت مکث ماه بعد از غروب خورشید، 82 دقیقه است، ولی روز قبل، یعنی چهارشنبه، 29 شعبان، ارتفاع ماه، پنج درجه و 43 دقیقه و مقدار درخشندگی اش، 32/0% و مدت مکث بعد از غروب خورشید، 36 دقیقه است.
پس تشخیص قطعی منجم، این است که در 29 رجب، ماه، بعد از غروب خورشید، به مدت سی دقیقه، و در 29 شعبان، به مدت 36 دقیقه، روی افق خواهد بود، ولی گمان منجم این است که در این مدت، دیده نخواهد شد. حال، اگر کسی بعد از این مدت ادعا کند که ماه را دیده است، مسلما، اشتباه کرده; زیرا، ماه، پس از این مدت، روی افق نیست تا دیده شود، اما اگر در آن مدت، چنین ادعایی کند، ممکن است درست باشد.
نسبت به آخر ماه مبارک رمضان و روز عید سعید فطر به نظر منجمان، روز جمعه، 29 ماه مبارک رمضان، برابر با 17/10/1378، هلال ماه شوال دیده خواهد شد، با ارتفاع شش درجه و 22 دقیقه و با درخشندگی 59/0% و مدت مکث آن بعد از غروب خورشید، 39 دقیقه است، ولی روز قبل، یعنی پنج شنبه، ماه، در هنگام غروب شمس، زیر افق قرار دارد و اصلا قابل رؤیت نخواهد بود، اما روز بعد، یعنی شنبه، ماه، در هنگام غروب شمس، پانزده درجه و 25 دقیقه ارتفاع دارد و مقدار درخشندگی آن حدود 3% است و مدت مکث آن بعد از غروب شمس، 81 دقیقه است.
پی نوشت:
1. هر ثالثه، 60 ثانیه است، و یک ثالثه، یعنی 60/1 ثانیه.
منبع:حوزه
پارسینه-گروه فرهنگی: یکی از مسائلی که در چند سال گذشته در ابتدا و انتهای ماه مبارک رمضان موضوع بحث مؤمنین و مورد سؤال از مبلغان محترم بود و به احتمال زیاد امسال نیز خواهد بود مسئله رؤیت هلال است که در این چند سال ماه بر خلاف آنچه در تقویمها آمده بود رؤیت گردید.
مقاله ای که در پیش رو دارید پاسخی است کوتاه از چرایی این اختلاف امید آنکه مبلغان عزیز با مطالعه آن بتوانند پاسخگوی این سؤال تبلیغی باشند.
«ومن آیاته اللیل والنهار والشمس والقمر و از نشانه های او، شب و روز و خورشید و ماه است. [41 (فصلت) : 37] .
ماه، با حرکت منظم و دقیق و با نور افشانی خاص خود، به صورت هلال تربیع و بدر و...این امکان را برای انسان به وجود آورده تا بتواند تقویم را به وجود آورد.
حجم کره ی ماه، 150 کره ی زمین است پس حجم کره زمین برای کسی که در کره ماه است پنجاه برابر کره ماه قابل رؤیت است و 81ٍ1 کره ی زمین هم وزن دارد.
انسان، بر روی ماه، تنها 6ٍ1 وزن زمینی خود را دارد.
کره ی ماه، در یک مدار بیضی که کره ی زمین در یکی از کانون های آن قرار دارد - به دور زمین می چرخد، لذا فاصله ی کره ی ماه تا زمین، متغیر است. نزدیک ترین فاصله ی ماه به زمین حدود mk 356500 و دورترین فاصله ی آن حدود mk 406700 است، به همین خاطر، در طول سال، در هنگام بدر، قرص کامل ماه، از نظر مساحت، متغیر است.
از نظر طلوع نیز، ماه، هر روز به طور متوسط، 51 دقیقه دیرتر از روز قبل طلوع می کند و همیشه، یک روی ماه به سوی زمین است و روی دیگرش، همیشه، برای بینندگان زمینی، پوشیده است.
ماه، تقریبا، همان مسیری را می پیماید که خورشید طی می کند; یعنی، صفحه ی مدار ماه، بسیار نزدیک به صفحه ی دایرة البروج است و با آن زاویه ی 5 می سازد.
به هنگام محاق، تمام طرف روشن ماه، رو به خورشید است و تمام طرف تاریک آن، به جانب زمین.
به هنگام هلال، مقدار کمی از طرف روشن ماه و مقدار زیادی از طرف تاریک ماه، رو به زمین است.
