سازمانی که باید منحل شود

تحریریه پارسینه: زمانی که حذف یارانه ها، سیاست گذاری، هدف گذاری و ... به سازمان دیگر مربوط می شود سازمان هدفمندی یارانه ها صرفا یک کار جزئی انجام می دهد که شاید تبدیل شدن آن به یک سازمان، برای دولتی که به کوچک‌سازی می‌اندیشید، چندان کار منطقی نبوده است. این سازمان شاید در ابتدا برنامه های بسیاری داشت اما در حال حاضر تنها به دادن یارانه ها بسنده کرده است و کار دیگری انجام نمی دهد. آیا وزارت کار نمی‌تواند این مسئولیت را به عهده بگیرد؟

در ابتدای تشکیل سازمان هدفمندی یارانه ها قرار بر این بود که این سازمان قانون هدفمندی یارانه‌ها را اجرایی کند قانونی که در آن اهداف بیشماری به چشم می خورد؛ ۳ هدف مهم این قانون عبارتند از اصلاح ساختارهای اقتصادی، مدیریت مصرف انرژی و غیرانرژی و هدف سوم توزیع عادلانه‌ی یارانه‌ها که می توانست ارمغانی برای اقتصاد و تولید کشور باشد. اما به دلیل اجرایی نشدن این قانون این سازمان (هدفمندی یارانه ها) نیز کارکرد اصلی خود را از دست داده است.

قانون هدفمندی یارانه ها اهداف بسیارر مهمی را در بر داشت که تا کنون به آنها دست نیافته است. تنها اقدامی که پس از این قانون عملیاتی شد پرداخت نقدی یارانه ها بود که آن نیز با تورم و گرانی همراه بود به صورتی که عملا مردم وجود یارانه را در زندگی خود احساس نکردند. سال ۹۳ مصوبه ای در خصوص انحلال سازمان هدفمندی یارانه‌ها منتشر شد، اما در آن زمان سازمان مدیریت و برنامه ریزی دلایلی را برای ادامه فعالیت این سازمان اعلام کرد. این در حالی است که این سازمان علاوه بر اینکه گره گشا نبوده بلکه هزینه اضافی را برای دولت به همراه داشته است. به طوری که اگر این سازمان حداقل ۵۰۰ کارمند داشته باشد باشد چیزی حدود ۵۰۰ میلیون تومان تنها برای دستمزد کارمندان باید پرداخت شود.

در ابتدای تشکیل سازمان هدفمندی یارانه ها قرار بر این بود که این سازمان قانون هدفمندی یارانه‌ها را اجرایی کند قانونی که در آن اهداف بیشماری به چشم می خورد؛ ۳ هدف مهم این قانون عبارتند از اصلاح ساختارهای اقتصادی، مدیریت مصرف انرژی و غیرانرژی و هدف سوم توزیع عادلانه‌ی یارانه‌ها که می توانست ارمغانی برای اقتصاد و تولید کشور باشد. اما به دلیل اجرایی نشدن این قانون این سازمان (هدفمندی یارانه ها) نیز کارکرد اصلی خود را از دست داده است.

تصمیم انحلال سازمان در سال 93

سال ۹۳ بود که کمیسیون برنامه و بودجه مجلس شورای اسلامی طرحی را برای انحلال سازمان هدفمندی یارانه ها مصوب کرد، اما این طرح به سرانجام نرسید. در آن زمان یکی از اعضای مجلس عنوان کرد که در زمان تصویب قانون هدفمندی یارانه‌ها قرار بود که هیچ سازمانی برای این کار تشکیل نشود و بودجه ای هم برای اینکار در نظر گرفته نشده بود. همان سال بود که مشاور نوبخت در این خصوص گفت: اگر بنا باشد دولت هدفمندی را ساماندهی كند قطعا بايد تشكيلاتی مجزا از بخش‌های ديگر را دارا باشد تا بتواند در ارتباط با تأمين منابع مالی، آزادسازی قيمت حامل‌های انرژی، كالاهای اساسی و امثال آن و مهم‌تر پاسخ گويی به مردم تصميم‌گيری كند. دلخوش، همچنین درباره امکان جابجایی سازمان هدفمندی و انتقال آن به ساختار سازمان مدیریت و برنامه ریزی گفت: این امر مانعی ندارد هر چند که در شرایط فعلی نیز سازمان هدفمندی جزئی از سازمان مدیریت محسوب شده و دستورات و پیگیری‌هایی لازم از این طریق انجام می شود در عین حال که اگر هم فرضا این اتفاق افتد، در انجام وظایف سازمانی اختلالی ایجاد نخواهد شد و ساختار حفظ می شود.

این در حالی است که رییس جمهور مسئولیت سازمان هدفمندی و نظارت بر آن را به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی(معاونت برنامه ریزی سابق) سپرد و این سازمان از بدنه وزارت اقتصاد جدا شد.

نوبخت در همان دوران اعلام کرد که در صورت احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی سازمان هدفمندی‌ یارانه‌ها به این حوزه اضافه خواهد شد که البته بار سنگینی را بر دوش این سازمان قرار می‌دهد، اما مطمئن هستم که در صورت به کارگیری نیروهای کارشناسی مسئله‌ای در این مورد ایجاد نمی‌شود.

