دلیل عدم موفقیت وب سایت های ایرانی در اینترنت

؛دامنه هاي وب سايت هاي دولتي در ايران از هيچ قاعده و قانوني تبعيت نمي كند و امكان به ذهن سپاري اكثر آدرس هاي اينترنتي دستگاه هاي دولتي در كشور براي عموم مردم وجود ندارد.به عنوان مثال همين الان تصور كنيد كه مي خواهيد به سراغ سايت وزارت بهداشت برويد و آدرس يك بيمارستان تخصصي را براي مراجعه پيدا كنيد. صرف نظر از اين كه آيا در سايت اين وزارت خانه آدرس بيمارستان ها وجود دارد يا خير، اساسا اين مشكل پيش مي آيد كه چگونه حدس بزنيم كه آدرس سايت اين وزارت خانه چيست؟ به عنوان مثال آيا در نوار آدرس مرور گرمان تايپ كنيم www.behdasht.comاين هوشمندانه ترين حدسي است كه يك كاربر مي تواند بزند و قاعدتا بايد با درج اين آدرس به سايت وزارت بهداشت راهنمايي شود اما اشتباه مي كنيد. اين آدرس مربوط به وزارت بهداشت نيست. همين نام را با پسوند دات آي آر هم تست مي كنيم باز هم از وب سايت موردنظر خبري نيست. آدرس اصلي وب سايت اين است:
www.mohme.gov.irمتاسفانه وضعيت ديگر سايت هاي دستگاه هاي دولتي ايران نيز چنين است.
؛دامين چيست؟

؛هر دامين از ٣ بخش تشكيل شده است، www كه در همه مشترك است، نام مورد نظر و پسوند. پسوندها يا عمومي است مانند Com.net.org. و يا ملي مانند .ir.uk.frمشهورترين دامنه اينترنتي Com. است چرا كه تنها پسوندي است كه كاربران مي توانند بدون درج پيشوند و پسوند آن در نوار آدرس و تنها با گرفتن هم زمان دكمه هاي Ctrlو Enterبعد از نوشتن نام مورد نظر خود، آدرس كامل سايت را وارد و به سرعت به سايت دسترسي پيدا كنند. دامنه دات كام محبوب ترين و پركاربردترين دامنه اينترنتي جهان است. حال اگر نام اصلي يك دامنه، نام يك كشور باشد حساسيت در مورد آن دامنه بسيار بالا خواهد بود. بر همين اساس پرتال ملي كشورها روي دامنه دات كام راه اندازي مي شود. برخي از مشهورترين پسوندهاي دامين ها عبارت است از: پسوند Com. براي سايت هاي تجاري و عمومي، پسوند net. براي شبكه ها، پسوند Org. براي سازمان ها و ارگان ها، پسوند info. بانك هاي اطلاعاتي، پسوند name. نام شخص، پسوند mobi. موبايل، پسوند biz. تجارت، پسوند travel. مسافرت، پسوند gov. براي سايت هاي دولتي (فقط آمريكايي).

؛آي پي و دامنه

؛ساختار منابع اينترنتي بدين صورت است كه هر دستگاه سخت افزاري (مانند رايانه شخصي) داراي يك هويت اينترنتي است كه اين هويت به صورت شماره اينترنتي منحصر به فرد تعريف مي شود. شماره اينترنتي از ٤ جزء تشكيل شده است كه هر جزء عددي از ٠ تا ٢٥٥ مي باشد. از آن جا كه حفظ كردن تعداد زيادي شماره ٤ جزئي تقريبا غيرممكن است، كاربران عادي معمولا از نام دامنه اينترنتي استفاده مي كنند. وقتي نام دامنه را در صفحه مرورگر تايپ مي كنيم اين نام به كارگزاري فرستاده مي شود كه كار آن ترجمه نام به شماره اينترنتي است و اين شماره براي اتصال مقصد موردنظر در اختيار شبكه قرار مي گيرد. از آن جا كه نشاني هر دستگاه متصل به اينترنت بايد به طور منحصر به فرد قابل شناسايي باشد، نوعي هماهنگي جهاني براي توزيع و حفاظت شماره ها و نام هاي اينترنتي لازم است. اين هماهنگي همچنين شامل نظارت و مديريت داده هاي تعدادي كارگزار مادر موسوم به كارگزاران ريشه مي شود. از اواسط دهه ١٩٩٠، مديريت اين ٣ منبع يعني شماره ها، دامنه هاي اينترنتي و كارگزارهاي ريشه به وزارت بازرگاني آمريكا سپرده شد. اين وزارت در نوامبر سال ١٩٩٨ تفاهم نامه اي را با يك شركت خصوصي غيرانتفاعي در ايالت كاليفرنيا به نام ICANNبه امضا رساند. اما در مورد خود كارگزارهاي ريشه بهتر است بدانيد ١٣ كارگزار ريشه در جهان وجود دارد كه از اين تعداد ١٠ كارگزار در آمريكاست و ٣ كارگزار ديگر در كشورهاي انگلستان، سوئد و ژاپن در مركزهاي تجمع اتصال هاي اينترنتي بزرگ ناحيه قرار گرفته است.

