بمب ساعتی!

مهدی عباسی مهر

اکثر دوستانی که به وبلاگ بنده هر از چند گاهی سرکی می کشند از تیتر مطالب وبلاگ اعلام نا رضایتی می کنند.

اما برای مطلب امروزم دلیل مناسبی دارم که اسمش رو گذاشتم بمب ساعتی ! و شایدم جمله بمب ساعتی حق مطلب رو به خوبی ادا نکنه
شاید بعضی از شماها حدس زده باشید که موضوع مد نظزم چیه اما برای اینکه از حاشیه دور بشیم و رسما وارد اصل مطلب بشیم اعلام می کنم! که موضوع امروز در مورد زلزله در ایران هست.
خوب چرا زلزله !؟
سه دلیل مهم درباره انتخاب این موضوع دارم:
۱- همزمانی با هفته بلایای طبیعی
۲- ۱۰ شهریور ، سالگرد زلزله فاجعه آمیز ۱۳۴۱ بوئین زهراست
۳- خوب رشته بنده نوعی هم زمین شناسیه! دل نداریم درباره زلزله مطلب بنویسیم :)
یکی از ناخوشایندترین، ناگوارترین، ضدحال ترین، ترسناک ترین و خلاصه بگم بدترین اسم ها در یاد و خاطره نسل های مختلف بشری نام زلزله و حوادث ناشی از آن هست.
پدیده ای که در طول تاریخ حضور انسان بر زمین باعث کشته و زخمی شدن میلیون ها تن شده و نسل هایی را منقرض و تمدن هایی را نابود کرده است.
ایران (فلات ایران) هم از این قضیه مستثنی نبوده و یکی از لرزه خیزترین مناطق جهان به حساب می آید(به واسطه حضور در کمربند کوهزایی و لرزه خیز آلپ - هیمالایا). وجود کوههای جوان ومرتفع و افزایش نسبی ارتفاع منطقه ایران نشان از فعال بودن این منطقه در درجه اول و لرزه خیز بودن در درجه دوم است.

مطالعه لرزه خیزی های صد ساله اخیر موید مطلب فوق بوده و علت ترس جامعه ایرانی را از این بلای بزرگ بیان می کند.
نکته : همانطور که اشاره کردم باید یادی از جانباختگان زلزله بوئین زهرا بشه، تعدادی از تصاویر آن حادثه را برای شما قرار دادم(تصاویر جانکاهیست!)
تصاویر زلزله بوئین زهرا - 1341 - قزوین