به هنگام بدر، تمام طرف روشن ماه هم، چنان که رو به خورشید است، رو به زمین هم هست.
پنج دایره ی واقع بر مدار ماه نیمکره ی روشن ماه را نشان می دهند، در پنج دایره ی داخلی، شکل ماه به صورتی که از زمین دیده می شود نشان داده شده است.
منجمان، دو نوع ماه را در نظر گرفته اند: ماه هلالی و ماه نجومی. ماه هلالی را نیز دو گونه شمرده اند:
ماه هلالی حسابی
هر گاه زمین و ماه و خورشید، در یک خط قرار گیرند، ماه، برای ناظران زمینی، در محاق است و «ماه هلالی » آغاز می شود و بعد از 29 روز و 12 ساعت و 44 دقیقه و 78 ، 2 ثانیه دوباره این حالت تکرار خواهد شد و چون منجم، باید عدد روزهای هر ماه را با عدد صحیح بیان کند و در ثبت تاریخ و رویدادها نمی تواند نصف روز سی ام را متعلق به ماه قبل بداند و نصف دیگر را متعلق به ماه بعد، از این جهت، ماه قمری را حد اقل 29 روز و حد اکثر 30 روز گرفته اند.
در ماه هلالی حسابی، ملاک، سیر ماه بر طبق قواعد نجومی است و تعیین اوائل ماه ها، بر طبق قاعده ی حرکت وسطای ماه و خورشید و ستارگان دیگر تنظیم شده است و رؤیت هلال، هیچ دخالتی در آغاز ماه ندارد. بر این اساس، هر گاه، ماه و خورشید، در یک درجه از دائرة البروج قرار گیرند، ماه قمری آغاز می شود و به اجتماع بار دیگر ماه و خورشید در همان درجه، ماه قبلی تمام می شود.
بعضی منجمان، ماه نخست سال را، یعنی محرم را، سی روز می گیرند (که 12 ساعت از ماه بعد به آن اضافه کرده اند) و ماه صفر را 29 روز حساب می کنند، به همین ترتیب، ماه های فرد را سی روز و ماه های زوج را 29 روز حساب می کنند، مطابق این حساب، هیچ گاه دو ماه قمری متوالی، 29 روز یا سی روز نخواهد بود، مگر سال های کبیسه که توضیح آن واگذار به محل خودش می شود.
ماه هلالی رؤیتی
در ماه هلالی رؤیتی، ملاک، رؤیت هلال است و با رؤیت هلال، ماه قمری آغاز می شود و با رؤیت هلال بعدی، معلوم می شود که ماه قبل، تمام شده است و مدار احکام اسلام، بر همین ماه است. در روایت است که «صم للرؤیة وافطر للرؤیة » .
در ماه هلالی رؤیتی، ممکن است چند ماه متوالی (حداکثر چهار ماه) سی روز، و ممکن است چند ماه متوالی (حداکثر سه ماه) 29 روز، باشد.
در ماه هلالی رؤیتی، ممکن است چند ماه متوالی (حداکثر چهار ماه) سی روز، و ممکن است چند ماه متوالی (حداکثر سه ماه) 29 روز، باشد.
ب) ماه نجومی
این ماه، کوتاه تر از ماه هلالی است و طول مدت آن، برابر با 27 روز و 7 ساعت و 43 دقیقه و 11 ثانیه و 47 ثالثه (1) است.
تعریف ماه نجومی بر ستارگان خارج از منظومه ی شمسی مبتنی است; یعنی، مدت زمان میان دو بار متوالی که زمین و ماه با ستاره ی ثابتی بر یک خط قرار گیرند، ماه نجومی است.
علت این که ماه هلالی، طولانی تر از ماه نجومی است، آن است که همزمان با گردش ماه به دور زمین، زمین نیز به دور خورشید می گردد، لذا ماه، باید مقدار کمی جلوتر رود تا مجددا با خورشید و زمین در یک خط قرار گیرند و به این خاطر، 27 روز، 29 روز می شود.
نکته:
در قرآن کریم، 27 مرتبه نام قمر آمده است شاید این، اشاره به حرکت 27 روزه ماه به دور زمین باشد.
حرکت وضعی ماه
ماه، چنان که به دور زمین می گردد، حول محور خودش نیز دوران دارد، اما یک دور که به دور زمین می چرخد، تنها، یک بار دور خودش می گردد، لذا در هر ماه قمری، در کره ی ماه، تنها، یک بار خورشید طلوع و غروب می کند; یعنی، یک روز کره ی ماه، تقریبا، برابر با پانزده شبانه روز کره ی زمین، و یک شب کره ی ماه، تقریبا، برابر با پانزده شبانه روز کره ی زمین است.