؛دامنه هاي گران قيمت

؛چندي پيش فردي با نام كريس كلارك توانست دامنه pizza.comخود را با قيمت فوق العاده ٦/٢ ميليون دلار به فروش رساند، يعني ٤٠٠ هزار دلار از Computer.comهم گران تر.اما سوال اين است كه آيا اين دامنه پيتزا دات كام گران ترين دامنه جهان است؟ يا بهتر بگوييم بالاترين ارقام براي معامله يك دامنه اينترنتي چقدر است؟ اولين معامله باور نكردني يك دامنه اينترنتي در سال ١٩٩٩ رخ داد، يعني زماني كه اينترنت به گسترش امروز نبود. هيچ كس باور نمي كرد. Business.comبه يك رقم باورنكردني فروخته شده بود. دقيقا ٥/٧ ميليون دلار! اين رقم در آن زمان براي يك دامنه اينترنتي بي نظير و حيرت آور بود. دليل آ ن نيز مشخص بود. بيزينس دات كام توانسته بود نام خود را وارد كتاب گينس كند. در حقيقت از اين دامنه بود كه توجه ها به دامنه هاي گران قيمت جلب شد. دامنه هاي گران زيادي است كه شايد به نظر ما آن قدر با ارزش نرسند. براي مثال دامنه VIp.comبا ٤/١ ميليون دلار لقب گران ترين دامنه را در سال ٢٠٠٥ به خود اختصاص داد.

؛دامنه هاي دات آي آر

؛پژوهشگاه تحقيقات بنيادي مركز ثبت دامنه هاي دات آي آر است كه دامنه هاي يك بخشي، دو بخشي و دات ايران را به ثبت مي رساند. وب سايت اين مركز در آدرس www.nic.irمرجع كاملي براي راهنمايي در اين زمينه است. يكي از جالب ترين دامنه ها، دامنه هاي ٢ بخشي است كه امكان ثبت دامنه هاي رند را براي متقاضيان تحت پسوند دات آي آر فراهم مي كند.

؛به هم ريختگي وضعيت وب سايت هاي دولتي ايران

؛با بررسي هاي خبرنگار خراسان مشخص شد از ميان ٢١ وزارت خانه دولتي در ايران، يك وزارت خانه اصلا وب سايت ندارد كه دليل اصلي آن نيز مسائل امنيتي بوده و قابل پذيرش است. هر چند در برخي كشورها حتي سازمان هاي جاسوسي هم داراي وب سايت هستند و از اين طريق كسب اطلاعات مي كنند. از ميان ٢٠ وزارت خانه ديگر، ١٠ وزارت خانه داراي دامنه دات آي آر يك بخشي هستند، مانند www.irimlsa.irكه مربوط به وزارت كار و امور اجتماعي است. ٩ وزارت خانه داراي دامنه ٢ بخشي با پسوند اختصاصي govهستند كه مشخص كننده حكومتي بودن وب سايت مذكور است؛ مانند: www.mhud.gov.ir اما جالب ترين دامنه مربوط به وزارت نيروست كه دامنه ٢ بخشي را با پسوند ORG ثبت كرده و آدرس آن www.moe.org.irمي باشد.اين بررسي نشان داد به جز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي كه از نام فارسي براي دامين خود استفاده كرده است، بقيه از حروف اول عبارت انگليسي نام وزارت خانه خود براي ثبت دامنه سايت استفاده كرده اند كه حدس زدن آن براي كاربران فارسي بسيار سخت است.بدين ترتيب اولين به هم ريختگي در وضعيت وب سايت هاي دولتي ايران در موضوع دامنه آن ها به چشم مي خورد كه نياز به ساماندهي دارد. اين وضعيت در سازمان ها، شركت ها و موسسات تابعه دستگاه هاي دولتي بسيار حادتر است چون وب سايت هاي وزارت خانه ها حكم يك پرتال راهنمايي كننده را دارد كه از بالاترين استانداردهاي وب برخوردار است، اما به عنوان مثال كافي است به دامنه بانك هاي دولتي ايران مراجعه كنيد؛ يكي از حروف اول عبارت فارسي بانك خود استفاده كرده، يكي از كلمه كليدي نام بانك خود، ديگري عبارت ٢ بخشي انگليسي نام بانك را برعكس كرده و بين آن ها خط تيره گذاشته است،

