۷ راه افزايش تمرکز

کتاب ادبيات را جلوي چشمتان گذاشته‌ايد و به خيال خودتان شش‌دانگ حواستان را جمع کرده‌ايد تا تاريخ ادبيات حفظ کنيد اما بعد از گذشت يک ساعت، تازه متوجه مي‌شويد با وجودي‌ که تمام صفحات را با دقت کامل و بلند خوانده‌ايد، حتي يک کلمه از آن در خاطرتان نمانده. به‌راستي چه اتفاقي در مغز شما افتاده است؟ آيا شيوه خواندنتان غلط بوده است؟ آيا بايد قبل از مطالعه خوب مي‌خوابيديد يا غذاي خاصي مي‌خورديد؟ يا اصلا تقدير اينگونه است و شما به‌درد مطالعه و دانشگاه رفتن نمي‌خوريد؟!

انواع توجه

محققان علوم اعصاب در سال‌هاي اخير موفق شده‌اند دو نوع «توجه» را شناسايي کنند. آنها دريافته‌اند توجه از دو طريق جلب مي‌شود؛ يکي از پايين به بالا و ديگري از بالا به پايين. در توجه از پايين به بالا، برخي مسايل براي همه ما انسان‌ها جذاب هستند و هرکسي در نگاه اول به آنها جذب مي‌شود. به نظر شما اين چيزهاي جذاب کدام‌اند؟ جالب است بدانيد جذاب‌ترين نکته براي ما انسان‌ها در دنيا، چشم است. براي اثبات اين ادعا کافي است صفحه‌اي حاوي تعداد زيادي اشياي بي‌جان و جاندار را به فردي نشان دهيد. چشمان او به صورت معجزه‌آسايي چشم‌ها را پيدا مي‌كند و به آن خيره مي‌شود. دليل اين امر کاملا روشن است؛ چشم‌ها حاوي اطلاعات ارزشمندي از حالت‌هاي دروني افراد هستند و با نگاه به چشم يکديگر، مي‌توانيم ناگفته‌هاي درون هم را دريابيم اما دومين موضوع جذاب براي انسان، اجسام متحرک است که ناخودآگاه توجه‌اش را جلب مي‌کند. دليلش هم مشخص است؛ اجسام متحرک ممکن است خطرناک باشند پس لازم است ناخودآگاه توجه ما را به خود جلب کنند.

اما توجه نوع دوم که ما در اين نوشته بيشتر با آن سروکار داريم، توجه از بالا به پايين است. در اين نوع توجه که معجزه بخش فرونتال يا همان پيشاني مغز ماست، فرد به صورت ارادي تصميم مي‌گيرد به موضوعي توجه کند. بديهي است در اين تصميم‌گيري مکانيسم تنبيه و پاداش نقش اساسي دارند. ترس از اينکه فرد فردا در امتحان نمره لازم را نگيرد و مورد تمسخر همکلاسي‌ها واقع شود، به همان اندازه فكر به رخ‌كشيدن نمره خوب در مهماني آخر هفته مي‌تواند لوب پيشاني مغز را تحريك كند.

چگونه مي‌توانيم توجهمان را جلب کنيم؟

راهکار اول اين است که هميشه در يک اتاق مطالعه کنيد. مساله خيلي ساده است؛ مغز شما در هر لحظه با انبوهي از اطلاعات ريز و درشت مواجه است که هر کدام به تنهايي براي پرت کردن حواس کافي هستند. اين محرک‌هاي پر تعداد شامل انواع صداها، بوها، تصاوير و عکس‌هايي هستند كه در اتاق به ديوار نصب شده‌اند. علاوه ‌براين، بايد فشار لباس بر بدنتان، فشار جوراب، فشار صندلي روي نشيمنگاه و فشار عينک روي بيني و صورتتان را هم به اين خيل عظيم محرک‌ها افزود. از سوي ديگر، احساس گرسنگي، تشنگي، خواب‌آلودگي، درد و کوفتگي يا خشکي در عضلات بدن هم ممکن است حواس را پرت کند. براي ايجاد تمرکز خوب و مطالعه مفيد مغز بايد بتواند اين محرک‌ها را به نحوي حذف کند تا شرايط براي تمرکز روي مطلب فراهم شود. حالا فکر مي‌کنم پاسخ به اين سوال که چرا بايد هميشه در يک اتاق مطالعه کنيم، زياد سخت نيست؛ اگر هميشه در يک اتاق مطالعه کنيد، محرک‌هاي تحريک‌کننده مغز شما به احتمال زياد يکسان خواهند بود و به مرور زمان جذابيت خود را از دست مي‌دهند. البته بهتر است در اتاق مطالعه از عکس‌هاي خود و افراد کمتر استفاده کنيد. دليلش هم معلوم است؛ چشم‌ها براي ما بسيار جذابند.
دومين راهکار افزايش تمرکز، انجام مراسمي قبل از مطالعه است. مغز ما خيلي زود به يک روند عادت مي‌کند. عادت کردن، يک نوع سانسور است و به مغز اجازه مي‌دهد محرک‌هاي محيط را زودتر، بيشتر و به صورت پايدارتري فيلتر کند تا بخش بزرگ‌تري از ذهن آزاد شود. اگر عادت داريد قبل از مطالعه چاي بنوشيد، استحمام کنيد، موسيقي ملايم گوش کنيد يا کمي نرمش کنيد، هميشه همين کارها را انجام دهيد.قبل از مطالعه از خوردن غذاهاي سنگين و ديرهضم به خصوص غذاهايي که مملو از چربي هستند، خودداري کنيد زيرا ميزان توجه و قدرت تمرکزتان را پايين مي‌آورند.

ابتلا به کم‌خوني نيز يکي از مشکلات جسماني است که بر قدرت تمرکز اثر مي‌گذارد بنابراين توصيه مي‌کنيم منابع آهن از گوشت قرمز و تخم‌مرغ گرفته تا انواع مغزهاي خام مانند فندق را در برنامه غذايي روزانه‌تان بگنجانيد.

كم‌آبي هم باعث عدم تمركز مي‌شود بنابراين آنقدر آب بنوشيد كه دچار تشنگي و كم‌آبي نشويد.

كمبود موادمغذي مانند منيزيم، روي و امگا3 نيز كم‌شدن تمركز را به‌همراه دارد بنابراين براي پيشگيري از كمبود آنها لازم است تا منابع غذايي‌شان كه به ترتيب شامل سبزي‌هاي برگ‌سبز، انواع گوشت، ماهي و گردو هستند را در برنامه غذايي روزانه‌تان بگنجانيد.

نکته آخر اينکه از ديدن فيلم‌هاي جذاب، شنيدن آهنگ‌هاي تند و با کلام، انجام ورزش‌هاي گروهي و هيجان‌انگيز قبل از مطالعه به شدت بپرهيزيد چون هر کدام با دخالت در مکانيسم توجه شما، تمرکزتان را کاهش مي‌دهند.