در همان زمان عضو کمیسیون تلفیق مجلس نیز به دولت اعلام کرده بود که سازمان هدفمندی یارانه‌ها حق ندارد ساختار جدید ایجاد کرده و نیرو استخدام کند، اما دولت در عمل به قانون عمل نکرده است. با توجه به این صحبت ها مجلس مصمم بود که سازمان هدفمندی یارانه ها منحل شود. به صورتی که ساختار فعلی سازمان هدفمندی جمع شده و به طور فیزیکی به سازمان مدیریت و برنامه ریزی انتقال داده شود. در حال حاضر که این سازمان به کارهای جزئی مشغول است. آیا با وجود صحبت های مشاور نوبخت در این خصوص، نیاز به وجود ساختمان ۸ طبقه هدفمندی یارانه ها با تعداد زیادی پرسنل احساس می شود؟

سازمان هدفمندی به حداقل ها می پردازد

ایرج ندیمی عضو کمیسیون اقتصادی مجلس دهم در این خصوص به «پارسینه» گفت: سازمان هدفمندی یارانه ها باید یک سازمان چند وجهی باشد. اینکه این سازمان صرفا به پرداخت یارانه ها و داشتن بانک اطلاعات اکتفا کند بخش مهمی از اهداف قانون هدفمندی یارانه ها انجام نمی‌شود. در قانون هدفمندی اهداف مشخص شدند. این اهداف در حوزه خدمات جبرانی و دیگر رویکردها تعریف دارد. متاسفانه این اهداف پیگیری و اجرایی نشد و شرایط به گونه ای پیش رفت که به جای اینکه به تولید،زیرساخت ها، سلامت و بیمه بیکاری بپردازد؛ بخش عمده ای از فعالیت خود را به خدمات جبرانی معطوف کرده است.

عضو کمیسیون اقتصادی مجلس نهم، خاطرنشان کرد: واقعیت این است که اگر این سازمان بخواهد درست کار کند باید سازمان چند وجهی باشد که در بخش تولید، سلامت، زیرساخت ها و همچنین در اجرای قانون جامع هدفمندی یارانه ها فعالیت کند. در حال حاضر باید پذیرفت که این سازمان بیشتر هم و غم خود را متوجه مباحث پرداخت نقدی یارانه ها کرده است.

او معتقد است وزارت کار و رفاه اجتماعی از لحاظ شناخت دهک ها و مباحث اصلی، تولیت را برعهده گرفته و بخش عمده مسائل هدفمندی را این وزارت خانه انجام می‌دهد. بنابراین باید قبول کنیم سازمان هدفمندی یارانه ها با مسائل جدی در رویکردهای خود تعریف نمی شود و لازم است گستره کار خود را به حوزه های قانون هدفمندی ارجاع دهد.

ندیمی در ادامه گفت: قانون هدفمندی یارانه ها به لحاظ ادامه کار و روش ادامه کار هنوز تکلیف روشنی ندارد و این مستلزم این است که کارهای مهم آماری وتحلیلی است. تا مشخص شود مردم ایران در چه شرایطی قرار دارند و آمارهای تحلیلی در خصوص محدودیت کار، کمبود منابع، وابسته شدن خانواده ها به این منابع به دست آید.

او تصریح کرد: با چنین رویکردی در شرایط کنونی سازمان هدفمندی حداقل وظیفه را انجام می‌دهد در صورتی که باید حداکثرها را مد نظر قرار داد. زیرا جامعه ما به حداکثر عملکرد سازمان ها نیاز دارد.

ندیمی در خصوص انحلال سازمان هدفمندسازی یارانه ها، گفت: گستره کار سازمان هدفمندی یارانه ها باید مشخص شود تا این سازمان موظف شود آن وظایف را انجام دهد. با این اقدامات شرایط اقتصادی نیز بهتر خواهد شد. شاید اگر انحلال صورت گیرد در آینده شاهد موازی کاری وزارت تعاون و سازمان مدیریت و برنامه ریزی باشیم. بنابراین باید بازنگری درستی انجام شود زیرا به یکباره حکم به انحلال دادن منطقی نیست.

قانون هدفمندی یارانه ها یکی از مهمترین بخش‌ها و نمایان‌ترین بخش طرح تحول اقتصادی است که به تغییر فرایند دادن یارانه‌ها می‌انجامد. در این فرایند با حذف تدریجی یارانه‌ها از مواد سوختی، مواد خوراکی، آب، برق و سایر اقلام در ایران نوع دادن تغییر می‌کند که بخشی از این یارانه‌های حذف شده (۶۰ درصد در سال ۱۳۹۰) به صورت نقدی به مردم پرداخت می‌شود و سایر درآمد این کار صرف کارهای عمرانی و فرهنگی می‌شود.

این کار در اواخر دهه ۱۳۸۰ به اجرا گذاشته شد و بخش عمده آن در دهه۱۳۹۰ انجام شد. از هدفمندسازی یارانه‌ها به عنوان بزرگترین طرح تاریخ اقتصادی ایران نام برده می‌شود. بنابر آمار رسمی وزارت امور اقتصاد و دارایی، فاز اول این طرح با شکست روبرو شد و موجب ورود خانوارهای بیشتری به زیر خط فقر شد.