به بخشی از زلزله های گذشته ی صورت گرفته در ایران توجه کنید :
منطقه دشت قزوین - از سال ۱۱۱۹ تا ۱۸۲۵ میلادی - ۶ زلزه مهیب (بالای ۶ درجه در مقیاس ریشتر) روی داده که به علت نبود مراکز مطالعاتی و آماری تعداد کشته های آن ثبت نگردیده - اکثر زمین لرزه ها در اطراف قزوین و تهران رخ داده است که نمونه ای از این زلزله را می توان به زلزله شهریوز ماه سال ۴۹۸ هجری شمسی در شمال قزوین (الان داخل شهر محسوب می شه!) با بزرگای ۶/۵ در مقیاس ریشتر اشاره کرد
لار (فارس) - آوریل سال ۱۹۶۰ برابر با فروردین / اردیبهشت ۱۳۳۹ - ۴۵۰ تن کشته - ؟ ریشتر
بوئین زهرا (قزوین) - سپتامبر ۱۹۶۲ برابر ۱۰ شهریور ۱۳۴۱- بیش از ۲۰ هزار کشته - ۷/۲ ریشتر
خراسان - اوت ۱۹۶۸ برابر با مرداد / شهریور ۱۳۴۷ - حدود ۱۰ هزار تن کشته - ؟ ریشتر
جنوب کشور - آوریل ۱۹۷۲‌ برابر با فروردین / اردیبهشت ۱۳۵۱ - پنج هزار و ۴۴ تن کشته - ؟ ریشتر
اصفهان - آوریل ۱۹۷۷برابر با فروردین / اردیبهشت ۱۳۵۶ - حدود ۹۰۰ تن کشته - ؟ ریشتر
طبس (یزد) - ماه سپامبر ۱۹۷۸ برابر با شهریور ۱۳۵۶ - ۲۵ هزار کشته - ۷ ریشتر
شمال شرق ایران - نوامبر ۱۹۷۹ برابر با آبان / آذر ۱۳۵۸ - ۶۰۰ تن کشته
کرمان - ژوئن ۱۹۸۱ برابر با خرداد / تیر ۱۳۶۰ - یکهزار و ۲۸ تن کشته
کرمان - ژوئیه ۱۹۸۱ برابر با تیر/ مرداد ۱۳۶۰ - یکهزار و ۳۰۰ تن کشته
رودبار (قزوین - گیلان) - ۲۱ ژوئن ۱۹۹۱ برابر با ۳۱ خرداد ۱۳۶۹ - حدود ۴۰ هزار نفر کشته - ۷ ریشتر
بیرجند (خراسان ) - ۱۰ می ۱۹۹۷ برابر با ۲۰ اردیبهشت ۱۳۷۵ - بیش از هزار و ۶۰۰ نفر کشته - ۷/۱ ریشتر
اردبیل - فوریه ۱۹۹۷ برابر با ۱۰ اسفند ۱۳۷۵ - حدود یک هزار و ۱۰۰ تن کشته - ۵/۵ ریشتر
بم (کرمان) - ۲۶ دسامبر ۲۰۰۳ برابر ۵ دی ۱۳۸۲ - نزدیک به ۳۰ هزار نفر کشته - ۶/۸ ریشتر
زرند (کرمان) - ۲۲ فوریه ۲۰۰۵ برابر با ۳ اسفند ۱۳۸۳ - صدها نفر کشته - ۶/۴ ریشتر
آوج (قزوین) - ۲۲ ژوئن ۲۰۰۲ برابر با ۲۸ آذر ۱۳۸۶۶ - ۲۰۰ نفر کشته - ۶ ریشتر
نکته ۱ : مناطق لرزه خیز در جزء پر جمعیت ترین نقاط روی زمین محسوب می گردند. دلیل اصلی این اتفاق وجود چشمه ها، رودها و مناطق مستعد کشاورزی در کنار گسل هاست.
نکته ۲ :گسلش و زلزله همانند یک سوپاپ اطمینان انرژی فوق العاده زیاد حرکت صفحات زمین را به آرامی آزاد می کند. طبیعی است تعداد زیاد زلزله هایی با بزرگای کم (غیر مخرب) در یک بازده زمانی می تواند از وقوع زمین لرزه های مخرب جلوگیری کند. مسئله ای که به وضوع در ایران دیده می شود. زلزله های بزرگ و کم تعداد در بخش های شمالی ایران و زلزله های کوچک و پرتعداد در بخش های جنوبی ایران(روزی نیست که در اخبار مراکز مطالعات زمین لرزه و همچنین جراید از وقوع زمین لرزه در استان های جنوبی کشور خبری منتشر نشود)
با توجه به دو نکته بالا و مشاهده زمین لرزه های رخ داده در ۱۰۰ ساله اخیر در می یابیم که :
- شهرهای بزرگ مانند تهران - مشهد - اصفهان - تبریز - شیراز - رشت - کرمان - قزوین - قم و زاهدان در مناطق پر خطر لرزه ای به سر می برند.
- در صد سال اخیر، زمین لرزه ای که بتواند بخشی از انرژی نهفته در صفحات این مناطق را خالی کند ، روی نداده!!!!!!
با این اوصاف چه نتیجه ای می توان گرفت :
بله، هر آن احتمال وقوع یک زمین لرزه بزرگ و مخرب در این مناطق به نظر می رسد. زمین لرزه هایی که می تواند به یک فاجعه جهانی بدل شود.
کارشناسان وقوع زمین لرزه ای با بزرگای ۷ ریشتر رو در تهران قریب الوقوع می دانند و با توجه به نوع ساخت ساز و نوع گسل ها، احتمال تلفات میلیونی را می کنند!!!!؟؟
بد نیست بدانید که، قدرت زلزله ۷ ریشتری ۲۰ برابر انفجار بمب اتمی در هیروشیما و ناکازاکی ژاپن هست
برای اینکه یه کم نگاهتان به واقعیت نزدیک تر بشه تصاویر ماهواره ای و نقشه گسل های شهر قزوین و تهران را مشاهده کنید.


خطوط قرمر- گسل ها و عامل اصلی زلزله می باشند



خطوط قرمر- گسل ها و عامل اصلی زلزله می باشند

خوب حالا که نقشه را مشاهده کردید و از موقعیت گسل ها آگاه شدید به تصاویر زیر هم توجه کنید:











روستای اردبیلک در ۵ کیلومتری شمال قزوین قرار داره


گسل فوق هم راستای روستاهای باراجین - نیاق بوده و عامل اصلی به وجود آمدن ارتفاعات شمال قزوین می باشد. این گسل فعال و لرزه زاست!


رودخانه بازار همان رودخانه ای است که خیابان امام خمینی از طریق پلی از روی ان می گذرد.