حرکت وضعی ماه
مانند حرکت انتقالی اش به دور زمین، بر خلاف جهت حرکت عقربه های ساعت است.
مدار احکام، رؤیت هلال است همان طور که بیان شد، ملاک و معیار در احکام شرع مقدس اسلام، رؤیت هلال است و نه گفتار و نظر منجمان; یعنی، اگر منجم بگوید: «امشب، ماه دیده می شود و شهر رمضان آغاز می شود.» ، اما کسی ماه را نبیند و سی روز هم از آغاز شعبان نگذشته باشد، ماه جدید نشده است و اگر منجم بگوید. «امشب، ماه دیده نخواهد شد.» ، اما افرادی آن را ببینند، ماه آغاز شده است.
باید توجه داشت که محاسبات نجومی فعلی، بسیار دقیق است، لذا، گاهی، قول منجم، طوری است که خلاف آن ممکن نیست. مثلا اگر منجمی، با محاسبه ی دقیق و صحیح، بگوید که ماه بیست دقیقه بعد از غروب شمس، غروب خواهد کرد، بعد افرادی ادعا کنند که نیم ساعت بعد از غروب شمس، ماه را دیده اند، این ممکن نیست، زیرا، قمری روی افق نبوده است، تا کسی بتواند آن را ببیند.
رؤیت هلال در سال جاری
در سال جاری، یعنی سال 1420 هجری قمری هلال ماه شعبان، در روز سه شنبه سی رجب برابر با 18/8/1378 دیده خواهد شد، چون، ارتفاع ماه از افق شهر مقدس قم، در هنگام غروب خروشید، یازده درجه و 23 دقیقه است و مقدار درخشندگی آن، 78/1% و مدت حرکت ماه بعد از غروب آفتاب 66 دقیقه است، ولی روز قبل، یعنی دوشنبه 29 رجب، ارتفاع اش در هنگام غروب خورشید، پنج درجه است و مقدار درخشندگی آن، 14/0% است و مدت مکث آن بعد از غروب آفتاب، سی دقیقه است.
نیز، هلال ماه مبارک رمضان 1420 در روز پنج شنبه سی شعبان، برابر با 18/9/1378 دیده خواهد شد. ارتفاع ماه در هنگام غروب خورشید، در افق قم حدود سیزده درجه است و درخشندگی آن، 28/2% و مدت مکث ماه بعد از غروب خورشید، 82 دقیقه است، ولی روز قبل، یعنی چهارشنبه، 29 شعبان، ارتفاع ماه، پنج درجه و 43 دقیقه و مقدار درخشندگی اش، 32/0% و مدت مکث بعد از غروب خورشید، 36 دقیقه است.
پس تشخیص قطعی منجم، این است که در 29 رجب، ماه، بعد از غروب خورشید، به مدت سی دقیقه، و در 29 شعبان، به مدت 36 دقیقه، روی افق خواهد بود، ولی گمان منجم این است که در این مدت، دیده نخواهد شد. حال، اگر کسی بعد از این مدت ادعا کند که ماه را دیده است، مسلما، اشتباه کرده; زیرا، ماه، پس از این مدت، روی افق نیست تا دیده شود، اما اگر در آن مدت، چنین ادعایی کند، ممکن است درست باشد.
نسبت به آخر ماه مبارک رمضان و روز عید سعید فطر به نظر منجمان، روز جمعه، 29 ماه مبارک رمضان، برابر با 17/10/1378، هلال ماه شوال دیده خواهد شد، با ارتفاع شش درجه و 22 دقیقه و با درخشندگی 59/0% و مدت مکث آن بعد از غروب خورشید، 39 دقیقه است، ولی روز قبل، یعنی پنج شنبه، ماه، در هنگام غروب شمس، زیر افق قرار دارد و اصلا قابل رؤیت نخواهد بود، اما روز بعد، یعنی شنبه، ماه، در هنگام غروب شمس، پانزده درجه و 25 دقیقه ارتفاع دارد و مقدار درخشندگی آن حدود 3% است و مدت مکث آن بعد از غروب شمس، 81 دقیقه است.
پی نوشت:
1. هر ثالثه، 60 ثانیه است، و یک ثالثه، یعنی 60/1 ثانیه.
منبع:حوزه
ارسال نظر