يكي دامنه دات آي آر دارد و ديگري دامنه ديگري و به همين دليل يك نوع سردرگمي در ثبت دامنه هاي مذكور به چشم مي خورد كه به شدت كارآيي اين سامانه ها را زير سوال برده است.در واقع ثبت دامنه هاي دستگاه هاي دولتي از هيچ استاندارد، قاعده يا منطق خاصي پيروي نمي كند و به همين دليل بسياري از افراد سودجو يا حرفه اي هاي دنياي دامين كه به دامين باز مشهورند، انواع دامنه هاي مرغوب را ثبت و امكان استفاده دستگاه هاي ذي ربط از اين دامنه ها را محدود كرده اند. اين دستگاه ها نيز به محض اين كه مي بينند دامنه مورد نظر آن ها توسط فرد يا شركت ديگري ذخيره شده است، با گذاشتن يك خط تيره در وسط دامنه خيال خود را راحت مي كنند؛ در حالي كه در تمام كشورهاي دنيا، براي گرفتن دامنه هاي اصلي و مرتبط، تلاش فراوان انجام مي شود و حتي دامين هاي اصلي با شكايت حقوقي يا با خريداري از ثبت كننده آن در اختيار گرفته مي شود.

؛دامنه ايران دات كام براي بيگانگان
؛اوج نابساماني در موضوع دامنه هاي اينترنتي ايران مربوط به دامنه www.iran.comاست كه در اختيار فردي خارج از ايران قرار دارد و مشخص نيست زماني كه اين دامنه ثبت مي شد، مسئولان فناوري اطلاعات چه مي كردند و چرا حتي هم اكنون براي به دست آوردن اين دامنه تلاش نمي شود؟ اين دامنه كه در سال ١٩٩٥ يعني حدود ١٣ سال پيش ثبت شد، دست به دست بين خارجي ها چرخيد و در آخرين مزايده به قيمت ٧٣٥ هزار دلار به فروش رفت. هم اكنون بسياري از دامنه هاي كشوري در اختيار همان كشور قرار دارد و به طور عمده پرتال هاي عمومي شامل سايت هاي گردشگري و اطلاعات عمومي آن كشورها را شامل مي شود. برخي مقامات ايراني در دولت گذشته تلاش كردند از طريق «موسسه آيكان» (ICANN) كنترل اين دامنه را به دولت ايران انتقال دهند اما اين پي گيري ها چندان ادامه نيافت. در حال حاضر پرتال ملي ايران در دامنه ايران دات آي آر قرار دارد.

؛جايگاه پايين وب سايت هاي ايراني در پر بازديدكننده ها
؛بي دليل نيست كه حتي كاربران ايراني نيز بيشترين مراجعه را به وب سايت هاي خارجي دارند. جديدترين آمارهاي اعلام شده در وب سايت الكسا كه يكي از مهم ترين و معتبرترين سايت هاي رصدكننده اينترنتي مي باشد، حاكي از آن است كه وب سايت هاي ايراني نتوانسته است توجه مخاطبان و كاربران داخل كشور را به خود جلب كند و از ميان ١٠ وب سايت برتر مشاهده شده در داخل كشور، ٧ مورد در خارج كشور توسط كمپاني هاي خارجي راه اندازي شده است.

