مبانی و روش انديشه علمی امام صادق(ع)

پارسینه-گروه فرهنگی: كتاب «مبانی و روش انديشه علمی امام صادق(ع)» به كوشش احمد پاكتچی توسط انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) منتشر شد كه در بيست و يك فصل تنظيم شده است و مكتب علمی امام جعفر صادق(ع) به سوی يك مدل داده‎بنياد، امام صادق(ع) و تدوين عقايد جعفری، معرفت‌شناسی در مكتب امام صادق(ع) و معنا و مقام سياست در مكتب جعفری، عناوين برخی از اين اثر را تشكيل می‌دهد.

آنچه در اين مجموعه توسط پژوهشگران عرصه فرهنگ شيعه و دوستداران آن حضرت به نگارش درآمده، كوششی در راستای آن است كه شخصيت آن امام بزرگوار با نقطه ديدهای مختلف و از منظرهای متنوع كاويده شود و مطالعاتی چندجانبه به صورت روشمند و سامان‌يافته در اين باره عرضه شود.

فصل اول با عنوان مكتب علمی امام صادق(ع) به سوی يك مدل داده‌بنياد با تكيه بر رويكرد تاريخی در روش نظريه‌پردازی داده‌بنياد به كاوش در متون تاريخی و حديثی مرتبط با امام جعفر صادق(ع) می‌پردازد و مدلی برای درك مبانی فكری و شيوه‌های عملی آموزش و پژوهش در سيره علمی آن حضرت پيشنهاد می‌كند.

در فصل دوم مواجهه حضرت با محوری‌ترين مسائل كلامی از جمله توحيد، قدر، ايمان، حجت و مسئله غلو بيان شده است و در فصل سوم ابتدا با تعريف مفاهيم بنيادی همچون علم، رأی، فقه و تفقه از نگاه حضرت و ذكر مبانی لازم برای توضيح فقه جعفری از جمله «محورت تشيع يا تكليف» و «منابع احكام» مقدمات اساسی بحث در رابطه با تلاش حضرت برای تدوين فقه بيان شده است.

فصل چهارم به بررسی منابع معرفت از نگاه امام صادق(ع) می‌پردازد و در فصل پنجم معرفت‌شناسی در مكتب امام صادق(ع) تبيين شده و فصل ششم عقل و كاركردهای متنوع آن در مقوله امور شناختی و نظری، عملی و رفتاری بحث شده است.

فصل هفتم با بهره‌گيری از نظريه كاركردگرايی، فرآيند جديدی از دانش فقه‌الحديث ارائه شده است و به تفسير جديدی از برخی روايات پرداخته شده كه اين رويكرد يا كاربرد محور امام صادق(ع) به مسئله وحی سبب شد، كه علمای اسلام با توجه به شرايط دشوار آن روزگار بيشترين بهره را از سخنان اين امام معصوم ببرند.

فصل هشتم ضمن بازكاوی نقش‌های متعدد سنت و حديث نسبت به قرآن، با استناد به منابع معتبر تفسيری و حديثی، گونه‌های مختلف تفسير را از نگاه امام صادق(ع) و در روايات تفسيری به‌ جای مانده از حضرتش، فراديد اهل نظر قرار داده است.

در فصل نهم كوشيده شده تا معنای روايت «انّما علينا ان نلقی اليكم الأصول و عليكم ان تفرّعوا» براساس ديدگاه فقيهان روشن شود و سپس به مهمترين واژه به‌ كار رفته در روايت كه اصول است، پرداخته و معنای اصل روشن شود و سپس با تكيه بر اصول و قواعد كلی به برخی ابتكارات امام صادق(ع) در دو زمينه قواعد فقه و قوانين اصول پرداخته و با بررسی نمونه‌هايی كوشش ايشان در اين راستا تبيين شود.