در جاده بهرام آباد ۳ کیلومتر که از باراجین می گذرید با این صحنه مواجه می شوید. این گسل به خوبی خود را نمایان کرده است. بخش عمده ای از گسل ها مخفی هستند!

نکته : روزی روزگاری در تهران گسل ها بیرون از شهر قرار داشت اما امروز …. در قزوین هم با این استعداد شهرسازی و اشتهای ناتمام در گسترش شهر، با بی توجهی مدیران شهری روزی خواهد رسید که ساخت وساز در حریم گسل ، بلکه بر روی گسل صورت گیرد.
این گسل ها و عکس ها خیلی محترمانه به من وشما مطلبی رو می گویند(خوبه به این مطالب کمی هم عمل کنیم) :
- به ما نزدیک نشید، تهرانی ها نزدیک شدند ولی شما ها دامنه شهرسازی خودتون رو از ما دور کنید!!!!!!
- محله پونک (در قزوین!) رو به سمت شمل گسترش ندید!
- بالای اتوبان ساختمان سازی نکنید! شما روی پهنه ی گسلی قرار دارید. نگذارید همان فاجعه ای که در بم صورت گرفت در قزوین هم تکرار شود(دانشگاه آزاد - پارک علم و فناوری از همین ساخت وسازها هستند)
- ساختمان های خود را مقاوم سازی کنید
- تونل سازی (توحید و مترو) را در تهران متوقف کنید! این تونل سازی ها آینده خطرناک و دردناکی را برای مناطق حفاری شده در بر خواهد داش (مانند تونل توحید که زلزله نیامده نشست و ریزش کرد - علت اصلی ریزش آبرفتی بودن منطقه و وجود قنات های شناسایی نشده بود - درچنین شرایطی وجود یک لرزه می تواند به راحتی این تونل و امثال آن را مانند مترو، ویران کند)
- در مناطق آبرفتی ساخت وسازها را با دقت و نظارت بیشتر انجام دهید
- چاه های فاضلاب قدیمی و فرسوده را شناسایی و پر نمایید تا دچار ریزش در هنگام زلزله نشود
- شبکه های آب و برق را تقویت و بازسازی کیند.
- لوله های انتقال سوخت و گاز را به طور مرتب تعمیر و از میان شهرها عبور ندهید! (مشکل حادی که دامنگیر شهر قزوین هست وجود لوله های لنتقال سراسری گاز ، بنزین و نفت در میان شهر با رخداد زلزله می تواند فاجعه بار باشد )

- خطوط انتقال برق پر قدرت را ترجیحا از شهر خارج کنید
- از گذاشتن وسایل بدون حفاظ و بست در داخل ساختمان (مانند دکورهای تمام شیشه ای و بدون درب ، کابینت بدون قفل در آشپزخانه ها ) خوددرای کنید
- از ساخت ساختمان های بزرگ شیشه ای ! جلوگیری کنید
معابر و مکان های عمومی (بیمارستان ها ، مدارس، مساجد و دانشگاه ها) را ایمن سازی و مورد اهمیت بیشتر قرار دهید.
پایگاه های کمک رسانی (مقابله با بحران) متعدد در نقاط مختلف شهر برقرار کنید
در منازل خود همیشه اندکی آذوقه خشک و جعبه کمک های اولیه و مقداری آب ذخیره کنید.
خلاصه اینکه با آماده گی و ایمنی و توکل به خدای بزرگ در برابر این بمب بزرگ ساعتی، می توانیم دامنه خطرپذیری این بلا را به حداقل برسانیم (همانند کشورهایی مثل ژاپن) و شایدم روزی این انرژی بی حد و اندازه رو در اختیار خودمون بگیرم و از آن برق تولید کنیم!
به یاری خدا

____________________________________________________

منابع :

- گزارش زمین شناسی منطقه شمال قزوین - عباسی مهر - حسین ترک - ۱۳۸۵ - دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

- گزارش ریزپهنه بندی گسلش در تهران - جایکا

- نقشه ۱/۱۰۰۰۰۰ زمین شناسی قزوین

- گزارش پشت نقشه - نقشه ۱/۱۰۰۰۰۰ زمین شناسی قزوین

- نقشه ۱/۲۵۰۰۰۰ زمین شناسی تهران

- گزارش زمین شناسی منطقه قزوین - بربریان و همکاران ۱۳۷۱

- پایگاه ملی داده های علوم زمین

- مهدی زارع - تعریف حریم و مساله ساخت و ساز در پهنه گسل های بنیادی ناحیه تهران - دانشگاه تهران