؛آمار وب سايت هاي ايران و جهان
؛در دنيا بيش از ١٠٠ ميليون سايت و حدود ٨٠ ميليون وبلاگ به ثبت رسيده است كه البته تمام آن ها فعال نيست. تازه ترين آمارهاي منتشر شده از سوي دكتر سياوش شهشهاني مسئول ثبت دامنه دات آي ار در ايران و استاد دانشگاه صنعتي شريف، حاكي از ثبت حدود ١٦١ هزار دامنه وب سايت هاي ايراني در اينترنت است كه از اين تعداد حدود ٧٥ هزار دامنه هاست شده است و فعال به شمار مي آيد.

؛اسپانيايي هاي كم تجربه
؛چند روز گذشته خبري در روزنامه خراسان منتشر شد كه حكايت از آن مي كرد كه يك وبلاگ نويس اسپانيايي نام هاي دامنه ٤ وزارت خانه را به نام خود به ثبت رسانده و بازگرداندن آن ها به دولت اين كشور را به انتقال آب به مناطق داراي خشكسالي مشروط كرده است. يك سخنگوي دولت اسپانيا اعلام كرد كه ٤ وزارت خانه اسپانيايي اقداماتي را براي پس گيري نام هاي دامنه انجام داده اند و در اين فاصله وب سايت هاي موقتي را ايجاد خواهند كرد.اگر چنين اتفاقي در ايران رخ داده بود با يك خط تيره در وسط دامين، كار خاتمه پيدا مي كرد يا هجي اسپانيايي نام آن وزارت خانه به عنوان دامنه انتخاب مي شد. اما متاسفانه اسپانيايي ها تجربه ما را ندارند و همواره به دنبال پي گيري حقوقي مي روند!

؛بخشنامه دولتي
؛جالب است بدانيد كه بخشنامه شماره ١٥٢٣٥٣/١٩٠٣ تاريخ ٢٠/٨/٨١ سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور، در مورد لزوم استفاده از پسوند ir. براي نشاني هاي اينترنتي، همه سازمان ها را موظف به ثبت دامنه دات آي آر براي وب سايتشان مي كند اما ظاهرا هيچ كس به اين دستورالعمل توجهي ندارد. دامين را كي داده كي گرفته!

؛سخن آخر

؛به تازگي خبري منتشر شد مبني بر اين كه ايران با ١٠ پله نزول، داراي رتبه ١٠٨ كشورهاي عضو سازمان ملل از نظر آماده بودن براي بهره گيري از دولت الكترونيك است. به گزارش واحد مركزي خبر، بخش امور اقتصادي و اجتماعي سازمان ملل (UNDESA) به تازگي آمادگي كشورهاي عضو را براي بهره گيري از دولت الكترونيك با بررسي شاخص هاي زيرساختي و كاربردي رده بندي كرده است كه براساس آن ايران با ١٠ پله سقوط نسبت به سال ٢٠٠٥ در رده ١٠٨ دنيا قرار گرفت، اين رتبه حتي پايين تر از كشورهايي مانند قطر، كويت، عربستان سعودي، تركيه و آذربايجان است.واحد اطلاعات اكونوميست نيز به تازگي در گزارشي موسوم به :« رتبه بندي آمادگي الكترونيك ٢٠٠٨» به بررسي ميزان استفاده از فناوري هاي ارتباطي الكترونيكي در فعاليت هاي اقتصادي ٧٠ كشور مهم دنيا پرداخته بود كه براساس اين گزارش، ايران در شاخص اقتصاد الكترونيك طي سال ٢٠٠٧ پيشرفت هايي داشته اما در عين حال باز هم از اين نظر در آخرين مرتبه قرار گرفته است.بررسي وضعيت دامين وب سايت هاي دولتي در ايران نشان داد كه ما حتي در الفباي اينترنت دچار نابساماني و سردرگمي هستيم، بنابراين تكليف بقيه فعاليت هاي ما در فضاي مجازي تا حد زيادي روشن است.

حمیدرضا ضیایی پرور