اين مجموعه، زمينه‌ساز ايجاد رهيافتی برای مطالعه سويه‌هايی از تعامل معانی ظاهری و باطنی در متن قرآن كريم شده كه در فصل دهم با ارائه مثال‌هايی دنبال شده است. فصل يازدهم اصول و روش‌های حاكم بر مناظرات امام صادق(ع) را مورد بررسی قرار داده و فصل دوازدهم كه در مورد نظريه دلالت و معنا در آموزه امام صادق(ع) است، در مورد توليد معنا در فرآيند تعامل، رابطه دوسويه در سطح گفته، سطوح زبرين و زيرين معنا و گزينش تعبير و پايش دلالت بحث و بررسی شده است.

فصل سيزدهم به ديدگاه‌های اقتصادی امام جعفر صادق(ع) اختصاص دارد. در فصل چهاردهم سعی شده است تا به اين پرسش اساسی يعنی، سياست از حيث نظری، معرفتی، روشی و كاربردی چه جايگاهی در گفتمان اسلامی دارد؟ پاسخ داده شود. برای نيل به اين منظور سعی شده تا چارچوب شكل نظری جامعی را كه به تحليل سياست در چهار سطح اساسی هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی، غايت‌شناسی و روش‌شناسی می‌پردازد، طراحی و به مخاطبان ارائه شود.

فصل پانزدهم با مفروض قلمداد كردن تعقل‌محوری در مكتب حقوقی، قصد دارد تا فرضيه اشتراك رويكرد علمی در ارتباط با حقوق بنيادين انسانی را بررسی كند. فصل شانزدهم با مروری انتقادی بر يكی از آثار اخلاقی معطوف به روايات آن حضرت، قواعدی چون مواجه مسئله‌محور، رهيافت تحليلی، توجه به زمينه‌های ورود به روايت، مواجه تطبيقی و كل‌گرايی پيشنهاد شده است.

فصل هفدهم با عنوان نقش تعينات اجتماعی در فقه مكتب امام صادق(ع) در مورد تعينات اجتماعی، منشور فقه اجتماعی، شرايط صدور متن، شرايط فهم متن، تعينات اجتماعی ـ فرهنگی صدور روايات، عمق تعين، درجه تعين، سطح تعين، عامل مسلط در تعين، آماج (موضوع) تعين، مبانی و اصول فقه اجتماعی و روش شايسته فقه اجتماعی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

فصل هجدهم به روش‌شناسی مطالعات حوزه فلسفه، براساس آموزه‌های مكتب امام صادق(ع) اختصاص دارد و مبنای نگارش آن نيز اين سؤال مهم است كه آيا امكان تدوين منطق فكر و انديشه به معنای فلسفی و علمی كلمه براساس آموزه‌ها و سيره عملی امام صادق(ع) وجود دارد؟، در فصل نوزدهم ضمن بررسی مقايسه‌ای مطالعه انسان از ديدگاه روان‌شناسان و مكتب علمی امام صادق(ع) و تبيين ابعاد شخصيت انسان(جسمی و روحی‌ ـ فردی و اجتماعی)، بر روی اين مطلب تأكيد كرده كه در مطالعات روانشناسی لازم است به نقش عوامل فوق مادی، فطرت، نيت خالص و انگيزه‌های الهی در سعادت و خوشبختی دنيوی و اخروی انسان و پيروی از تمايلات و خواهش‌های نفسانی در به انحراف كشيدن و سقوط انسان توجه كرد.

در فصل بيستم پيرامون تعامل حديث با دانش‌های بشری از ديدگاه امام صادق(ع) بحث و بررسی شده است و فصل بيست و يكم نيز به ارزيابی از آثار منتسب به امام صادق(ع) در ميراث اسلامی پرداخته.

گفتنی است كه كتاب «مبانی و روش انديشه امام صادق (ع)»، تأليف احمد پاكتچی به همت انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) با شمارگان هزار نسخه و قيمت ۱۸۰ هزار ريال روانه بازار نشر شده است.

منبع:افکار نیوز